چندی پیش یکی از وزرای پیشین آموزش و پرورش با تأکید بر میانگین برخی شاخص‌ها قائل به وجود نیروهای مازاد در آموزش و پرورش بود. برخی کارشناسان این حوزه نیز براساس همین میانگین‌ها (برای مثال میانگین دانش‌آموز به کلاس درس) سرمایه‌گذاری دولت در احداث مدرسه را ناموجه میدانند. تأکید بر این میانگین‌ها، تصویر فریبنده‌ای از وضعیت واقعی امکانات آموزش و پرورش ارائه می‌دهد که می‌تواند به تشدید افت کیفی آموزش عمومی منجر شود.
با بررسی آمار آموزش و پرورش در سطح منطقه‌ای روشن می‌شود که وضعیت، به‌ویژه در محدوده‌های پرجمعیت شهری و حاشیۀ شهرها با میانگین‌ها بسیار فاصله دارد. برای مثال براساس سالنامۀ آماری آموزش و پرورش در سال تحصیلی ۹۸-۱۳۹۷ میانگین دانش‌آموز در کلاس درس دایر در مقطع ابتدایی ۲۳.۵ نفر برآورد می‌شود، اما وقتی ترکیب مدارس براساس منطقه/جمعیت دانش‌آموز معیار قرار داده شود متوجه می‌شویم بیش از ۶۰ درصد دانش‌آموزان مقطع ابتدایی در کلاس‌های شلوغ (با تراکم بالای ۲۶ نفر) درس می‌خوانند! یک‌چهارم این دانش‌آموزان (یعنی ۱۵ درصد کل دانش‌آموزان مقطع ابتدایی) در کلاس‌های با تراکم ۳۶ نفر به بالا مشغول به تحصیل‌اند.
همین مسئله در نسبت دانش‌آموز به معلم هم صادق است. استاندارد نسبت دانش‌آموز به معلم در مقطع ابتدایی، ۱۴ است. براساس سالنامۀ آماری آموزش و پرورش میانگین این نسبت در سال تحصیلی ۹۸-۱۳۹۷ بیش از ۳۰ نفر است. حال اگر حدود ۱۳ هزار مدرسۀ ابتدایی که تعداد دانش‌آموز در هر کلاس کمتر از ۵ نفر است را از محاسبه کنار بگذاریم، نسبت دانش‌آموز به معلم حدود ۴ برابر استاندارد تعریف‌شده برای این مقطع است. طبیعتاً در چنین وضعیتی نمی‌توان انتظار ارتقای کیفیت آموزشی را داشت.
این کمبودها بیشتر مربوط به مدارس دولتی عادی است. باید توجه داشت که براساس شناسنامۀ فنی مدارس، چیزی حدود ۲۵ درصد مدارس کشور باید تخریب و جایگزین شوند. با توجه به روند افزایشی جمعیت دانش‌آموزان، بی‌تردید در سال‌های آتی با روند افزایش مدارس دوشیفته و سه‌شیفته مواجه خواهیم شد. این در حالی است که در حال حاضر نیز بیش از ۳۵ درصد مدارس ابتدایی به‌صورت دوشیفته فعالیت دارند.
استدلال غالب این است که دولت‌ها در راستای مسئولیت‌زدایی از خود، دانسته این وضعیت را نادیده می‌گیرند تا خانواده‌های بیشتری ناگزیر شوند فرزندانشان را در مدارس غیردولتی ثبت‌نام کنند. تداوم این وضعیت به فقیرانه‌ترشدن هرچه‌بیشتر مدارس دولتی عادی منجر خواهد شد.
شبکه جامعه شناسی علامه
نظرات بینندگان