سئوالات چهار گزینه ای کنکور یا سئوالات تشریحی امتحانات نهائی

   یکی از بهانه های سازمان سنجش در اجرا نکردن قانون حذف کنکور این است که مدعی است سئوالات امتحانات نهائی که آموزش و پرورش در سال سوم متوسطه و پیش دانشگاهی برگزار می کند استاندارد نیست.

در پاسخ این ادعا باید گفت اولا- مرجع تصویب استاندارد بودن سئوالات امتحانات نهائی مطابق ماده یک قانون، بر عهده شورای عالی آموزش و پرورش است؛ بنابراین، اظهار نظر رئیس سازمان سنجش یا هر مقام دیگر در این زمینه نظر شخصی محسوب می شود و توجیه قانونی ندارد.

ثانیا- با این که خانه از پای بست ویران است ، خواجه در بند نقش ایوان است، آزمون های چهار گزینه ای کنکور از کمترین ویژگی استاندارد های آموزشی برخوردار است؛ با این حال سازمان سنجش و مافیای کنکور هر روز به امتحانات آموزش و پرورش و سابقه تحصیلی می تازند و از استاندارد نبودن این سئوالات دم می زنند.

برای روشن شدن بیشتر موضوع، لازم است ابتدا تعاریف، مفاهیم، مزایا و معایب هر یک از دو نوع آزمون (چهار گزینه ای و تشریحی) را از دیدگاه متخصصان مختلف (به ویژه نظرات بنجامین بلوم و ریچارد شیولسون که همراه نظرات دکتر علیرضا کیامنش توسط ایشان ترجمه شده) و برای تطبیق با حوزه بحث، نگارنده آن را ویرایش کرده است، مرور می کنیم:

1- آزمون‌های چهارگزینه‌ای (عینی) پیشرفت ‌تحصیلی (مثل: کنکور سراسری در ایران ):

این آزمون‌ها همان گونه که در عنوان آمده به آزمون های عینی مشهور اند و در کنکوری که همه ساله در ایران برگزار می شود از محتوای‌ آموزشی کتاب‌های درسی دوره متوسطه تهیه و تدوین می‌گردد و همواره با چهار پاسخ ارائه می‌شود که معمولاً یک پاسخ آن صحیح است.

الف - مزایای آزمون‌های چهارگزینه‌ای(عینی)

•  دخالت کم انسان در تصحیح  و نمره‌گذاری.
•  نمره‌گذاری آن سریع‌تر و آسان‌تر از آزمون‌های تشریحیاست.
•   به سبب فراوانی سؤالات، مقدار بيش‌تری از محتوا را پوشش می‌دهد. سازمان سنجش هم اکنون به سئوالات کنکور ضریب 70 تا 100 می دهد و به سئوالات سابقه تحصیلی ضریب 30 یا صفر (غالبا صفر، زیرا به خاطر شرط تأثیر مثبت به ندرت از سابقه تحصیلی استفاده می شود

ب –معایب آزمون‌های چهارگزینه‌ای (عینی)

• تهیه این آزمون‌ها نسبتاً دشوار و زمان‌بر است.
•  حدس‌زدن را تشویق می‌کند.
•   عادت‌های ناصحیح مطالعه و حفظ‌کردن را تشویق می‌کند.
•   سطوح پایین یادگیری را (با تأکید بر دانش حفظ کردنی و ترفندهای تست‌زنی) می‌سنجد و در نتیجه به کاهش سطح‏ یادگیری دانش ‏آموزان منجر می‌شود. این شیوه آزمون حاصل تئوری رفتارگرایی است.
•  اختصاص‌دادن وقت مفید آموزش درکلاس مدرسه به تدریس‏ سؤال‌های محتوای آزمون.
•   بی‏ توجهی به تدریس مطالب مهم و عدم‏ ایجاد بینش عمیق و همه‏ جانبه در دانش ‏آموزان.
•   مانع یادگیری سطوح یادگیری پیشرفته در دانش‌آموزان است.
•   این نوع آزمون فرصت بهره‌گیری از آزمایشگاه ها و کسب انواع مهارت‌های پیشرفته (اجتماعی، ارتباطی، تربیتی، زندگی، فنی و حرفه‌ای و هنری و آمادگی برای ورود به بازارکار، شناخت رشته های تحصیلی، مشاغل و حرف و ... ) را سلب می‌کند.
•   یادگیرنده را با نقص اساسی در یادگیری قطره‏قطره و به شکل‏ مهارت‌های جزئی و مستقل از یکدیگر و جدا از زمینهء اصلی مطلب و مفهوم مواجه می‌کند (اتمیستیک کردن علم).
•  بی‌اعتنایی به اصالت و عمق اطلاعات.

2-  آزمون‌های‌ تشریحی (ذهنی) پیشرفت‌ تحصیلی (که در امتحانات‌ نهایی دوره متوسطه استفاده می‌شود):

این آزمون‌ها همان گونه که در عنوان آمده متکی به ذهن مخاطب است و در امتحانات نهائی پایه سوم متوسطه و پیش دانشگاهی که همه ساله در ایران برگزار می شود از محتوای‌آموزشی کتاب‌های‌درسی دوره متوسطه تهیه و تدوین می‌گردد و بدون پاسخ  است. بنابر این داوطلب بایستی پاسخ هر سؤال را با استفاده از فعالیت‌های ذهنی خود کشف، خلق و تشریح نماید.

الف - مزایای آزمون‌های تشریحی

•   تهیه آزمون‌های تشریحی از آزمون‌های عینی آسان‌تر است.
•    آزمون شونده می‌تواند پاسخ‌ها را در ذهن خود بپروراند و نتیجه را خلق کند.
•   این آزمون‌ها توانایی پاسخ‌دادن به سؤال‌ها را می‌سنجد نه توانایی انتخاب پاسخ را.
•   آزمون‌های تشریحی سطوح پیشرفته یادگیری (مثل: درک مفهوم، کاربرد، تجزیه و تحلیل، ترکیب، ارزشیابی، خلاقیت و نوآوری) را می‌سنجند.
•  از طریق آزمون‌های تشریحی می‌توان علاوه بر آموخته های حیطه شناختی، آموخته های حیطه عاطفی (علائق، رغبت‌ها، انگیزش، هوش، استعداد، شخصیت و نگرش) را سنجید.
•  از طریق آزمون‌های تشریحی انواع مهارت‌های پیشرفته را (که قبلاً زمینه یادگیری آن فراهم شده) می‌توان سنجید.

ب - معایب آزمون‌های تشریحی

•  تعداد سؤالات امتحانی و پوشش محتوای آموزشی در سؤالات تشریحی کمتر از سؤالات عینی است.
•   تصحیح برگه های امتحانی این آزمون‌ها(بدون استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و روش‌های جدید) دشوارتر و زمان‌بر تر است.
•  در تصحیح اوراق امتحانی (اگر از روش‌های نوین و کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده نشود) احتمال خطای انسانی وجود دارد.
•  تفکیک و تمیز نمرات امتحانات‌نهایی و سراسری(در صورت عدم استفاده از روش‌های‌ جدید) دشوار است.
•  برگزاری امتحانات‌نهایی با سؤالات تشریحی یکسان در سراسر کشور(به سبب تعدد امتحانات در دروس و پایه ها و روزهای مختلف) از برگزاری کنکور سراسری (در یک روز و حدود 4 ساعت) دشوارتر است.

توضیح: یادآوری می‌شود: «امروزه با استفاده از روش‌های نوین و کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌توان دخالت انسان و خطای تصحیح اوراق امتحانی این‌گونه سؤالات را به حداقل ممکن کاهش داد.»

پس از آشنائی با تعاریف، مفاهیم و مزایا و معایب آزمون های چهار گزینه ای (مشهور به تستی و عینی) و آزمون های تشریحی (مشهور به ذهنی)، اکنون توجه مخاطبان این یادداشت را به ویژگی های سئوال استاندارد و میزان برخورداری هر یک از دو نوع آزمون از این ویژگی ها جلب می نماید:

از دیدگاه علم سنجش آموزش و ارزشیابی آموزشی، سئوال استاندارد سئوالی است که قبلا در باره گروه نمونه افراد مورد نظر آزمون شده باشد و با دو مشخصه علمی: 1- روایی (Validity) و 2- اعتبار (Reliability) معرفی شود. این نوع سئوال بر اساس دستورالعمل خاص و به شیوه یکسان اجرا، نمره گذاری و تفسیر می شود. برای تفسیر نمره آزمودنی در آزمون استاندارد شده لازم است هنجار هایی بر اساس عملکرد گروه وسیعی از آزمودنی ها فراهم شود. بدیهی است چنین آزمونی با آزمون های معلم ساخته که فاقد هنجار محاسبه شده برای مقایسه عملکرد آزمودنی ها است، تفاوت دارد.

در حال حاضر آموزش و پرورش بانک سئوالات استانداردی دارد که بارها برای دانش آموزان پایه سوم و پیش دانشگاهی اجرا و هنجار یابی شده است. البته در امتحانات نهائی دیده شده از آزمون های معلم ساخته نیز استفاده شده است، علت این است که آموزش و پرورش این نگرانی را دارد که اگر تنها از آزمون های استاندارد استفاده کند، نمرات امتحانی دانش آموزان کاهش می یابد و سبب اعتراض افراد زیادی خواهد شد، اما اگر سابقه تحصیلی محور ورود به دانشگاه باشد دیگر نباید از آزمون های معلم ساخته استفاده کند.

در چنین شرایطی لازم است :

اولا – برای جلوگیری از افت تحصیل، 10 تا 12 نمره در مقیاس 20 نمره از سئوالات امتحانات نهائی در سطح دانش آموزانی که دارای بنیه علمی ضعیف یا متوسط هستند طراحی شود و بقیه سئوالات از نوع آزمون های استاندارد نظیر TIMSSوPIRLS و آزمون های المپیاد های بین المللی در امتحانات نهائی مبتنی بر ذهن داوطلبان استفاده شود تا به ندرت دانش آموزی بتواند به معدل 19 دست یابد چه رسد به معدل 20. البته استفاده از آزمون های معلم ساخته به این معنی نیست که مثلا به یکی از دبیران در هر رشته مثل: شیمی، فیزیک و یا ادبیات بگویند سئوال امتحان نهائی درس ... را تهیه کند و عین همان سئوال در امتحان نهائی ارائه شود، بلکه از تعداد زیادی از دبیران با تجربه در هر رشته نمونه سئوال دریافت می شود و در نهایت ترکیبی از سئوالات چند نفر که به سئوال استاندارد نزدیک است، به عنوان سئوال امتحان نهائی در آن درس انتخاب می شود.

جالب اینجاست سازمان سنجش در حالی انگ غیر استاندارد بودن سئوالات امتحانات نهائی را بر وزارت آموزش و پرورش وارد می کند که آزمون های عینی چهار گزینه ای کنکور متکی بر حافظه و سطوح  نازل یادگیری است و غالبا از کمترین ویژگی سئوال استاندارد برخوردار است (به خاطر ایجاد رقابت سخت میان داوطلبان، با توجه به چهار پاسخ آماده شده، از محتوای مبهم و تردید آمیز برخوردارند و به منظور گمراه ساختن داوطلب طراحی می شوند، لذا کمترین درجه روائی و اعتبار  را دارند) و در بسیاری از موارد می توان از طریق ترفند های گوناگون بدون خواندن سئوال، پاسخ صحیح را از میان چهار گزینه تشخیص داد (که این ویژگی اعتبار سئوالات را مورد تردید قرار می دهد). اما سئوالات تشریحی امتحانات نهائی سطوح مختلف یادگیری را در بر می گیرد و پاسخ آن متکی به ذهن افراد است، زیرا بایستی پاسخ توسط داوطلبان خلق شود بنابراین ترفند ناپذیر است.

سازمان سنجش و مافیای کنکور هر روز به امتحانات آموزش و پرورش و سابقه تحصیلی می تازند و از استاندارد نبودن این سئوالات دم می زنند  با توجه به توضیحاتی که در ماهیت دو نوع سئوال دادم، در اینجا لازم است به نکته مهمی اشاره شود؛ با این که در سنجش پیشرفت تحصیلی داوطلبان، سئوالات چهار گزینه ای کنکور از نظر علمی دارای ارزش پائین تر از سئوالات تشریحی امتحانات نهائی است ولی سازمان سنجش هم اکنون به سئوالات کنکور ضریب 70 تا 100 می دهد و به سئوالات سابقه تحصیلی ضریب 30 یا صفر (غالبا صفر، زیرا به خاطر شرط تأثیر مثبت به ندرت از سابقه تحصیلی استفاده می شود). که این تبعیض فاحش و استفاده ناصحیح از قانون مغایر روح و محتوای قانونی است که هدفش کاهش ضریب تأثیر کنکور بوده است.

متأسفانه همه این ناروائی ها در حالی رخ می دهد که از لحاظ زمان، کنکور چهار ساعته معادل زمان دو درس در امتحانات نهائی است؛ در حالی که سئوالات امتحانات نهائی همه سالهبرای 15 درس (11 درس پایه سوم و 4 درس پایه چهارم (پیش دانشگاهی)) طراحی و در مدت حدود دو هفته برگزار می شودو در مقایسه با سئوالات کنکور از ویژگی های استاندارد بالاتری برخوردار است.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید