امتحان بدون اضطراب ( توصیه هایی به دانش آموزان، اولیاء و معلمان )

مقدمه

 در روزهاي امتحان، زمان براي معلمان، اولياء و دانش آموزان به نحوي خاص سپري مي شود . اين زمان، روزهايي است همراه با تلاش، بيم و اميد و بالاخره مراقبت هاي خاص، در اين  ايام همه ي دانش آموزان خود را براي آزموده شدن آماده مي كنند.

معلمان شرايط رابراي آزموني دقيق به اميد توفيق دانش آموزان فراهم مي آورند، پدران و مادران هم ضمن تشويق و ترغيب فرزندان در جهت آمادگي براي امتحان تلاش مي كنند كه به سهم خود، در توفيق فرزند خويش موثر واقع شوند.

شكي نيست كه اگر نكاتي را دراين روزها مورد توجه قراردهيم، مي توانيم تلاش انجام گرفته در روزهاي امتحان را با شادماني موفقيت پس از آن عجين كنيم و خاطره اي خوش بر روح خويش به جاي گذاريم، به همين خاطر نكاتي چند را جهت برگزاري هرچه بهتر آزمون يادآوري مي­ كنيم.

قبل از هرچيز تعاريف و تفاوت هاي نگراني و استرس و اضطراب را  بيان كرده و دانش آموزان را به امتحاني بدون اضطراب راهنمايي مي­ كنيم، هرچند كه نگراني به ميزان كافي مي ­تواند موتور محركه تلاش و كوشش در راه رسيدن به موفقيت ها باشد.

نگراني: ديويي و ولز (2006) نگراني را نوعي دلواپسي از آينده و وقايع منفي تعريف كرده­اند كه يك فعاليت فكري-كلامي شديد را راه­ اندازي مي­ كند(ادريسي و همكاران،1394).

استرس: مجموعه فشارهاي وارد بر انسان  كه منجر به برهم خوردن تعادل رواني او مي باشد (ذاكر،1391 :958).

اضطراب (anxiety): نوعي احساس بيمناكي، نگراني و ترس كه بدون محرك آشكار مي باشد و اغلب با علايم جسمي  هم چون افزايش تعداد ضربان قلب، تعريق، لرزش دست ها، گر گرفتگي، سردي دست ها و پاها و ... همراه است. هم چنين ممكن است با علائم ذهني مثل گيجي، سردرگمي و احساس دوگانه و يا علائم رفتاري مثل برقراري ، تحريك پذيري يا پرخاشگري همراه باشد (ذاكر،1391 :958).

علل اضطراب امتحان:

نداشتن اعتماد به نفس كافي، عدم آمادگي لازم براي امتحان  و يا نوع سؤالات، عدم تسلط بر موضوع مورد امتحان، مؤثر بودن آزمون در سرنوشت فرد، تجربه ي امتحاني مشابه، اضطراب والدين و سطح بالاي انتظارات آن ها ، ترس از مقايسه شدن  با هم شاگردي ها، ترس از معلم مربوطه، جو رقابتي ناسالم بين دانش آموزان، داشتن تشخيص ضعيف و منفعل، عدم فرهنگ سازي لازم از سوي معلمان، مشاوران و والدين، از مهم ترين علل اضطراب امتحان در دانش آموزان مي باشد (ذاكر،1391 :962).

نقش و وظيفه اولياء در روزهاي امتحان

-اوليــاء در روزهاي امتحان وظايف و نقش هاي خاص بر عهده دارند . آنان ضمن آماده كردن شرايط رواني ، اجتماعي و فيزيكي مناسب ، نبايد اضطراب و هيجان زدگي فرزندان خود را افزايش دهند . اولياء بايد به گونه اي رفتار كنند كه ضمن اينكه نشان مي دهند روزهاي امتحان بايد با تلاش و كوشش مضاعف همراه باشد ، به هيچ وجه نبايد آن را با  اضطراب و نگراني و دستپاچگي همراه كنند. والدين بايد با خونسردي و آرامش ، لكن با عزمي راسخ و مصمم، با مسئله ي امتحانات فرزندان خود مواجه شوند، از پرسش هاي مكرر و تذكرات زياد نيز بايد اجتناب نمايند .

-در روزهاي امتحان بايد برحفظ جوّ  ملاطفت آميز خانواده تاكيد بيشتري شود . از طريق ابراز لطف نسبت به يكديگر و به خصوص اظهار محبت پدر و مادر نسبت به هم مي توان جوّ عاطفي خوبي را بر خانه حاكم كرد. برخي از همسران اظهار محبت نسبت به يكديگر را مقابل فرزندان خلاف ادب و تربيت مي دانند ، درحالي كه چنين كاري نه تنها تاثير سوء بر تربيت فرزندان ندارد ، بلكه موجب گرمي عاطفي در خانه و اميدواري فرزندان به استحكام پايه هاي خانواده مي شود .

-رفت و آمدهاي خانوادگي  و فاميلي نيز در هنگام  امتحانات بايد كنترل شود . حتي المقدور  بهتر است از رفتن به مهماني يا مهماني دادن ، اجتناب كنيم. در ضمن نبايد به انگيزه امتحان  ،فرزندان خود را تنها بگذاريم .

-در مورد غذا، دما، هوا و نور بايد مراقبت هايي داشته باشيم . اتاق ها بايد به گونه اي باشند كه ضمن داشتن دما و نور مناسب، به حدّ كافي در معرض جريان هوا ي تازه نيز قرار بگيرند. گاه كمبود اكسيژن در اتاق ، موجب خواب آلودگي و يا حداقل موجب افت عملكرد مغز ي دانش آموز  مي شود .دانش آموزان بايستي صبحانه اي كامل ، رژيم غذايي حاوي لبنيات، به خصوص شير در صورت امكان كشمش و عسل را درتمام فصول سال مخصوصاً‌فصل امتحانات تجربه نمايند.

نقش و وظيفه ي دبيران و ستاد اجرايي

اگر دبيران محترم و ستاد اجرايي مدارس توصيه هاي زير را مدنظر داشته باشند،

به آرامش بيشتر دانش آموزان در جلسات امتحاني كمك مي نمايند.

- هدف امتحان بايد ارزيابي دانسته هاي دانش آموزان باشد ، نـه نادانسته هاي آن .

- قبل از امتحان اصلي از امتحانات فرضي و آزمايشي به منظور آشنا سازي دانش آموزان با سئوالات و نحوه ي امتحان استفاده كرد.

- بايد از برگزاري امتحانات بسيار سخت اجتناب كرد و در طراحي سئوالات ، متوسط دانش آموزان را در نظر گرفت .

- از برگزاري امتحان با وقت بسيار اندك اجتناب كنيد .

- سؤالات دشوار را بايد در شماره ­هاي آخر قرار داد .

- نوع و تعداد سئوالات مي بايست با توان ذهني دانش آموزان و مدت زماني كه در اختيار آن قرار داده مي شود، متناسب باشد .

- بايد  ترس  از شكست را از دانش آموزان دور ساخت .

- از ايجاد رقابت ناسالم در ميان دانش آموزان بايد اجتناب كرد .

- فضا و جوّ حاكم بر جلسه ­ي امتحان را بايد خيلي دوستانه ، غير رسمي و طبيعي جلوه داد .

- برخورد معلمان و مراقبان با دانش آموزان در كلاس درس و جلسه ي امتحان بايد  درست، اطمينان بخش و اميدوار كننده باشد.

- از آنجايي ­كه اضطراب امتحان با عزت نفس رابطه ي معكوس دارد ،بايد عزت نفس دانش آموزان را افزايش داد .

-بايد ارزيابي شناختي و تصوير ذهني داشن آموزان از خود و توانمندي هايشان را از طريق ارائه ­ي بازخوردهاي درست ، واقع ­گرايانه ساخت.

-بايد به دانش ­آموزان توصيه كرد كه با آمادگي بيشتري در جلسه ي امتحان حاضر شوند ،كم­تر به اهميت امتحان فكر كنند و امتحان را صحنه­ ي مبارزه و جنگ در نظر نگيرند .

- انتظارات و توقعات والدين و معلمان از دانش آموزان بايد متناسب با توانايي ها و استعداد هاي آنها باشد .

- از مقايسه كردن دانش آموزان با همديگر بايد اجتناب كرده در صورت لزوم هر فرد با خودش مورد مقايسه قرار بگيرد .

-  از مدرك گرايي و ارزش­هاي بيش از اندازه قائل شدن براي نمره بايد اجتناب كرد .

-ب ايد همواره تفاوت هاي درون فردي و بين فردي دانش آموزان را مد نظر قرارداد.

- سرانجام بايد روش­هاي درست مطالعه­ ي هر درس را به دانش آموزان آموزش داد.

نقش و وظيفه ي  دانش آموزان و دانش پژوهان

دانش آموزان عزيز، نكات زير را مورد توجه قرار دهند.

پيش از امتحانات بايستي :

-  اميدوار و با روحيه باشيد .

- براي مطالعه جايي آرام و با نور كافي انتخاب كنيد .

- "نـه" گفتن را بياموزيد .(به طورقاطع و با خوشرويي به ميهمانان و تلفن كنندگان بفهمانيد كه گرفتاريد )

- توجه خاصّي به مفاهيم اصلي و جزئيات ،نمودارها ، نقشه ها ، جداول و مطالب مهم داشته باشيد و آنها را مورد ارزشيابي قرار دهيد.

- مطالب به ياد سپردني را به چند بخش تقسيم كنيد .

-در هنگام مطالعه يادداشت برداري كنيد .

- از معلم خود بپرسيد كه چه انتظاري از شما دارد؟ (سؤال هاي چهارجوابي ، پاسخ كوتاه يا تشريحي )

- سؤال هاي امتحاني سال هاي پيش را بررسي كنيد .

- سؤال هاي امتحاني را حدس بزنيد و يادداشت­هاي خود را مرور كنيد .

- در باره­ي آنچه ياد گرفته ايد بينديشيد.

- شب پيش از امتحان خوب بخوابيد .

وقت امتحان :

1- به خداوند توكل كنيد و اعتماد به نفس داشته باشيد .

2- دستورالعمل ها را به دقت بخوانيد .

3- ابتدا سئوالات ساده تر را پاسخ دهيد.

4- همه سئوالات را بخوانيد و پيش از شروع به نوشتن ، پاسخ را در ذهن خود تنظيم كنيد .

5- ابتدا نكات اصلي و برجسته را بنويسيد .

6- فراموش نكنيد كه درك سئوال نصف جواب است .

 «  هيچ گنجي بدون تحمل رنج و سختي به دست نمي آيد  »

 منابع:

ادريسي، فروغ و همكاران(1394). مدل ساختاري نظم بخشي هيجاني و علائم اختلال اضطراب فراگير در دانشجويان، فصلنامه مطالعات روان شناسي باليني، شماره20، سال پنجم، پاييز 94،صص226-203.- 

 ذاكر، محمدرضا (1391). دايره المعارف مشاوره تحصيلي مشاورين،تهران:پليكان.-

كريمي ، عبدالعظيم  ؛ " امتحان بدون اضطراب" ، فصلنامه پیوند؛ انتشارات : انجمن اولیاء و مربیان

*مدرس دانشگاه و مشاور خانواده - رئيس اداره مشاوره تربيتي آموزش و پرورش شهر تهران