مسیر شما: صفحه اصلی»یادداشت»از باکتری های ماست بند تا کروناویروس نفس گیر !

" باکتری و ویروس دشمن نیستند. همچنان که سیل و طوفان و زلزله دشمن نیستند. تنها دشمن انسان جهل و نادانی و بی خردی و بی تدبیری ست. تنها محل ترس و وحشت، نظام تصمیم گیری معیوب است "

از باکتری های ماست بند تا کروناویروس نفس گیر !

حمزه علی نصیری

محیط زیست و از باکتری های ماست بند تا کروناویروس نفس گیر

سیاره زمین لبریز از زندگیست؛ قلمرو زندگی بر روی این سیاره، از اعماق اقیانوسها تا مرتفع ترین قلل یخی و منجمد آن گسترده است. به جز ما هزاران گونه گیاهی و جانوری در زیستگاه های مخصوص به خودشان در تلاش برای ادامه حیات اند. به جز آنها ، آغازیان و باکتریها و قارچها سه گروه بزرگ از جانداران روی زمین اند که قلمروهای متنوعی برای زندگی دارند. شبکه حیات از آن جهت بر روی این گوی سنگی پایدار است که تنوع حیات در آن برقرار است. اگر درک و تجزیه و تحلیل این موضوع برای بعضی از ما سخت باشد، درک وابستگی زندگی مان به گونه های گیاهی و جانوری دست آموز و اهلی بسیار آسان است. ما بدون مراتع و مزارع مان که انواع گوناگونی از جانوران را هم در آنها به چرا مشغول کرده ایم، محکوم به مرگیم. ما برای تأمین ماده و انرژی مورد نیاز یاخته های بدن خود، به شدت به کار و فعالیت یاخته های مستقر در پیکر گیاهان و جانوران وابسته ایم. آنها به طور شبانه روزی در زنجیره ها و شبکه هایی از صنایع تبدیلی به گستردگی زمین به کار و تولید و بسته بندی انرژی در قالب غذا مشغولند و ما با حرص و ولع مصرف می‌کنیم. اما این فقط جنبه ظاهری و بخش قابل مشاهده ماجراست. خدمات بی وقفه ماهیها و دوزیستان و خزندگان و پرندگانی که برای ما اهلیت ندارند و دنیای وحوش را تشکیل می‌دهند، از دید ما پنهان است. اهمیت نباتات خودرو که ما آنها را اصطلاحاً علف هرز می‌نامیم هم همین طور. ناشناخته تر از همه اینها، خدمات شایان حشرات و باکتری ها و قارچها به شبکه جهانی زندگیست.

در شبکه جهانی حیات، که متشکل از اکوسیستم های متصل به هم با زنجیره های غذایی در هم تنیده است، ضیافتی بزرگ و دائمی برپاست که در آن هر جانداری جای خود دارد و نقش بی بدیل خود را ایفا می‌کند. ما در هر کجا که باشیم، صدر نشین این ضیافت طبیعی هستیم اما از جزئیات رخدادهای منجر به شکل گیری این ضیافت عظیم بی خبریم.

لازم است بدانیم که موجودات ذره بینی فراوانی در برقراری این ضیافت عظیم جهانی فعالند و هر کدام به طریقی در فراهم کردن زمینه های این ضیافت بزرگ مشارکت دارند. اما برای خودشان هم در مقیاس کشوری تأمین این امنیت بر عهده حاکمیت است. پیش بینی روزهای این چنینی و روز مباداهای مشابه بر عهده سران و صدر نشینان کشور است. پیشگیری از وقوع اپیدمی ها، ضد عفونی کردن مکانهای عمومی، تأمین اقلامی بهداشتی و درمانی، وضع قوانین عام المنفعه، تأمین ضمانت اجرایی برای قوانین موضوعه، تدارک تجهیزات و امکانات و تأمین پشتوانه مالی برای اجرای طرح های استراتژیک، اطلاع رسانی درست و شفاف و بدون لفافه و آگاهی بخشی همگانی، ترویج حقایق علمی و تکریم نگاه علمی-تجربی نسبت به حقیقت زندگی، پاسداشت حرمت علم و جلوگیری از ورود شبه علم به حوزه علم و دانش راستین، تکریم تخصص و جلوگیری از دخالت شیادان در مسائل مربوط به حوزه سلامت، آینده نگری و پس انداز و برنامه ریزی به سبک پدران و مادران دلسوز و خردمند برای آینده فرزندان و برای مقابله با روزهای بحرانی و ... از وظایف اولیه دولت و حاکمیت است.زیستگاه و قلمرو زندگی دارند و برای حفظ و توسعه قلمرو زندگی خود نیز تلاش می‌کنند. آنها چه برای ما مفید باشند چه زیانبار، مثل همه جانداران دیگر، بخشی از واقعیت اند. لابد همه ما با پدیده تنازع بقاء آشنایی داریم و مفهوم آن را می‌دانیم. از این قانون نانوشته طبیعت هم باخبریم که می گوید: "بخور تا خورده نشوی"! ما انواع متعددی از گیاهان و جانوران را می‌خوریم تا زنده و قوی بمانیم و طعمه میکرو ارگانیسم هایی که ۳۷ تریلیون بار از خودمان کوچکترند، نشویم. هر گروه و گونه ای از این جانداران ذره بینی هم مثل همه ما روش و منش و علاقه و سلیقه و دلبستگی های خاص خود را دارند و همه جای زمین و جای جای بدن جانداران را به عنوان زیستگاه خود انتخاب می‌کنند؛ آنها در آب، در هوا، بر روی خاک و سنگ، بر تنه درختان، بر روی اجساد گیاهان و جانوران، بر سنگ فرش خیابان، در کنج خانه های ما، بر روی لباسها و رختخوابهای مان، بر روی پوست و موی مان، حتی درون دهان و روده های مان زندگی می‌کنند. پیشینه زندگی این ریزسازواره ها، بر روی سیاره زمین بسیار قبل تر و طولانی تر از ماست؛ آنها تقریباً سابقه زندگی چهار و نیم میلیارد ساله در زمین دارند. برخی از آنها زندگی مسالمت آمیز با ما و سایر جانداران دارند و برخی دیگر برای ما زیانبارند. اما این زیانباری نه از ره کین است بلکه آنها طبیعت شان این است. بسیاری از گونه‌های این موجودات ریز، بی‌آزارند و در سطح پوست و مخاط بدن ما و سایر جانداران زندگی می‌کنند. بعضی از آنها حتی چنان سر به زیر و متواضع و زحمتکش اند که مکان های فرودستی مثل روده ها را برای زندگی انتخاب می‌کنند و در آنجا مشغول به کار می شوند و ویتامین های مورد نیاز ما را تولید می‌کنند. حتی بعضی های شان همچون حیوانات دست آموز، از ما فرمان می‌برند و برای مان کار می‌کنند؛ مثلاً مشغول "ماست بندی" و "پنیر سازی" می شوند و یا در "عمل آوری خمیر" کمک مان می‌کنند. برخی باكتريها حتی از رشد باكتريهای مضر در روده های ما جلوگيري مي كنند و با تولید نوعی آنتی بیوتیک، ميكروارگانيسم های نامطلوب و ناخواسته را از بين مي برند. آنها همچنين باعث هضم بهتر غذاها، بالا بردن عملكرد سيستم ايمنی بدن و افزايش پايداری و مقاومت در برابر عفونت و سرايت بيماريها مي شوند. بعضی های شان فرصت طلب اند؛ یعنی به صورت همزیست بر روی پوست و یا در مخاط دهان ما زندگی می‌کنند و اگر سیستم ایمنی بدن مان تضعیف شود، از فرصت استفاده می‌کنند و موجب عفونت‌های شدید پوستی یا گلودرد چرکی می‌شوند.

عفونت‌های پوستی و آبسه‌ها و مسمومیت‌ها و مننژیت و سینه پهلو و قانقاریا و ... از جمله شاهکارهای این ریزاندامگان هستند که ما آنها را نمی‌بینیم و خوار و حقیر می‌شماریم! اما دسته ای از این ریزاندامگان هم هستند که به شدت به دیگران وابسته اند و نمی‌توانند زندگی مستقل داشته باشند و حتی بدتر از انگلها با جانداران رفتار می کنند. این دسته از میکروارگانیسم ها، خانواده ویروس ها را تشکیل می دهند که اغلب بیماری‌زا هستند و فقط در درون سلول‌های زنده تکثیر می‌شوند. اینها می‌توانند تمام اشکال گوناگون حیات را آلوده کنند. نه فقط حیوانات و گیاهان بلکه باکتری‌ها هم از دست این موجودات ریز در امان نیستند. این موجودات حتماً باید سربار یکی دیگر بشوند تا روزگار بگذرانند. آنها با استفاده از امکانات سلولی میزبان تکثیر می‌شوند و فعالیت اصلی یاخته‌های میزبان را مختل می‌کنند. ویروسها نیز مانند سایر میکروارگانیسم ها متنوع اند و سبکهای زندگی گوناگونی دارند؛ برخی از آنها به بچه ها علاقه مندند و با ورود به یاخته های دستگاه گوارشی آنان می توانند اطفال معصوم را دچار اسهال کنند. برخی باعث نفخ و دل درد می شوند. راه اندازی آب دماغ و سرفه هم از شاهکارهای برخی دیگر از ویروسهاست. برخی از این میکروارگانیسمها هم مثل باکتریها به مکانهای فرودست بدن علاقه مندند و خود را به آن نقاط می رسانند و دردسرهایی برای میزبانان خود درست می‌کنند. اما برخی دیگر نقاط بالادست و با کلاس بدن مانند ریه ها را به عنوان محل استقرار انتخاب می کنند. کروناویروس‌ها که خانواده بزرگی از ویروس‌ها و زیرمجموعهٔ کروناویریده هستند از این جمله اند که از ویروس سرماخوردگی معمولی تا عامل بیماری‌های شدیدتری همچون سارس و مرس و کووید ۱۹ را شامل می‌شوند. کروناویروس‌ها در سال ۱۹۶۵ کشف شدند. پس پدیده امسال و پارسال نیستند. این ویروسها به‌ طور طبیعی در بین پستانداران و پرندگان شیوع پیدا می‌کنند. با این حال تاکنون هفت نوع کروناویروس انسانی کشف شده‌ است. آخرین نوع آنها، در دسامبر ۲۰۱۹ در شهر ووهان چین با همه‌گیری در انسان شیوع پیدا کرد و تاکنون قدرت خود را در بیش از ۱۲۰ کشور جهان به رخ کشیده است. کروناویروس جدید که یک بیماری تنفسی مرگبار است، علاوه بر ریه‌ها، کبد، کلیه‌ها، دستگاه گوارش و گردش خون افراد مبتلا را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. مسئله قابل توجه این است که ویروسها با هر منشاء و خاستگاهی، بخشی از واقیعت جهان ما را تشکیل می دهند و قلمرو زندگی خود را دارند. اگر بخواهیم از صدمات ناشی از فعالیت زیستی آنان در امان بمانیم، بایستی آمادگی مقابله با آن را در خود ایجاد و خود را در معرض حمله آنها قرار ندهیم همچنان که خود را از دسترس درندگان دور نگه می داریم و تدابیری برای در امان ماندن از سیل و طوفان می اندیشیم.
اما در مقیاس کشوری تأمین این امنیت بر عهده حاکمیت است. پیش بینی روزهای این چنینی و روز مباداهای مشابه بر عهده سران و صدر نشینان کشور است. پیشگیری از وقوع اپیدمی ها، ضد عفونی کردن مکانهای عمومی، تأمین اقلامی بهداشتی و درمانی، وضع قوانین عام المنفعه، تأمین ضمانت اجرایی برای قوانین موضوعه، تدارک تجهیزات و امکانات و تأمین پشتوانه مالی برای اجرای طرح های استراتژیک، اطلاع رسانی درست و شفاف و بدون لفافه و آگاهی بخشی همگانی، ترویج حقایق علمی و تکریم نگاه علمی-تجربی نسبت به حقیقت زندگی، پاسداشت حرمت علم و جلوگیری از ورود شبه علم به حوزه علم و دانش راستین، تکریم تخصص و جلوگیری از دخالت شیادان در مسائل مربوط به حوزه سلامت، آینده نگری و پس انداز و برنامه ریزی به سبک پدران و مادران دلسوز و خردمند برای آینده فرزندان و برای مقابله با روزهای بحرانی و ... از وظایف اولیه دولت و حاکمیت است.
باکتری و ویروس دشمن نیستند. همچنان که سیل و طوفان و زلزله دشمن نیستند. تنها دشمن انسان جهل و نادانی و بی خردی و بی تدبیری ست. تنها محل ترس و وحشت، نظام تصمیم گیری معیوب است.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید