آموزش و پرورش زیرساخت منابع انسانی را در کشور تامین می‌کند

گروه رسانه/

«علی اصغر فانی » در یادداشتی که در روزنامه جمهوری اسلامی منتشر شده چنین می نویسد :

آموزش و پرورش امروز با مسائل و مشکلات زیادی مواجه است. ذیلاً به برخی از آنها اشاره می‌شود :

1- نیروی انسانی :

رکن اصلی فرآیند تعلیم و تربیت، معلم است. با توجه به تفاوتهائی که در استانها و مناطق آموزشی وجود دارد، اتخاذ یک روش واحد برای تامین و تربیت نیروی انسانی یک خطای استراتژیک است. تنوع در روشهای تامین نیروی انسانی امری اجتناب‌ناپذیر است. در حال حاضر دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجائی تامین نیروی انسانی را عهده دارند که به دلیل محدود بودن پذیرش پاسخگوی نیاز این دستگاه نیستند.

این کسری خروجی دانشگاه‌های فرهنگیان و شهید رجائی از طریق ماده 28 اساسنامه دانشگاه فرهنگیان و استخدام نیروی انسانی دوره ندیده و تحمیلی مصوبات مجلس مبنی بر استخدام آموزشیاران نهضت سوادآموزی و نیروهای شرکتی و مربیان پیش‌دبستانی و... به طور ناقص تامین می‌شود که عموماً از جنسیت خواهران بوده به طوری که در حال حاضر حدود 50 درصد نیروی انسانی موجود، افرادی هستند که تربیت معلم را ندیده‌اند.

علاوه بر مشکلات فوق، در بخش نیروی انسانی جنسیت نیرو و منطقه‌ای که نیروها شاغل هستند با نیازهای آموزش و پرورش لزوماً تطبیق ندارد.

معلمین در مقایسه عملکرد خود با سایر کارکنان دولت و دریافتی خود با ایشان یک بی‌عدالتی بالایی را می‌بینند که این امر باعث بروز اعتراضات در بین فرهنگیان است.

2- منابع و بودجه :

معمولاً همه‌ ساله با کسری 20 تا 25 درصد بودجه مواجه هستیم، این کسری باعث اختلال در روند کار شده است.

سهم آموزش و پرورش از GDP در سالهای اخیر حدود 2.3 درصد است درحالی که در عربستان، عمان و فرانسه 5 تا 6 درصد سوئد 6.5 تا 7.5 درصد کوبا 5 تا 14 درصد، ترکیه 4.3 درصد، افغانستان 3.9 درصد، پاکستان 2.8 درصد و کره جنوبی 5.25 درصد بوده و سهم آموزش و پرورش از بودجه عمومی کشور در سال 1400، 10.9 درصد می‌باشد، درحالی که بیش از 98 درصد بودجه آموزش و پرورش پرسنلی بوده و کمتر از 2 درصد آن صرف کیفیت‌بخشی می‌شود.

آموزش و پرورش را نباید یک دستگاه مصرفی تلقی کرد، بلکه بهترین محل برای سرمایه‌گذاری، هزینه کردن در آموزش و پرورش است که زیرساخت منابع انسانی را در کشور تامین می‌کند.

3- کرونا و آثار آن:

از اسفند 98 تا امروز فعالیت‌های آموزش و پرورش تحت تاثیر کرونا قرار گرفته و آموزش‌های مجازی و تلویزیونی جای آموزش‌های حضوری را گرفته است.

در بهترین حالت آموزش‌های مجازی 60 درصد اهداف ما را تامین می‌کنند. در این مدّت به دلیل تعطیلی مدارس، یادگیری به خوبی صورت نگرفته و همچنین فعالیت‌های پرورشی تعطیل شده و در نتیجه زیست اجتماعی دانش‌آموزان با اختلال مواجه شده، افزایش وزن دانش‌آموزان و ترک تحصیل تعداد زیادی از دانش‌آموزان از آثار مخرب ویروس کرونا بوده است (از 1 میلیون تا 3.5 میلیون آماری است که از ترک تحصیل‌کنندگان اعلام نموده‌اند).

4- مناطق محروم آموزشی

دو سال پیش مناطق کشور (720 منطقه آموزشی) با 14 شاخص امتیازبندی و مرتب شد. نتیجه این امتیازبندی این بود که در کشور از بین 720 منطقه آموزشی 110 منطقه محروم آموزشی وجود دارد.

5- فضای آموزشی

بیش از 20 درصد مدارس کشور ایمن نبوده و با یک زلزله 4 ریشتری سقف آنها فرو می‌ریزد.

6- سیاست‌زدگی آموزش و پرورش

به تعبیر مقام معظم رهبری، ورود مباحث سیاسی به مدارس، سم است. متاسفانه با تغییر جریان سیاسی حاکمیت، مدیران و مسئولین آموزش و پرورش تغییر کرده و این بی‌ثباتی مدیریت، مانع اقدامات اساسی در آموزش و پرورش شده است. (میانگین مدت زمان مدیریت وزرای آموزش و پرورش کمی بیشتر از 2 سال است).

7- دخالت نهادهای بیرونی آموزش و پرورش در برنامه‌های دستگاه تعلیم و تربیت و لطمه به استقلال آن.

8 - عدم تحقق قول‌هایی که از طرف مقامات مسئول به معلمین داده شده است.

نتیجه این نابه سامانی‌ها، باعث از بین رفتن و خدشه به استانداردها در آموزش و پرورش شده و علی‌رغم تلاشهای مسئولین آموزش و پرورش، نه اولیا و نه دانش‌آموزان و نه مقامات و نه معلمین از روند آموزش و پرورش راضی نیستند.

چه باید کرد؟
به نظر می‌رسد اقدامات زیر برای دولت سیزدهم در اولویت باشد :

- لایحه نظام جامع نیروی انسانی. معلم کارمند نیست و نباید با قانون مدیریت و خدمات کشور با وی رفتار شود. این لایحه باید شامل سرفصل‌های جذب و نگهداری، تامین نیروی انسانی، ارزیابی عملکرد و رتبه‌بندی، بهسازی نیروی انسانی و آئین‌نامه استخدامی خاص معلمان.
- برنامه‌ریزی برای پساکرونا، اشکالاتی که به تبع کرونا در بخش‌های آموزشی، پرورشی و رفتاری ایجاد شده باید تحت یک برنامه منسجم برطرف شود.
- قول‌هایی که به معلمین داده شده، اجرایی شوند.
- طراحی و اجرای مدیریت مدرسه‌محور
- طراحی مدل نحوه اداره دستگاه پهن‌پیکر آموزش و پرورش با توجه به اقتصاد آموزش و پرورش

همچنان سیاست‌های زیر مورد توجه قرار گیرند:

- ساماندهی و بهسازی منابع انسانی
- تولید مشارکت
- تمرکززدائی و افزایش اختیارات استانها و مناطق
- ارتقاء مدیریت آموزشگاهی
- افزایش سهم آموزش و پرورش از GDP و بودجه عمومی کشور حداقل در حد میانگین جهانی

3- مواجه شدن با این مشکلات و عملیاتی کردن اولویت‌ها به وزیری شجاع و ریسک‌پذیر نیاز دارد. مدیرانی چون پروفسور حسابی، دکتر شکوهی، شهیدان رجائی و باهنر در این وزارتخانه حضور داشته‌اند. وزیر آموزش و پرورش باید دارای ویژگی های زیر باشد:
1/3- سازمان و فرهنگ وزارتخانه را بشناسد (مشکلات، اولویت‌ها و نیروها و...) بدون شناخت نیروهای آموزش و پرورش انتصابات در همه رده‌ها با اشکال مواجه می‌شود.
2/3- در بین فرهنگیان محبوبیت و مقبولیت داشته باشد؛
3/3- از بین فرهنگیان انتخاب شده باشد؛
4/3- دیدگاه و مشی تربیتی داشته باشد و راهبردی بیاندیشد؛
5/3- مراتب مدیریتی را در آموزش و پرورش طی کرده باشد.
6/3- شخصی تحولی باشد و ریسک‌پذیر، معتقد به سند تحول و ملزم به اجرای سند.
7/3- قدرت نفوذ بر کارکنان آموزش و پرورش داشته و توان برقراری ارتباط با فرهنگیان و عناصر خارج از آموزش و پرورش را داشته باشد.
8/3- حافظ استقلال آموزش و پرورش
9/3- قدرت چانه‌زنی با سازمان برنامه و بودجه و سازمان اداری و استخدامی را داشته باشد و سهم آموزش و پرورش از GDP و بودجه عمومی کشور را ظرف 4 سال به میانگین جهانی برساند.
حال، این جناب آقای رئیس‌جمهور و نمایندگان مجلس شورای اسلامی هستند که با انتخاب شخصی مناسب، می‌توانند معضلات این سازمان مهم و استراتژیک برطرف کنند و آموزش و پرورش با کمک مسئولین فرهنگی می‌تواند رسالت خود را ایفا کند.