غفلت دیروز و غافلگیری امروز ما در قبال آموزش مجازی (بخش پایانی)

مقدمه
آموزش مجازی یا آنلاین ، تجربه ای جدید برای ما و یک پیش شرط آموزشی برای کشورهای پیشرفته بود . موافقان آموزش حضوری ، یقین مخالف آموزش مجازی به عنوان مکمل یادگیری نیستند ، اما مگر مکمل های غذایی جایگزینی مناسبی برای غذا خوردن هستند که این یکی نیز برای آموزش باشد . به هر حال اهدافی در مدارس تعقیب می شوند که جهت نیل به آنها داشتن تعاملات اجتماعی ، برنامه و جهت از مقتضیات اجتناب ناپذیر تعلیم و تربیت است. این که شرایط بحرانی و یا استثناست نیز قبول ، اما روی سخن ما با مسئولین این است که شما ساده ترین ، راحت ترین و سهل الوصول ترین جایگزین را برای امر آموزش ، برگزیدید. هیچ طریقی بدون زحمت و دردسر نیست و راه اندازی دست و پا شکسته شبکه شاد هم ، به عنوان اولین تجربه سختی های خود را داشته است ، اما خلاقیتی به خرج ندادید ، به جمع آرا نپرداختید ، فرضیه های بیشتری را بررسی نکردید و اولین گزینه بهترین گزینه بود.

شرایط ایپدمی کرونا ، جهان را درگیر آموزش مجازی کرد.

جهان ناگریز به آموزش مجازی روی آورد ، اما با این تفاوت که :
* کشورهای پیشرفته با فاصله بسیار زیادی از کشورهای در حال توسعه و عقب مانده ، از سال ها پیش به این امر مبادرت ورزیده بوده اند.
* به دلیل تجارب اولیه کشورهای پیشرفته ، آنان سختی های ناهمگن کشورهای در حال توسعه و عقب مانده را در انطباق با شرایط جبری آموزش مجازی دوران کرونایی ، نداشته اند.
* کشورهای در حال توسعه و عقب مانده در شرایط کرونایی نیز همانند دوران قبل کرونا ، به دلیل عمومیت نابرابری های اجتماعی و اقتصادی و سیطره فقر در جامعه ، از بی عدالتی آموزشی رنج می برند و این امر باعث ترک تحصیل میلیون ها دانش آموز بی نصیب از ابزار و امکانات لازم برای استفاده از آموزش توسط اینترنت گردیده است و یا محرومیت منطقه ای باعث گردیده است که خط اینترنتی نداشته باشند و یا دریافتی آنان بسیار ضعیف باشد ، تا حدی که دانش آموز بینوا تا ارتفاعات برای دریافت اینترنت بالا رفته و به دره سقوط نموده است.

آموزش مجازی یعنی رهایی از دغدغه مدرسه سازی و استخدام معلم !
محسن حاجی ‌میرزایی وزیر آموزش و پرورش در شبکه جام‌جم با موضوع "برگزاری سال جدید تحصیلی در شرایط کرونایی با آموزش‌های آنلاین" مطالب زیر را یادآور شده بود :
" برای ایجاد سامانه شاد از صفر شروع کردیم . سامانه شاد مخفف " شبکه آموزشی دانش‌آموز " است . ما مدرسه‌ای تحت عنوان مدرسه مجازی ایرانیان ایجاد کرده ایم . سامانه شاد یک سامانه منحصرا آموزشی است . بعضی روزها تا ۳۰۰ هزار ارتباط زنده روی شبکه شاد داریم . بارگذاری تمام محتواهای آموزشی در این سامانه انجام می گیرد. هر چند بدون آموزش حضوری ، دانش‌آموزان از آموزش فاصله می‌گیرند و ممکن است عواطف شان را نسبت به آموزش از دست بدهند اما کرونا که آمد خیلی اتفاقات را سبب شد ، اتفاقات تلخ و ناراحت‌کننده‌ای که منجر به آسیب سلامت مردم و فوت برخی از عزیزان جامعه شد ، اقتصاد را دچار مشکلاتی کرد ، مناسبات اجتماعی را محدود کرد و سلامت را به مخاطره انداخت اما از آن طرف ، ما را با ظرفیت‌های جدیدی آشنا کرد و به یک زیست بوم جدیدی وارد شدیم . دنیا سال‌ها بود که در حال کوچ کردن به این زیست‌ بوم بود اما حرکت خیلی کُندی داشت و کرونا به یکباره همه جوامع را به یک زیست‌ بوم جدید پرت کرد و در حال حاضر آماری که در دنیا هست حدود ۶۷ درصد معلمان جهان برای اولین بار آموزش مجازی را تجربه می‌کنند. یعنی این ظرفیت مهم به صورت یک سری کارهای مکمل در برخی کشورها مورد استفاده قرار می‌گرفت اما این که جایگزین آموزش رسمی شود ، برای اولین بار بود. "

وی در باره کتب درسی گفت : " دانش‌آموزان باید به کتاب‌های درسی برای مطالعه مراجعه کنند. لذا برای سال آینده روی این ظرفیت کار می‌کنیم که تمام صفحات کتب درسی بارکد داشته باشد که دانش‌آموزان با قرار دادن تلفن شان روی آن ، از محتوای تکمیلی متن‌ها مانند داستان ، فیلم و آزمایش استفاده کنند و برای سال آینده آماده می‌شود." دسترسی به پلتفرم آموزش آنلاین مترادف با دارا بودن نرم افزار آموزش آنلاین نیست ، بلکه بدین معناست که مجموعه‌ای از امکانات نرم افزاری و سخت افزاری و نهادی در مدرسه برای آموزش‌های آنلاین فراهم شده باشد.

" با آموزش مجازی ، یک گام بزرگ برای عدالت آموزشی برداشته شد. یعنی معلمان درجه یک ما می‌توانند به تعداد محدودی دانش‌آموز آموزش دهند ، اما این بستر ، این امکان را فراهم کرده است که شما در دورترین روستای کشور هم باشید بتوانید از تدریس نمونه کشوری برخوردار باشید. این موضوع هم فرصت‌های یادگیری را به نحو وسیع‌تر توزیع می‌کند و هم کیفیت مؤثرتر و مناسب‌تری از یادگیری را در دسترس همگان قرار می‌دهد."
وی تصریح کرد : " بنده به استان‌هایی که شاخص‌هایشان ضعیف تر است می‌گفتم که اگر برای رفع محرومیت شما می‌خواستیم کاری کنیم باید مدرسه برایتان بسازیم ، مدرسه پولش هم که باشد ، مدتی زمان می‌برد تا ساخته شود و همچنین ما باید معلم با کیفیت به آنجا بفرستیم و پیدا کردن معلم با کیفیت که حاضر باشد در دورترین مناطق آموزش دهد ، کار سختی است چون به هر حال معلمان از مناطق دوردست شروع به تدریس می‌کنند و وقتی تجربه‌شان که بیشتر می‌شود تمایل دارند به منطقه مرکزی بیایند اما الان می‌توانید یک جهش کنید چون ما یک مدرسه داریم که با هزینه چند میلیاردی لازم نیست ساخته شود بلکه اگر یک تبلت در دسترس باشد می‌تواند برای یک دانش‌آموز یک مدرسه باشد و می‌تواند از تدریس هماهنگ و یکسان با مدارس برخوردار استفاده کند". (1)

جناب وزیر ؛
چند اصل مهم ، اساسی و بنیادی را در کلِ واقعیت های موجود کشور نادیده گرفته اید :  ناهمگنی بومی جغرافیایی ایران ، تعدّد و چندگانگی آموزش ، فاصله اجتماعی و تضاد طبقاتی شدید . از کدام عدالت آموزشی سخن می گویید ؟ در خود شهرها هستند کسانی که تلویزیون ندارند و یا کیفیت آن بسیار پایین هست . حال چگونه در مناطق روستایی عدالت آموزشی رواج می یابد ؟ خوشحالی شما در بیان این جمله : " مدرسه ساختن نیاز به زمان ، بودجه و معلم دارد اما فضای مجازی خیر " ! بیانگر خلاص گشتن حضرتعالی از بار مسئولیتی است که زمین گذاشتن امروز آن ، برای فردا زلزله ای 8 ریشتری خواهد بود بر پیکر نظام آموزشی و فرهنگ و هنر و ادب کشور.

کاهش هزینه های آموزشی در شرایط کرونایی ، ظاهرا به مذاق وزارتخانه خوش آمده است که از تفکر برای چگونگی آموزش ترکیبی یعنی مجازی و حضوری ، پرهیز می کند .

بلاتکلیفی معلمان و دانش آموزان با وزارتخانه کی به پایان می رسد ؟ چرا گفته ها منطبق با واقعیات نیست ؟ بعید می دانم از اوضاع مناطق محروم بی خبر باشید  ؛ پس از کدام عدالت آموزشی سخن می گویید ؟ تدریس معلمان درجه یک ! باعث برقراری عدالت نمی شود ، آیا چنین تلقی به من معلم که در تلویزیون تدریس نمی کنم اهانت نیست ؟ چرا دوست دارید من معلم را درجه بندی کنید ، ما اشیا نیستیم . دارای شعور و قابلیت های حرفه ای هستیم که انتظار احترام بدان را از شما داریم .

آموزش مجازی به عنوان یک مکمل ، شرط لازم برای فرآیند آموزش عمومی در کشور هست اما شرط کافی نیست . ما معلمان در کلاس درس ، فقط به تدریس محتوای کتب درسی مشغول نیستیم ، تمامی حرکات و سکنات ، میمیک یا حرکات و حالات چهره ، نحوه نشست و برخاست ، نحوه ورود و خروج به کلاس و مدرسه ، تُن صدای آرام و تند یا ملایم و خشن ، تبسم و لبخند مابین تعاملات روتین در کلاس و راهرو با دانش آموزان ، نوع لباس و تنوع آن ، نحوه نشستن و نوع تعاملات ما در اتاق دبیران با همکاران و....... بر تار و پود و شخصیت دانش آموزان مجموعا تأثیر می گذارد و او با الگوجویی از ظرافت و لطافت برخورد معلم با خود ، جامعه پذیر می شود و دست به انتخاب می زند که چگونه باشد یا چگونه رفتار نماید . به نسبت سیرابی و یا عطش مهربانی او در کانون خانواده توسط اعضای آن، میزان این تأثیرپذیری متفاوت هست. و حتی بدون اغراق ، تأثیر گذاری معلم بر روح و ذهن دانش آموزان از والدین آنها بسیار زیاد و عمیق تر هست ، چون حین تدریس معلمان شخصیت کاریزمایی می یابند.

در ضمن تضمین شما برای " معلم با کیفیت " در ماهیت یا موجودیت کدام شاخص ها نهفته است ؟ یا شما برای این مهم ، کدام قدم ارزشی - آموزشی را برداشته اید ؟ از فاصله و شکاف معلومات یک معلم در زمان فارغ التحصیلی مقطعی از دانشگاه تا سی سال خدمت او ، یقین مطلع هستید ؟ معلم با دانش ده بیست سال پیش ، نمی تواند کیفیت داشته باشد . در کشور ما آنچه که یک معلم را برای امر تدریس ، توانمند می سازد تجربه و توانایی ها و تفاوت های فردی و وجدان اوست .
مگر در شهرهای ما کیفیت آموزشی یا معلم با کیفیت وجود دارد که توقع آن را برای روستائیان و عشایر به وجود می آورید ؟ اصلا تعریف معلم با کیفیت را بیان دارید تا تکلیف معلمان مشخص شود ؟ البته حق دارید وقتی اقدام به درجه بندی معلمان یا رتبه بندی آنان بدون هر نوع پیش زمینه ای مساعد و متناسب می نمایید ، طبیعی است که معتقد باشید " معلم با کیفیت " ! لابد کمیت معلم را شما تعیین می کنید و کیفیت را رتبه بندی بدون هر نوع ساختی مستدل .

لابد از کیفیت آموزش ضمن خدمت و یا بی خاصیتی گروه های آموزشی نیز اطلاع دارید که کارگشا نیستند. آموزش ضمن خدمت برای یک معلم بدین جهت ضروری است که همپای دانش روز تدریس کند و نیازهای دانش آموزان را متناسب با واقعیت های پیرامون خود مرتفع سازد نه این که آنان مجبور به مطالعه کتب مذهبی نمایید تا به اهداف ضمنی تان برسید.

معلمی که با تقلب در فضای مجازی و یا به طور حضوری در این دوره ها آزمون می دهد ، چگونه الگویی مناسب برای دانش آموزان خود خواهد بود ؟ یا چگونه او هنگام تقلب دانش آموزان خود چشم خواهد پوشید ؟ چون شما این باور را در اذهان معلمان تثبیت کرده اید که مهم آن است که نمره قبولی بگیرید و امتیاز بگیرید ولی هرگز نخواسته اید تا از یادگیری معلمان مطمئن شوید . اگر سیستم آموزش ضمن خدمت صحیح و اصولی بود معلمان هرگز با چنین باوری به استهزای خود و آموزش ضمن خدمت نمی نشستند .

پایه گذار تقلب در مدارس و انسانها در جامعه ، خود نظام آموزشی است چون نه اهداف متعالی دارد و نه غربالگری قابل اعتمادی .

یا گروه های آموزشی که اهداف عملی آن برای پر کردن ساعات خالی آموزشی یک معلم در برنامه هفتگی نیست ، بلکه هدف از آن ایجاد هماهنگی در امر تدریس و رفع اِشکال ، شناسایی خلاقیت و ابتکار یک معلم در امر تدریس و آشنایی با مشکلات آموزشی معلمان در جریان تدریس هست. شما از کدام معلم با کیفیت سخن می گویید ؟
یا امر مدرسه سازی که وظیفه اصلی " معاون نوسازی توسعه و تجهیز مدارس کشور " است اما متأسفانه از عنوان معاونت مربوطه دو واژه ارزشمند " توسعه " و " تجهیز " که گویای کارکرد اصلی آن است با برداشت نادرست سازمان حین عجین کردن خیّرین مدرسه ساز با این واحد اداری ، هر دو را به وادی فراموشی سپرده است . ساخت مدرسه وظیفه حتمی دولت است نه خیّرینی که تبدیل به نهادی رسمی گردیده اند.

شرح وظایف نیروهای ستادی و صفی و نقش های موجود در آموزش و پرورش نیازمند یک تعریف جدید و مشخصی هست . مثلا ما می گوئیم آموزش اما منظورمان دقیقا از آن یادگیری یا رشد ذهنی و پختگی شعور نیست ، بلکه شما شرایط لازم برای چگونه متقلب یا زرنگ بودن جهت رسیدن به اهداف را مدنظر دارید .

دیدگاه کارشناسان در مورد آموزش مجازی
" با تمام این مسائل برخی از کارشناسان باور دارند که در شیوه آموزش مجازی ، فرصت‌های مختلفی فراهم است و استفاده از این روش در دوره شیوع کرونا باعث شده است دریچه‌ای نو به روی سیاست‌گذاران و معلمان در سراسر دنیا گشوده شود که در ایران نیز نمی‌توانیم بر آنها چشم ببندیم .
آموزش‌های از راه دور این ظرفیت را دارا هستند که معلمان شیوه‌های خلاقانه‌تری برای آموزش و محتوای تعیین شده به کار گیرند. محتواهای جانبی در آموزش‌ها بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. دانش‌آموزان بیشتری به آموزش‌های باکیفیت‌ تر دسترسی پیدا کنند. برخی هزینه‌های آموزش کاهش یابد اما با وجود تمام این مزایا تأکید دارند هرگونه برنامه‌ریزی آموزشی در این رابطه نیاز به فراهم بودن شرایط و امکانات اولیه دارد.

در همین رابطه سازمان "همکاری‌های اقتصادی OECD" در گزارشی به بررسی "شاخص‌های جهانی آمادگی برای آموزش‌های دیجیتال" پرداخته است و در همین باره آزمون پیزا 2018 که توسط بخش آموزشی سازمان همکاری‌های اقتصادی برگزار می‌شود بخشی را به ارزیابی میزان فراهم بودن امکانات آموزش آنلاین در کشورهای شرکت‌کننده اختصاص داده است.
در این گزارش با اشاره به ضرورت استفاده از فناوری‌های نوین در مدارس اشاره شده است ، از آنجا که نسل‌های جدید دانش‌آموزان از کودکی با فناوری اطلاعات آشنا هستند ، بسیاری از کشورها تلاش می‌کنند امکانات بیشتری از کامپیوتر و تجهیزات را وارد مدارس کنند .همچنین "شکاف دیجیتالی" در آموزش همچنان نگرانی بزرگ محققان و سیاست گذاران است و مدارس هنوز هم باید در استفاده از این دستگاه‌ها شیوه‌های خود را بهبود ببخشند.

در این بررسی نقش شاخص آمادگی برای آموزش‌های دیجیتال در کشورهای مختلف مورد ارزیابی قرار گرفته است . این شاخص‌ها عبارتند از :

پلتفرم مناسب آموزش آنلاین ،‌ دسترسی دانش آموزان به مکانی آرام برای یادگیری در خانه ، دسترسی به یک دستگاه کامپیوتر برای انجام تکالیف مدرسه ، دسترسی دانش آموزان به اینترنت مناسب ، توانمندی فنی و حرفه‌ای معلمان در ارائه آموزش‌ها به کمک وسایل دیجیتال ، فراهم بودن زمان کافی برای معلمان برای فراهم کردن طرح درس آنلاین ، دسترسی معلم به منابع حرفه‌ای برای آموختن کار با ابزارهای دیجیتال و مشوق‌هایی به معلمان برای ارائه طرح درس‌های ویژه آموزش آنلاین و حمایت فنی مناسب از آموزش‌ها .

در بخشی از گزارشی که مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری در شرح بیشتر این ماجرا به آن پرداخته آمده است : اطلاعات ارائه شده در این گزارش نشان دهنده میزان آمادگی و تمایل کشورهای مختلف به گسترش آموزش‌های از راه دور در مدارس یک سال پیش از همه گیری کرونا است . "

سه مؤلفه اصلی آزمون پیزا جهت بررسی آمادگی کشورها برای آموزش‌های دیجیتال عبارتند از :
* دسترسی دانش‌آموزان به کامپیوتر و اینترنت .
* آمادگی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مدارس .
* توانمندی معلمان در آموزش‌های از راه دور.

دسترسی 90 تا 100 درصدی دانش‌آموزان کشورهای توسعه یافته به کامپیوتر و اینترنت
درباره دسترسی دانش‌آموزان به کامپیوتر و اینترنت ، در کشورهای توسعه یافته دسترسی دانش‌آموزان به کامپیوتر 90 تا 100 درصد است.
در کشورهای منطقه مانند قزاقستان ، عربستان و قطر این عدد نزدیک به 70 درصد است این دسترسی در ترکیه و برزیل نزدیک به 60 درصد گزارش شده است.

دسترسی مدارس به پلتفرم مخصوص آموزش دیجیتال
کشورهایی نظیر سنگاپور ، دانمارک ، قطر ، سوئد ، شهرهای بزرگ چین ، فنلاند ، تایلند و آمریکا بیشترین آمادگی را در این زمینه دارا بوده‌اند به طوری که بیش از 70 درصد مدارس در این کشورها از پلتفرم‌های آموزش آنلاین استفاده می‌کنند. در آلمان ، فرانسه و ژاپن تنها 30 تا 40 درصد مدارس ، پلتفرم آموزش آنلاین دارند.
لازم به ذکر است دسترسی به پلتفرم آموزش آنلاین مترادف با دارا بودن نرم افزار آموزش آنلاین نیست ، بلکه بدین معناست که مجموعه‌ای از امکانات نرم افزاری و سخت افزاری و نهادی در مدرسه برای آموزش‌های آنلاین فراهم شده باشد.

توانمندی معلمان در آموزش‌های از راه دور
نظرسنجی انجام گرفته از دانش‌آموزان درباره رضایتشان از توانمندی معلمان در آموزش‌های از راه دور نشان می‌دهد که برخی کشورها از پیش توانسته‌اند معلمان را برای استفاده از اینترنت و ابزارهای دیجیتال و همچنین شیوه‌های آموزش مجازی آماده کنند ، عمدتاً کشورها همان‌هایی هستند که برای تجهیز مدارس در زمینه پلتفرم‌های دیجیتال نیز تلاش‌های موثری انجام داده‌اند . اما توانمندی معلمان در این زمینه در بسیاری از کشورها به حد مطلوب نرسیده است ، حتی در کشورهایی همچون آلمان ، فرانسه ، ژاپن ، ایتالیا و سوئیس کمتر از 50 درصد معلمان توانمندی‌های لازم در این زمینه را دارا بوده‌اند.

تنها 30 درصد معلمان در کشورهای در حال توسعه توانایی ورود به آموزش مجازی را دارند
به طور کلی معلمان در بیشتر نقاط دنیا هنوز آمادگی ورود به عرصه آموزش دیجیتال را ندارند . این اطلاعات نشان می‌دهند تنها حدود 30 درصد معلمان در کشورهای در حال توسعه توانایی ورود به عرصه آموزش‌های مجازی را دارا هستند . لذا بخش مهمی از برنامه کشورها برای بهبود آموزش‌های از راه دور در سال‌های آینده باید معطوف به توانمندسازی معلمان باشد.
کشورهایی نظیر آلمان ، فرانسه و ژاپن با وجود برخوردار بودن از سطح بالای آموزش عمومی ، سرمایه‌گذاری چندانی در آموزش‌های دیجیتال و از راه دور انجام نداده‌اند به همین دلیل با وجود دسترسی نزدیک به 100 درصدی دانش‌آموزان به کامپیوتر و اینترنت ، مدارس و معلمان آنها آمادگی مواجهه با شرایط پیش آمده در دوره ویروس کرونا را نداشته‌اند."

برآوردی از وضعیت ایران در آمادگی برای آموزش دیجیتال
قضاوت دقیق در مورد آمادگی ایران برای ورود به آموزش‌های از راه دور به دلیل فقدان اطلاعات رسمی میسر نیست اما داده‌ها و اطلاعات تخمینی نشان می‌دهند تا پیش از شیوع ویروس کرونا ایران همچنون اکثر کشورهای در حال توسعه ، آمادگی کافی برای ورود به آموزش‌های از راه دور را دارا نبوده است و آمادگی معلمان در ایران برای آموزش از راه دور 30 تا 40 درصد است.
با وجود دسترسی 90 درصدی به اینترنت ، دسترسی به ابزارهای الکترونیک یادگیری دیجیتال در ایران 60 تا 70 درصد تخمین زده می‌شود . همچنین با توجه به عدم ارائه آموزش های مرتبط ضمن خدمت ، آمادگی آموزشی و فنی معلمان برای ارائه طرح درس‌های از راه دور دیجیتال همچون سایر کشورهای در حال توسعه بین 30 تا 40 درصد برآورد شده است.
در زمینه دسترسی مدارس دولتی به امکانات آموزش مجازی نیز ، امکانات مدارس محدود به تجهیز یک کلاس به امکانات آموزش دیجیتال بوده است ، ولی در عمده مدارس از این امکانات برای راه اندازی بخش آموزش‌های دیجیتال استفاده نشده است و اکثر مدارس آمادگی ورود به عرصه آموزش دیجیتال را نداشته‌اند. (2)

سخن آخر
امروز بِستر آموزش تغییر کرده است. تعطیلی ناخواسته و اجباری مدارس همزمان با شیوع کرونا ، مدارس را وارد فضای جدیدی از آموزش‌ کرد که مقتضیات آن با کلاس‌های درس حضوری ما آن هم به شیوه سنتی متفاوت است . امروز دانش‌آموزانی که تا دیروز از تابو بودن موبایل در مدارس خود رنج می بردند و هر دائم مؤاخذه می شدند و با او همانند یک مجرم رفتار می شد با استفاده از موبایل ، به تحصیل مشغول هست و موبایل یک ابزار آموزشی است !
لذا فاصله فیزیکی بین معلم و دانش‌آموزان ایجاد شده و کارکردهای معلمان ، بیشتر تغییر یافته است . تنها وجه مشترک ، کسب اطمینان از امر یادگیری دانش آموزان در هر دو شیوه تدریس برای معلمان سخت بوده و هست . معلمان در آموزش حضوری نیز مطمئن نبوده اند که آیا همه دانش آموزان به خوبی مباحث تدریس شده را یاد گرفته اند یا خیر ؟ چون حفظیات پارازیت اساسی برای این تشخیص بود.

همزمان با آموزش مجازی نگرش معلمان و دانش‌‌آموزان نیز تغییر یافت . ما می بایست از سال‌ها قبل ، بِسترهای آموزش مجازی را در بطن نظام آموزشی خود فراهم می‌ساختیم تا در شرایط بحرانی شبیه به کرونا ، غافلگیر نمی شدیم . این مشکل تمام کشورهایی است که در برابر تغییرات و تحولات لازم در نظام آموزشی خود شدیدا مقاومت می کنند و از تحقق آن واهمه دارند.  پایه گذار تقلب در مدارس و انسانها در جامعه ، خود نظام آموزشی است چون نه اهداف متعالی دارد و نه غربالگری قابل اعتمادی .

با ورود اجباری نظام آموزشی کشور به فضای آموزش مجازی ، مهارت ها و قابلیت های لازم برای معلمان آموزش داده نشد و پیش نیازها برای استفاده صحیح از این فضا معلوم نبود و شگفتا که آموزش مجازی در ایران نیز با همان قابلیت و ظرفیت سنتی ، تعقیب می شود .

در هفته های اخیر تیتر خبری داشتیم مبنی بر این که : بازرسان به مدارس می آیند ! یا معاونان مدارس در فضای مجازی موظف به حضور و غیاب دانش آموزان هستند. بالاخره احدی نباید مفت حقوق بگیرد ، به نوعی همه نقش ها باید درگیر باشند و بیکار نمانند. جالب این که نیاکان ما نیز خصایصی همسان با ما داشته اند ، یعنی یک ملت و دولت طی چندین قرن ، هیچ تغییری نمی کند و با همان مصادیق تعریف می شود ؟ چرا هرگز به این جمله باارزش نمی اندیشید که محمدحسین نظیری نیشابوری آن را در نیمهٔ دوم سده دهم (قمری) سروده است :

گل به خزان شکفته شد وین دل بسته وا نشد
در بُن ناخن است نی بخت گره گشای را
درس ادیب گر بود زمزمه محبتی
جمعه به مکتب آورد طفل گریزپای را

اگر جذابیت آموزش ما در حدی بود که دانش آموز با علاقه و درک درست از سرنوشت خود ، پای آموزش مجازی بنشیند دیگر پلیس بازی هم لازم نبود . این مشکل در آموزش رسمی ما هم دخیل هست. به جای ایجاد سد و محدود ساختن امکان فرار ، شرایط مطلوب و خوشایند قرار را فراهم سازید.

عدم دسترسی میلیونها دانش آموز به امکانات اینترنتی و سرعت بسیار کم و غیراستاندارد اینترنت در کشور ما ، از عمده ترین مشکلات ساختاری نظام آموزشی ماست . مخاطرات فضای مجازی برای گروهی که تا دیروز از آن توسط متخصصان علم طب و والدین و اولیای مدارس ، بازداشته می شده اند نیز بر همگان ملموس و مشهود است . فضای مجازی قادر به پر کردن تأثیرگذاری یک رابطه مستقیم و چهره به چهره ، اصلا نیست و این از دیگر مشکلات آموزش صِرف مجازی است. و این واقعیت تلخ ، خنده آور است که مسئولین نظام آموزشی ما تا دیروز خود از آموزش مجازی می گریختند و امروز آن را بهترین ، برترین و تنهاترین گزینه رفع تکلیف می شناسند. نباید از معضلاتی چون سواستفاده قاچاقچیان برای نوجوانان با دام اعتیاد ، نقشه های شوم تبهکاران برای باج خواهی از آنان با رذالت اخلاقی ، بیشتر شدن ارتباطات ناهمجنس و از هم پاشیدگی اخلاق متعاقب آن ، رخداد خودکشی کودکان و دیگر آسیب های اجتماعی که مهمترین آنها ترک تحصیل و کودک همسری است را نادیده بگیریم .

به دلیل کاستی‌های موجود که ارائه آموزش مجازی با کیفیت به دانش‌آموزان را با مشکلاتی مواجه می‌کند ، ارائه آموزش ترکیبی "حضوری و مجازی" امری واجب هست تا ارتباط دانش‌آموزان با مدرسه به طور کامل قطع نشود و علاوه بر جرقه ترک تحصیل به ویژه در حاشیه شهرها شاهد تبعات روانی و اجتماعی دوری از مدرسه و از سوی دیگر استرس عدم آشنایی کافی با شیوه جدید آموزش " کلاس درس مجازی " بر دانش‌آموزان نباشیم . آمادگی معلمان در ایران برای آموزش از راه دور 30 تا 40 درصد است.

سخت ترین دوران فعالیت برای وزارتخانه همین شرایط کرونایی است . اگر غفلت کند غافلگیری های جبران ناپذیری را در سال های آتی تجربه خواهد کرد. وزارت آموزش و پرورش می باید پویاتر از همیشه عمل نماید .

مدیران می بایید با " تفکر تمام مغزی " در کارکردهای خود به برنامه ریزی ، سازمان دهی ، رهبری ، هماهنگی ، کارگزینی و کنترل بپردازند و در هر یک از نقش های مدیریتی خود یعنی : تولیدی ، اجرایی ، نوآوری و یگانه سازی به تلفیق مهارت های فنی ، ادراکی و انسانی بپردازند. در علم مدیریت نیز همچون سایر علوم ، ترکیب و تلفیق کارکرد ها و مهارت ها ، امکان نیل به نتایج مطلوب تر را تسهیل می بخشد.

یک وزیر بهتر و بیشتر از هر کس دیگر می داند که نباید همانند افراد عادی و معمولی بیندیشد و یا عمل کند . نقش متفاوت ، حقوق و تکالیف متفاوتی نیز در بر دارد . پس جامعه فرهنگیان و معلمان و اولیای دانش آموزان و خود دانش آموزان ، در هر زمینه ای انتظار بهترین عملکردها را از او دارند. جامعه را از رکود آموزشی نجات دهید و گرنه این مرض به دیگر بخش ها نیز شدیدا سرایت خواهد کرد . ما انتظاری متفاوت از آنچه که تاکنون انجام یافته است و به غیر از شرایط موجود را خواستاریم تا دست در دست یکدیگر ، بدنامی رتبه های پایین آموزشی خود را از اذهان مردم خود و جهانیان بزدائیم . مدیریت درست شمای وزیر ، از من ، معلمی با کارآیی بالا می سازد نه سیر خطی ثابت و مشخص .

بخش نخست


منابع :
1 ) خبرگزاری فارس . مشروح گفت و گوی محسن حاجی ‌میرزایی وزیر آموزش و پرورش در شبکه جام‌جم . 9 مهر 1399 .
2 ) خبرگزاری تسنیم . آموزش مجازی در کشورهای مختلف جهان چگونه است؟ مدارس ایران آماده آموزش دیجیتال؟! .21 مهر 1399.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید