کرونا ؛ از چالش تا تغییر نگرش در آموزش و پرورش

مقدمه:    

 کرونا اگرچه به مثابه رنسانس نبود اما اینقدر بود که آرامش مان را به هم بزند. این ویروس آمده تا راحت ها را ناراحت کند. تنها تن و روانمان را نلرزاند که بنیان های جامعه مان را هم به لرزه انداخت. تمام معیارها را دستخوش آشفتگی و دردسرساخت. مثلا بستن درگاه آستانه مقدس رضوی یا تعطیلی متوالی نماز جمعه در یک جامعه اسلامی، چیزهایی بود که در تصور هیچ کس نبود. با این همه بیشتر و پیشتر از همه، بلای جان بخش بهداشت شد. به طوری که وزیر بیچاره آن، در این مدت، شب و روز و خواب و خوراک معمول را ندارد. گویی سکان جامعه را به تنهایی در دست گرفته و به تعطیلی تمام جای ها و بناها فرمان می دهد. همینطور خانواده بزرگ بهداشت، اعم از پزشک و پرستار و سایر کارکنان بیمارستان ها، چنانکه دیدیم عجیب دیده شدند.آنها که در خط مقدم جبهه مقابله با ویروس بودند، واقعا خود را نشان دادند. سلامتی شان را در معرض خطر قرار دادند اما نترسیدند و ایستادند و حتی برای روحیه دادن به باقی خلق الله ، در کنار بیماران خندیدند و رقصیدند. پیش تر ، نظام آموزشی بسیار از آموزش مجازی و مدارس هوشمند دم زده بود اما هنوز روزهای استفاده واقعی از آن را تجربه نکرده بود. شیوع ویروس به عنوان زنگ هشداری در این زمینه بود.

البته نه فقط بهداشت که سایر ساختارها هم از این هجمه در امان نماندند؛ تجارت، امنیت، غذا، قانون، سواد، رفاه، شغل، مسکن و حتی ایمان و آزادی مردم نیز در معرض بلا قرار گرفت. آن همه راهکارها و کوتاه آمدن ها و تخفیف های دستگاههای اجرایی ، همگی برای برون رفت از این تنگناها بود. همین دور مانده از هم و خانه نشینی اجباری، تجربه خوبی برای با خودخلوت کردن و فکر کردن به آثار روانی ویروس هست؛ فکر این که در روزهای بعد از ریشه کنی آن چه باید کرد تا در صورت تکرار، اشتباهات قبلی پیش نیاید. فکر این که تا پیش از پیدا شدنش، کمتر کسی قدر عافیت و امنیت خویش را می دانست و آسایش حاصل از آن را ارج می نهاد. فکر این که چقدر راحت بین فروشگاههای زنجیره ای، پارک ها، سینماها و خلاصه هر جایی که بشود دلی تازه شود، گشت می زدیم و خیلی قدر و قیمت آنها را نمی دانستیم. اما بعد از حمله ویروس و نشستن در خانه، اکنون روزهاست شوق بازگشت به آن جاها را داریم و حسرت آسایشی که بود و الان دیگر نیست.

 همین طور و چنان که دیدیم، حوزه آموزش و پرورش نیز در کمند کرونا گرفتار آمد.اکنون قریب نود درصد مدارس دنیا تعطیل شده اند و بیش از دویست میلیون دانش آموزان مدرسه نمی روند. با مشاهده یک مدرسه سوت و کور و در جای خالی هیاهوی دانش آموزان، تازه باورمان می شود که بین مدرسه و میان معلمان و دانش آموزان بودن، دنیایی زیباست و حس و حالی باطراوت دارد که تنها پس از این تعطیلی طولانی داریم به تدریج آن را احساس می کنیم. حتی معلمانی که از بیداد آن همه مشکل و وعده های بی حاصل به تنگ آمده بودند، الان باورشان شده  که شاید معلمی ارزش مادی چندانی ندارد اما هیچ دلمشغولی هم ارزش معلمی را ندارد.

 اگرچه خیلی بد شد که این ویروس ناخوانده، آسایش تمام ارکان اجتماع برهم زد اما خوب شد که آسایش حوزه آموزش را بر هم زد!

پیش از این معلمان ، اهمیت کارشان را به هزار زبان فریاد می کردند و مسولین و والدین  باور نمی کردند و تغافل می کردند.ولی اکنون که این ویروس فرزندانشان را به روزها نشستن درخانه مجبور کرده است و آن گاه که آنها به عنوان والدین از نگهداری بچه هایشان حتی بدون تدریس، کلافه می شوند، تازه یادشان می افتد به خدمات و زحمات بی ریا و باصفای معلمان و دردل آنها را تحسین می کنند که واقعا چه اندازه اثربخش بوده اند. با این ترتیب احتمالا دیگر به درستی ادعایشان ایمان می آورند و فردای رهایی از ویروس شاید به عنوان یک مسئول، بتوانند گره از کار فروبسته شان بگشایند. اضافه براین، می دانیم که ذات فرایند آموزش با تغییر و تحول همراه هست و کلاسی موفق است که اسیر آسایش نسبی و روز مرگی نباشد و بیشتر در کسب آرامش بکوشد. بنا براین الان کرونا، زمینه ساز این وضعیت شده است و ضرورت تجدیدنظر و بازسازی شیوه های آموزشی را دو چندان کرده است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف: آموزش درسی

شک نیست که بنیاین اصلی نظام آموزشی بر آموزش درسی است و تمام برنامه های دیگر در مرتبه بعد قرار دارند. اما شیوه معمول آموزش درسی مربوط به ایام عافیت و امنیت است در صورتی که آموزش در شرایط سخت، آداب خاص خود را دارد. ظهور این ویروس، برنامه ریزان درسی را به تجدید نظر در شیوه های آموزشی ترغیب خواهد کرد. آموزش بیرون از مدرسه ، کمتر متکی شدن به کتاب درسی، احتمال ممکن نشدن آموزش مجازی، نبودن فرصت تعیین تکلیف درسی و درس پرسیدن و نظائر این اتفاقات تازه، نظام آموزشی را به این فکر می اندازد که باید طرحی نو در انداخت. طرحی که در آن از شدت و حدت حافظه پروری کاسته شود و نفرین و آفرین های آموزشی به حداقل رسانده شود و بچه ها تنها به خاطر لذتی که از فرایند آموزش می برند، به تداوم تحصیل علاقه نشان دهند و کتاب های درسی را چنان بخوانند که یک کتاب داستان را می خوانند.

ب: آموزش شهروندی

 حتی بدون وجود ویروس های احتمالی و با توجه به دهکده جهانی و ارتباط تمام دنیا با همدیگر، مقوله زندگی شهروندی، یکی از روش های زندگی نوین است. اهمیت این مهم با این رویداد تاریخی ویروسی، دوچندان می گردد. با استمرار مدت زمان دوری دانش آموزان از مدارس و خانه نشینی اجباری آنها، موضوع زندگی در شهر و شهروندی خوب بودن، یکی از دغدغه های تازه آنهاست. بعد از این آنها باید در زمینه های مختلف، آموزش های تازه ببینند تا برا ی مواجه با آنها آماده باشند. مثلا در زمینه؛ استاندارد مطلوب زندگی، حریم خصوصی با توجه به جنسیت، حق داشتن هویت شخصی ، محافظت در برابر خشونت و جنايت ، ملاقات با دوستان و بازی کردن، زندگی در محیط مناسب و سالم , برخورداری از امکانات مشابه بزرگترها، باید پیش زمینه ذهنی لازم را داشته باشند.

نظام آموزشی باید تمهیداتی بیندیشد تا دانش آموزان نسبت به جامعه احساس تعهد و مشارکت کنند و البته  در برابر سو استفاده های جنسی و جسمی احتمالی هوشیار باشند. اضافه بر این ها باید بتوانند به برقراری ارتباط با دیگران با کمترین خطر بکوشند و در تمام این موارد غافل از تفکر انتقادی نبست به افراد و اوضاع نباشند.  کرونا اگرچه به مثابه رنسانس نبود اما اینقدر بود که آرامش مان را به هم بزند. این ویروس آمده تا راحت ها را ناراحت کند. تنها تن و روانمان را نلرزاند که بنیان های جامعه مان را هم به لرزه انداخت. تمام معیارها را دستخوش آشفتگی و دردسرساخت. مثلا بستن درگاه آستانه مقدس رضوی یا تعطیلی متوالی نماز جمعه در یک جامعه اسلامی، چیزهایی بود که در تصور هیچ کس نبود.

پ: آموزش مهارتی

نظام آموزشی برای گذر از آموزش حافظه محور و رفتن به سوی آموزش مهارت محور ،در مقام حرف و شعار اشتیاق زیاد نشان  داده است اما هنوز همگان آن را شبیه یک رویا می دانند. پیدا شدن سرو کله کرونا، تامل در این موضوع را افزایش داد. چرا که اگر حفاظت از حافظه را همان تحصیل  و اهتمام به مهارت را آموزش فرض کنیم، باید گفت که فاصله ی بسیاری میان تحصیل و آموزش وجود دارد. در واقع تحصیل، شرط لازم برای آموزش است، نه کافی. در واقع نباید خیال کرد اگر موفق به اتمام تحصیل شدیم، آموزش هم حاصل شده است. برای تحقق آموزش مهارتی لازم است روی آﻣﻮزشﻫﺎي ﻓﻨﻲ و ﺣﺮﻓﻪاي از حیث تبلیغ و ترغیب دانش آموزان برای پذیرش و نیز ایجاد رشتهﻫﺎی متنوع فنی حرفه ای در مناطق دورافتاده سرمایه گذاری شود .اولیا نیز باید نسبت به سامان بخشی اوقات فراغت توجیه شوند.آنهایی که بچه هایشان را حتی قبل از ورود به دبستان و به طور همزمان به کلاس هاس مختلف آموزشی و علمی می فرستند ، بی آنکه خود بدانند دچار بیماری «دانشمند پروری» می شوند و در توانمندسازی آن تاخیری ناخواسته روا می دارند.

ت: آموزش مجازی

 پیش تر ، نظام آموزشی بسیار از آموزش مجازی و مدارس هوشمند دم زده بود اما هنوز روزهای استفاده واقعی از آن را تجربه نکرده بود. شیوع ویروس به عنوان زنگ هشداری در این زمینه بود. با آغاز ایام خانه نشینی دانش آموزان و معلمان، ضرورت بهره گیری از این شیوه دو چندان شد. اکنون ضروری است تا  به شکلی که مثلا در دانشگاههای پیام نور و آزاد اسلامی وجود داشته است، این مهم دردستور کار مسئولان وزارت آموزش و پرورش قرار گیرد. البته با توجه به این گفته می شود قریب سی درصد دانش آموزان، امکان دسترسی به اینترنت را ندارند، لازم است دانش آموزان مناطق محروم و دانش آموزان با نیازهای ویژه ، با تخصیص اعتبارات خاص  و تهیه و توزیع تبلت و اینترنت رایگان مورد توجه خاص قرار گیرند. به این منظور می توان از ظرفیت های سازمان نوسازی و توسعه و تجهیز مدارس ، خیرین نیک اندیش و امکانات دیگر دستگاههای دولتی از جمله وزارت ارتباطات و فناوری و ستاد ملی مبارزه با کرونا می توان استفاده کرد. ضمن این که در این راستا نباید بنا بر توهم توطئه و یا به بهانه تقویت پیام رسان های داخلی، از تاثیر و کاربرد پیام رسان های معمول غافل شد و یا ایجاد فضاهای آزمایشی بدون استقبال لازم، فرصت را از دست داد.

حرف آخر:

حرف و حدیث جدی و شوخی بسیار در باره کرونا گفته شد و باز گفته می شود. به طوری که گویی گونه جدیدی به نام ادبیات کرونایی ، جای خودش را در فرهنگ مکتوب ما باز کرده است. این ها به علاوه لرزه ای که در بنیان های جامعه درانداخته است، خبر از آن دارد که باید آن را جدی گرفت. اکنون اگرچه تهدیدی برای تمام هستی ما به شمار می رود اما با تمهیدات خاص می توان از آن به عنوان فرصتی استفاده کرد تا به بازسازی و نوسازی ابعاد اجتماع پرداخت که یکی از آنها، آموزش و پرورش است.

امید که خیلی زود این ویروس از اساس در جامعه ریشه کن شود اما تا آن زمان این چالش ناگهانی را می توان دست آویزی برای تغییر نگرش در حوزه آموزش قلمداد کرد تا در برنامه ریزی های آینده ، آماده و مهیا بود تا اگر روزی روزگاری باز ویروسی تازه رخ نمود، سراسیمه نگردیم و راههای مقابله با آن را حداقل به نسل کودک و نوجوان آموزش داده باشیم.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید