چرا بسیاری از نقدها و نصیحت ها در فرهنگ ما و حتی در فضای مجازی آلوده به نیش و کنایه است ؟

معنی کلمه ی نیش و کنایه در فرهنگ دهخدا : طعنه زدن، سرزنش کردن، دشنام دادن، زخم زدن و ...
این روزها بیش از هر زمان دیگر هنگام خواندن مطالب و نقدها و نصایح توجه ام به نیش و کنایه های ی پنهان و آشکاری می شود که در لابه لای کلمات متن خودنمایی می کنند و مخاطب اغلب آنها هم مردم عام یا خاصی  هستند که مورد نقد یا نصیحت قرار گرفته اند .
بخش عظیمی از افرادی که طعنه می زنند ، معمولا انتقادی دارند که به دلایل مختلف ، مثل کم سوادی ، مطالعات کم ، خشم و عصبانیت بیش از حد ، کمبود دایره ی لغات و عدم توانایی استفاده از مهارت های گفتاری ، یا حتی ناتوانی در درک اصل موضوع مورد انتقاد ،  توان بیان آن را ندارند  به عنوان مثال می خواهیم یک آداب و رسوم سنتی را مورد نقد قرار دهیم ، به جای اینکه موارد مثبت و منفی آن سنت را مد نظر قرار داده و بخش های منفی آن را واکاوی کنیم ، شخصیت افرادی را که به آن آداب و رسوم علاقه مند هستند مورد حمله قرار داده و با نیش و کنایه می خواهیم به آنها ثابت کنیم که مثلا شما که مدعی دین داری هستی ، اصلا هم دین دار نیستی ، یا حتی وقتی می خواهیم فرهنگ های جدیدتری را مورد نقد قرار دهیم ، به جای تحلیل و بررسی آن فرهنگ و علل به وجود آمدن و نیازها و پیش زمینه های به وجود آمدن فرهنگ ، با پوزخندی نهفته ، افرادی را که از آن فرهنگ استقبال کرده اند مورد نوازش کلامی قرار داده و به عنوان مثال با کنایه به آنها انگ زده و آنها را غرب زده یا روشنفکر نما می خوانیم .
حتی این روزها هنگامی که می خواهیم نحوه ی کمک رسانی ها به زلزله زده ها را مورد نقد قرار دهیم ، بیش از آنکه به خود مساله توجه کنیم و تحلیل و ارزیابی کنیم علل و دلایل ضعف ها را ، باز هم مردم را مورد نیش و کنایه ی کلامی قرار داده و بسیاری از رفتارهای آنها را « شو » و « نمایش » می خوانیم و در بسیاری مواقع ، با طعنه از آنها می خواهیم که به نمایش قهرمان بازی خاتمه دهند .
در حالی که به طور اصولی در تمام کشورهای پیشرفته در چنین مواقعی از هر حرکت مردمی استقبال می شود ، تشویق می شوند ، حتی اگر واقعا به قصد نمایش و شو باشد .
در دنیای سلبریتی های هالیوودی ، بخشی از زندگی آنها باید به نمایش و شو های تبلیغاتی خیریه بگذرد . این اعمال برنامه ریزی شده است ، مدیر برنامه های سلبریتی ها حقوق می گیرند که این شوها را بهتر و بهتر به انجام برسانند ، کل دنیا هم می دانند که بخش عظیمی از این برنامه ها شو و نمایش هست . اما چه اهمیتی دارد ؟ مهم این است که این سلبریتی ها برای کسب و حفظ محبوبیت خود ، خواسته یا ناخواسته ناچارند که بها و زمانی را به امور خیریه انجام دهند ؛ مثل یک مالیات .
اینجا اما مدام نه تنها به سلبریتی ها بلکه به مردم عادی هم نیش و کنایه می زنیم و آنها را متهم می کنیم به دورویی و خودنمایی .

اما اصلا این نیش و کنایه ها در ادبیات ما چه جایگاه و چه تاثیری  دارند ؟

اکثرا افرادی که به دلایل مختلف بسیار خشمگین و احساساتی هستند و از منطق کمتری برخوردارند ، به جای تحلیل و استفاده از کلمات مثبت و تاثیر گذار ، از نیش و کنایه برای تخلیه ی خشم خود استفاده می کنند .
از سوی دیگر بخش عظیمی از افرادی که طعنه می زنند ، معمولا انتقادی دارند که به دلایل مختلف ، مثل کم سوادی ، مطالعات کم ، خشم و عصبانیت بیش از حد ، کمبود دایره ی لغات و عدم توانایی استفاده از مهارت های گفتاری ، یا حتی ناتوانی در درک اصل موضوع مورد انتقاد ،  توان بیان آن را ندارند .  
 دسته ی دیگری هم هستند که در همین جامعه و در برخورد با همین افراد و یا حتی مطالعه ی همین نوع انتقادات و نصایح یاد گرفته اند که با زبان نیش و کنایه صحبت کنند و این گونه صحبت یا نگارش آنها حالت اکتسابی و یادگیری دارد .
اما در کلیت اصولا نیش  و کنایه یکی از علائمی است که از مشکلات فردی و ارتباطی افراد حکایت دارد . مشکلاتی که ریشه روح و روان و احساسات افراد دارد . و اما تاثیر این نوع ادبیات در مخاطب ، همیشه تاثیری منفی خواهد بود .

وقتی ما با طعنه و زخم زبان دیگران را مورد نقد و یا نصیحت قرار می دهیم ، چه آن فرد نزدیک ترین فرد خانواده ی ما باشد ، چه مخاطب مقاله ، نقد ، کتاب و یا حتی اثر هنری ما ، باعث خشم و عصبانیت و حتی لجبازی در طرف مقابل می شویم و به جای تاثیر مثبت بر روی شخص یا اشخاص مورد نظر ، باعث بروز احساسات روانی منفی و حتی مقابله به مثل در طرف مقابل می شویم .

در مقاله ای در این مورد خواندم که :
« حرف زدن با نیش و کنایه، به اندازه زمانی که فردی بدون اجازه از کیف دیگری چیزی برمی دارد غیراخلاقی است، چون وقتی کسی به دیگری نیش و کنایه می زند مانند این است که دست خود را وارد سینه طرف مقابل کرده و با مشت تکه ای از دل او را برمی دارد»
پس هنگام حرف زدن و به خصوص نقد و نصیحت های اینترنتی ، به این نکته بیشتر توجه کنیم . انتخاب کلمات با ماست . اگر واقعا قصد تخلیه ی خشم و عصبانی کردن مخاطبانمان را نداریم ، از برچسب زدن و متهم کردن مخاطبانمان با نیش و کنایه جدا پرهیز کنیم .

کانال ایران بهتر