" مدیریت منابع انسانی " در آموزش و پرورش تعطیل است !

" مدیر باید بکوشد برای هر شغل فرد و مناسب با آن را پیدا کند. هر سازمان به اندازه استعداد کارکنانش شکوفا می شود بنابراین تصمیم مربوط به کارکنان باید درست باشد . "

پیتر دراکر

شنبه 28 فروردین 1400 ساعت 12 قرار است با معاون رسانه ای مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش گفت و گویی داشته باشم.

پس از پایان این نشست و هنگام خروج از وزارت آموزش و پرورش ، جمعیت قابل توجهی از معلمان را مشاهده می کنم که با شور و حرارت تمام در حال سر دادن شعار علیه مسئولان وزارتخانه هستند .

آقای لاشکی معاون حقوقی و امور مجلس وزارت آموزش و پرورش سعی می کند روی یک صندلی بایستد و ضمن دعوت معلمان معترض به آرامش جریان پی گیری امور انجام شده را شرح می دهد .

این معلمان فارغ التحصیل دانشسرایی هستند که مدتی است در صدر اخبار رسانه ها قرار دارند .

گزارش این تجمع در صدای معلم منتشر شد . ( این جا )

وقتی چهره و حرکات برخی از این معلمان که البته در اقلیت هم نیستند را می بینم متوجه می شوم که خیلی با آدم های دیگر جامعه فرقی ندارند . تفاوت فقط در " عنوان شغلی " است .

تعدادی از آن ها چه مرد و چه زن خیلی راحت و با بی تفاوتی از عرض خیابان رد می شوند در حالی که خط کشی عابر پیاده چند قدم جلوتر قرار دارد .

حواس آنان فقط به دوستان و جمعیت معترض است که مبادا شور و حرارت اعتراض فروکش کند و یا یکی دور از چشم دیگران متهم به نامردی و خیانت شود .

در این میان در باغچه جلوی وزارت آموزش و پرورش که ظاهرا  فضای سبز قرار دارد مقادیری زباله می بینم .

یکی از این معلمان بطری آب خالی شده خود را به درون باغچه پرتاب می کند .

به او می گویم :

آقا معلم !

باغچه سطل زباله نیست !

او در پاسخ می گوید که سطل زباله ای این جا قرار نداده اند !

به او می گویم که اولا سطل زباله چند متر جلوتر هست . دوم آن که آیا نبود سطل زباله مجوزی برای تبدیل باغچه به زباله دانی است ؟ با قاطعیت می توان ادعا کرد که بحران کمبود معلم که آموزش و پرورش را در حال حاضر درگیر خود کرده و مهم تر از آن سندرم بی سوادی و کم سوادی به ویژه در حوزه " حقوق مدنی و شهروندی "  که به معلمان و دانش آموزان سرایت کرده و هنوز دانش آموز و معلم فرضا نمی دانند که چگونه باید در خیابان راه بروند و یا زباله خود را کجا دفع کنند ... این که کیفیت آموزش در نظام آموزشی  در میادین علمی و جهانی مانند آزمون های تیمز و پرلز با علامت پرسش های جدی مواجه شده در کنار چالش های دیگر ، ارتباط معناداری با سیطره همین نگاه بر نظام آموزشی دارد

پاسخی نمی دهد . عذرخواهی نمی کند و زباله خود را هم از باغچه جمع آوری نمی کند .

سایر همکاران وی هم با " بی تفاوتی " نظاره گر ماجرا هستند و انگار این چیزها برایشان خیلی عادی و روزمره شده است .

چه تفاوتی است میان فردی که مبادرت به انجام یک کنش اشتباه و ناقض حقوق شهروندی دیگران می کند با دیگرانی که در برابر او سکوت می کنند و چیزی نمی گویند ؟

این ها معلمانی هستند که 30 سال در کلاس های درس به دانش آموزان این جامعه تدریس کرده اند و اکنون برای « مطالبه گری » این جا جمع شده اند .

این گونه صحنه ها را به کرات هنگام تجمع معلمان دیده ام اما این بار دیگر تاب نیاوردم که سکوت پیشه کنم و به آن نپردازم .

( تجمع معلمان حق التدریس )

زمانی که در دانشگاه تحصیل می کردم اساتید رشته مدیریت به کرات در مورد درس " مدیریت منابع انسانی " می گفتند .

گفته می شد که این موضوع در پویایی ، ارتقا و حتی ابقای سازمان نقش راهبردی دارد .

در این جا قصد وارد شدن به مباحث تخصصی در علم مدیریت و در این موضوع را ندارم اما لازم است حداقل تعریفی از این رشته داشته باشم :

« مدیریت منابع انسانی (HRM) فرایندی است که اساساً رویه ها، وظایف، فعالیت ها و سیاست های کلیدی یک سازمان را در رابطه با دارایی های اصلی خود یعنی کارمندان پوشش می دهد، از جمله  استخدام، اخراج، آموزش، ارزیابی عملکرد، تدوین سیاست ها و استراتژی های حفظ و نگهداشت کارمندان.

مدیریت منابع انسانی برای توصیف “مدیریت و توسعه” کارمندان در یک سازمان به کار می رود که وظیفه اصلی آن نظارت بر همه امور مربوط به مدیریت سرمایه های انسانی سازمان است. همچنین مدیریت منابع انسانی شامل توسعه و اجرای برنامه هایی است که برای افزایش اثربخشی یک سازمان یا کسب و کار طراحی شده اند. » ( این جا )

« هدف منابع انسانی این است که کار با کارمند انجام گیرد. دیگر هدف آن ها ارزیابی کارکنان است که آیا کارمندی نیز به استاندارد مورد نظر توسط مدیریت رسیده است یا نه. ( این جا )

صاحب نظران علم مدیریت بر این اساس می گویند که درجه کارآمدی یک سازمان و سیستم بستگی به وضعیت و عملکرد مدیریت منابع انسانی دارد چرا که در سازمان ، سرمایه بر اساس " نیروی انسانی " تعریف و تبیین می گردد .

در آموزش و پرورش ما ، محلی به این منظور پیش بینی شده  که « مرکز برنامه ریزی منابع انسانی و امور اداری » نام دارد و زیر مجموعه معاونت برنامه ریزی و توسعه منابع است .

با توجه به ماهیت و نوع وظیفه ای که برای این معاونت بر اساس " تاریخچه عملکرد " پیش بینی شده است  به نظر می رسد گنجاندن " مدیریت منابع انسانی " به عنوان یک واحد کیفی تناسبی با آن نداشته و فعالیت های آن را به حاشیه خواهد برد .

برای من به عنوان یک دانش آموخته مدیریت این پرسش راهبردی مطرح است که چرا فرضا در آموزش و پرورش زیر شاخه هایی مانند نهضت سوادآموزی ، آموزش و پرورش استثنایی و مدارس غیرانتفاعی باید سمت " معاون وزیر " را داشته باشند اما مجموعه مهمی مانند مدیریت منابع انسانی در حد " مرکز " باشند و یا در نمونه ای هم عرض روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش که حداقل 40 میلیون مخاطب در جامعه دارد در حد " مرکز " باشد اما دوایری که مخاطب چندانی ندارند در چارت سازمانی در جایگاه بالاتری تعریف شوند ؟

مبنای تئوریک مدیریتی برای طراحی چنین ساختار غیرعلمی و ناکارآمدی چیست ؟

اما در کنار این عامل مهم آن چیزی که مهم تر است این است که چرا باید افراد ضعیف و ترسو و فاقد دانش مدیریت منابع انسانی در این حوزه قرار گیرند ؟

آیا روسای قبلی این مرکز که به این سمت گمارده شده اند ، واقعا از علم مدیریت منابع انسانی و تجربه مدیریتی در این زمینه برخوردار بوده اند ؟

بدون تردید اگر در سازمانی با بهترین چارت از افراد ضعیف و ناکارآمد استفاده شود در نهایت آن سازمان به سوی روزمرگی و ناکارآمدی سوق پیدا خواهد کرد و نگاه اداری و روزمره جایگزین نگاه خلاقانه و آینده نگر خواهد شد ، مساله ای که دقیقا خود را در زمینه بحران کمبود معلم نشان داده است .

اگر از ابتدا بر اساس مفروضاتی که بیان شد ساختاری متناسب با مدیریت علمی و کارآمد و توان مند در حوزه مدیریت منابع انسانی وزارت آموزش و پرورش تعریف و تبیین می شد آیا اکنون باید نگران سونامی کمبود معلم ناشی از بی برنامگی و روزمرگی ، در سال های پیش رو بودیم ؟

آیا اگر واحد هوشمند و برنامه ریزی در این مرکز مستقر بود باید پس از یک دهه درگیر بازی " رتبه بندی معلمان " بودیم و معلمان را سر کار می گذاشتیم ؟

آیا چیزهایی که تحت عنوان " آموزش ضمن خدمت " از این مرکز بیرون می آید و به خورد معلمان داده می شوند ، قرینه ای جهانی و علمی دارد و به تعریف " معلم حرفه ای " و " صلاحیت های حرفه ای " انجامیده است ؟

اگر این مرکز وظایفش درست تبیین شده بود و محاسباتش را منطقی و علمی انجام می داد چه نیازی بود که هزاران معلم دانشسرایی در برابر دیوان عدالت اداری ، وزارت آموزش و پرورش و... تجمع کنند و همه مسئولان را به بی کفایتی و بی تدبیری متهم کنند و آن ها هم پاسخی نداشته باشند ؟

هر چند به علت حاکمیت نگاه ایدئولوژیک و سیاست زده بر آموزش و پرورش که قدمتی دیرینه دارد هرگز در این 4 دهه اجازه نداده است تا پارادایم های علمی بر ساختار و محتوای این وزارتخانه عرض اندام کنند .

با قاطعیت می توان ادعا کرد که بحران کمبود معلم که آموزش و پرورش را در حال حاضر درگیر خود کرده و مهم تر از آن سندرم بی سوادی و کم سوادی به ویژه در حوزه " حقوق مدنی و شهروندی "  که به معلمان و دانش آموزان سرایت کرده و هنوز دانش آموز و معلم فرضا نمی دانند که چگونه باید در خیابان راه بروند و یا زباله خود را کجا دفع کنند ... این که کیفیت آموزش در نظام آموزشی  در میادین علمی و جهانی مانند آزمون های تیمز و پرلز با علامت پرسش های جدی مواجه شده در کنار چالش های دیگر ، ارتباط معناداری با سیطره همین نگاه بر نظام آموزشی دارد .