اعتياد ؛ يك بيماري خانوادگی- اجتماعي

  اعتياد بيماري است كه بيشتر خانواده ها را تا مرز فروپاشي مي برد و باعث مي شود  بعضي از اين خانواده ها از هم فرو بپاشند. اين بيماري باعث مي شود آرامش ،نظم و ثبات خانواده به هم بخورد و بين اعضاي خانواده  همدلي به فراموشي سپرده شود. در اصل اين بيماري بر خلاف آنچه كه تصور مي كنيم، يك بيماري فردي نيست بلكه نوعي بيماري  فردي ،خانوادگي و اجتماعي  است با عوارض اجتماعي بسيار زياد. اين عوارض مي تواند خانواده ي فرد، دوستان، همسايگان و كل جامعه را تحت تاثير قرار دهد. بنابر اين بايد بيماري اعتياد را يك بيماري اجتماعي و به خصوص خانوادگي دانست.بيماري اعتياد خانواده را به شكل هاي متفاوتي تحث تاثيرات منفي قرار مي دهد.اين بيماري علاوه بر آسيب هاي جسمي و رواني كه به فرد معتاد وارد مي كند، موقعيت و سرمايه ي اجتماعي و اقتصادي فرد و خانواده ي او را به خطر مي اندازد. فردي كه دچار اعتياد مي شود ،به مرور روابطش با اطرافيانش، دچار مشكل مي شود . نمي تواند ارتباط سالم و درستي را با آنها برقرار نمايد و در نتيجه نمي تواند  نيازهاي  خود را بر طرف نمايد. اطرافيان فرد معتاد به خصوص خانواده ي وي از همسر و فرزندان تا پدر و مادر و حتي بستگان نزديك تر ، از پيامدهاي بيماري اعتياد فرد  رنج مي برند و بر اثر  عوارض اين بيماري زندگي خانوادگي و روابط اجتماعي آنها  د چار چالش مي شود.

تاثير اعتياد بر كودكان در خانواده

ازپيامدهاي بيماري اعتياد والدين براي فرزندان  مي توان به اين موارد اشاره كرد: عدم اعتماد به نفس كافي، احساس تنهايي، احساس گناه ، احساس نااميدي ،درماندگي و نگراني از وضعيت آينده ،مشكلات در مدرسه، ناتواني در مهارت هاي زندگي و ارتباطات اجتماعي. كودكاني كه در خانواده اي زندگي مي كنند كه يكي از والدين يا هر دو آنها بيماري اعتياد دارند، به دليل متشنج بودن فضاي خانه و خانواده در ارتباط بر قرار كردن با ديگران بسيار ضعيف عمل مي كنند. در نتيجه ، فرزندان اين خانواده ها ،احتمال گرايش شان به مواد مخدر زياد است و تا حدود چهار برابر بيشتر از فرزندان  والدين غير معتاد در معرض  معتاد شدن قرار مي گيرند.

تاثير اعتياد بر همسر

بيماري اعتياد ، همسر فرد معتاد را نيز تحت تاثير قرار مي دهد. اين بيماري باعث مي شود احساسات، افكار و رفتار  همسر فرد معتاد مسير طبيعي خود را طي نكند و  احساساتي منفي چون، دلسوزي به حال خود، گوشه گيري و انزوا، خودداري در مشاركت اجتماعي و.. را تجربه نمايد.از نظر فكري همسر فرد معتاد دچار پراكندگي فكري و پرش افكار مي شود ، قادر به تصميم گيري درست نيست و در بسياري از مواقع از ديگران براي تصمیم گيري ،كمك مي گيرد. رفتارش به شدت  تحت تاثير رفتار  همسر معتادش قرار مي گيرد . در صدد كنترل او و تغيير رفتارهاي معتادگونه ي همسر معتادش است، اما در اين راه موفق نمي شود كه نتيجه ي آن سر خوردگي بسيار است. عوارض اجتماعي اعتياد زندگي همسر معتاد را نيز در بر مي گيرد. يكي از مهم ترين مشكلاتي كه ممكن است  به وجود آيد، طلاق است.بيشتر مشكلات خانوادگي و زناشويي پيامد اعتياد يكي از همسران در خانواده است. در برخي از اين خانواده ها هم ديده مي شود ، براي اينكه زندگي خانوادگي از هم نپاشد به فرد معتاد امتياز هاي بسياري داده مي شود،  مثلا اجازه مي دهند فرد معتاد به مصرف خود ادامه دهد.

بيماري اعتياد يك عضو خانواده ، به مرور زمان باعث مي شود كه  خانواده كاركرد هاي خود را از دست بدهد. يكي از كاركرد هاي خانواده ، تربيت و آموزش فرزندان است، اما در خانواده اي كه  يكي از والدين معتاد هستند اين كاركرد دچار خلل مي شود و فرزندان به درستي از تربيت و آموزش مورد نياز برخوردار نمي شوند. در نتيجه ي اجتماعي نشدن ناقص  فرزندان،  آنها در زندگي حال و  آينده با مشكلاتي ريشه اي روبرو مي شوند. يا اينكه  خانواده نمي تواند به كاركرد اقتصادي خود كه تامين نياز هاي اعضايش است،عمل نمايد و در نتيجه نيازهاي  اعضاي خانواده برطرف نمي شود كه خود پيامدهاي ناگواري خواهد داشت.به طور كلي خانواده  كه يكي از مهمترين نهادهاي اجتماعي است ، در صورتي كه با بيماري اعتياد  اعضايش روبرو شود قادر به انجام وظايف و كاركرد هايش نيست و در نتيجه اين نقص  اعضاي اين خانواده و افراد جامعه با مشكلات بسياري روبرو مي شوند.

با توجه به وضعيتي كه خانواده هايي كه درون خود معتاد دارند، نياز به حمايت و آموزش دارند. اين گونه خانواده ها مي بايست تحت مشاوره قرار گيرند تا  مهارت با افراد معتاد خانواده شان را ياد بگيرند. در نتيجه مشاوره ، حمايت و آموزش هايي مورد نياز ،اعضاي اين گونه خانواده ها مي توانند در مقابل مشكلات ناشي از اعتياد يكي از اعضايشان، عاقلانه تر و منطقي تر بر خورد نمايند. برخورد منطق و عقلاني با فرد معتاد ، هم مي تواند فرد معتاد را به سمت بهبودي هدايت نمايد و هم از آسيب بيشتر به ساير اعضاي خانواده جلو گيري نمايد. لازمه ي اين كار ، اين است كه تمام نهادهايي كه به نوعي در گير مشكلات خانواده ها هستند و همچنين مشاوران و متخصصان اين عرصه، نگاه شان به بيماري اعتياد، نگاهي جامع باشد. به اين بيماري به عنوان يك بيماري فردي و شخصي نگاه نكنند ، بلكه آن را  نوعي بيماري اجتماعي و خانوادگي بدانند. چرا كه اگر نگاه به بيماري اعتياد فقط تمركز صرف بر درمان فرد معتاد باشد و با خانواده ي او كاري نداشته باشيم، نمي توانيم در اين راه موفق شد.