همسویی روش های مقابله ای فشار روانی با فرهنگ دینی و اجتماعی افراد اثربخشی آنها را بیشتر خواهد کرد. انسان برای رسیدن به زندگی سالم نیازمند ایجاد تعادل بین افکار، عواطف و توان استفاده از آنها در موقعیت های مختلف زندگی است. انسان در زندگی خود از راهبردهای مختلفی برای مقابله با فشار روانی استفاده می کند، اما در انتخاب راهبردهای مناسب باید به همخوانی آنها با زمینه های اعتقادی و فرهنگی افراد جامعه توجه نماید.
بی تردید یکی از عوامل گسترش آسیب های اجتماعی و روانی فاصله گرفتن از فرهنگ دینی و غرقه گشتن در الگوهای مادیگرایانه امروزی است. چنانچه افرادی که گرایشات دینی و معنوی دارند با استعانت جستن از آنها در مقابل فشارهای روانی مقاومت بیشتری نشان می دهند. یکی از راهبردهای مقابله ای مذهبی، صبر و شکیبایی است.
صبر می تواند به عنوان یک سازۀ غنی فرهنگی در پیشگیری از آسیب های اجتماعی نقش بازی کند. آسیب هایی نظیر خشم و پرخاشگری، افسردگی، خودکشی و ... با مهارت صبر و شکیبایی به راحتی مهار می شوند. ضعف در خویشتن داری و بازداری خود می تواند سر منشأ مشکلات بسیاری برای خود فرد و اطرافیان او باشد. صبر باعث میشود انسان از قضاوت ها و پیش داوری های غیر منصفانه احتراز کند و به ما قدرت می دهد در مقابل خواستههای وسوسه انگیز آنی ایستادگی کند.
آیات و احادیثی در مورد صبر و شکیبایی
قالَ اللّه ُ تَعالى: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوااسْتَعِينُوا ِبالصَّبْرِ وَالصَّـلاَةِإِنَّ اللّه َ مَعَ الصَّابِرِينَ»
اى كـسانى كه ايمـان آورده ايـد،از صـبر و نـماز كمـك و اسـتعانت بـجوييـد،همـانا خـداونـد بـا صبـر كننـدگان است.
امام علی (ع): اَقوى عَدُوِّ الشَّدآئِدِ الصَّبْرُ.
قويترين دشمن سختيها صبر و شكيبايى در برابر آنهاست.
امام باقر (ع): اَلْجَنَّةُ مَحْفُوفَةٌ بِالْمَكارِهِ وَ الصَّبْرِ فَمَنْ صَبَرَ عَلَى الْمَكارِهِ فِى الدُّنْيا دَخَلَ الْجَنَّةَ، وَ جَهَنَّمُ َحْفُوفَةٌ ِاللَّذّاتِ وَ الشَّهواتِ، فَمَنْ اَعْطى نَفْسَهُ لَذَّتَها وَ شَهْوَتَها دَخَلَ النّـارَ.
بهشت آميخته به سختيها و صبر و بُردبارى است، پس هر كس در دنيا بر سختى ها شكيبا و صبور باشد، وارد بهشت مىشود، و جهنّم آميخته به شهوات و خوشگذرانيهاست. پس هر كس خواسته ها و شهوات نفس خود را تأمين كند، وارد آتش مىشود.
علی (ع): اَلصَّبْرُ كَفِيلٌ بِالظَّفَرِ.
صبر ضامن پيروزى است.
علی (ع): اَلصَّبْرُ جُنَّةٌ مِنَ الْفاقَةِ.
صــبر و بردبـارى سپرى در برابر فقر است.
امام صادق (ع): اَلْمُؤْمِنُ صَبُورٌ فِى الشَّدائِدِ، وَقُورٌ فِى الزَّلازِلِ، قَنُـوعٌ بِمـا اُوتِىَ، لايَعْـظِمُ عَلَيْهِ الْمَصـائِبُ…
مؤمن در سختيها صبور و در مقابل اضطرابها باوقار است، بدانچه به اوداده شده قانع است، و گرفتاري ها نزد او بزرگ نيست.
امام علی (ع): مَنْ رَكِبَ مَرْكَبَ الصَّبْرِ اِهْتَدى اِلى مِضْمارِ النَّصْرِ.
كسى كه بر مركب صبر و بردبارى سوار شُد به ميدان پيروزى خواهد رسيد.
امام علی (ع): لايُنْعَمُ بِنَعيمِ الاخِرَةِ اِلاَّ مَنْ صَبَرَ عَلى بَلاءِ الدُّنْيا.
تنها كسى به نعمتهاى آخرت مىرسد، كه در مقابل گرفتاري هاى دنيا صبر و شكيبائى داشته باشد.
امام صادق (ع): اِنَّ الْحُـرَّ حُرٌّ عَلى جَميِع اَحْوالِهِ اِنْ نابَتْهُ نائِبَةٌ صَبَرَ لَها، وَ اِنْ تَدارَكَتْ عَلَيْهِ الْمَصائِبُ لَمْ تَكْسُرْهُ وَ اِنْ اُسِرَ وَ قُهِرَ وَ اسْتُبْدِلَ بِالْيُسْرِ عُسْراً.
انسان آزاده هميشه آزاده است، اگر حادثهاى براى او پيش آيد، صبر و شكيبايى دارد، و اگر مصيبتها بر او فرو ريزد، او را نمى شكند اگر چه اسير و مغلوب شود و آسايش او به سختى تبديل شود.
صبر بر بلایا و دشواری های زندگی همان تابآوری است که امروزه از آن به عنوان یکی از مهمترین سازه های روان شناختی جهت مقابله با دشواری های زندگی یاد می شود.
مقابله با مشکلات روانی با کمک معنویت
الگوی مقابلۀ دینی شکلی از مقابله است که با کاربرد فنون شناختی و رفتاری در مواجهه با رویدادهای تنش زا، ریشه در دین و معنویت دارد. از آنجا که این نوع مقابله ها هم به عنوان منبع حمایت عاطفی و هم وسیلهای برای تفسیر مثبت حوادث زندگی هستند، می توانند برای افراد مفید و مؤثر باشند. این الگو بهتر می تواند ارتباط بین دینداری و بهزیستی روانشناختی را تبیین کند.
در عصر حاضر تفکر اسلامی به سرعت در حال گسترش است، این حقیقت آشکار گردیده که اسلام فراتر از مجموعهای مناسک و رفتارهای دینی است. اسلام یک روش زندگی هماهنگ با جهان آفرینش است که راه تکامل و رشد انسان را هموار می کند و در سختی ها و دشواریهای زندگی بشری او را راهنمایی و یاری میکند.
در تعالیم اسلامی روشهای مقابله با فشارهای روانی در سه حوزه قابل بررسی هستند:
1-حوزه شناختی: این حوزه به شیوه های شناخت افکار، عقاید ودیدگاههای انسان نسبت به زندگی ارتباط دارد. تغییر در باورهای غلط می تواند راهگشای رفع مشکلات روانی باشد. از جمله ایمان و توکل به خدا، اعتقاد به مقدرات الهی، نگرش مثبت، بینش نسبت به وقوع سختیها و ... اشاره کرد.
2-حوزه عاطفی- معنوی: در این حوزه فرد نوعی ارتباط عاطفی با خدا برقرار کرده که این ارتباط او را در مواجهه با مشکلات و حل آنها مساعدت می کند. برای مقابله عاطفی با فشارهای روانی راههای بسیاری ارائه می شود از جمله یاد خدا، دعا، توسل به ائمۀ معصومین (ع)، توبه، صبر و ذکر. در روانشناسی این روش مقابله را روش مقابله هیجان مدار میگویند.
3- حوزه رفتاری: این حوزه شامل آن دسته از راه حلهای عملی و تمرینی است که بیشتر با جسم انسان سروکار دارد. در واقع دستورات و توصیه های عملی برای مقابله با مشکلات شامل صبر، تفریحات سالم، روابط خانوادگی مطلوب، حمایت اجتماعی و ... می باشد.
ارزش کار معلم به اندازۀ چراغ امیدی است که در شب حیرت در دل دلشکستگان روشن نگه داشته است پژوهش های مختلف نشان می دهند که مقابله های دایمی از طریق کنترل فشارهای هیجانی و ناراحتی های جسمی به افراد کمک می کند.
داشتن معنا و هدف در زندگی، احساس تعلق داشتن به منبعی والا، امیدواری به کمک خداوند در شرایط مشکل زای زندگی، برخورداری از حمایتهای اجتماعی، روحانی و ... همگی از جمله منابعی هستند که افراد متدین با برخورداری از آنها میتوانند در مواجهه با حوادث فشارزای زندگی آسیب کمتری ببینند.نقش مذهب و معنویت در زندگی، در روانشناسی معاصر با عنوان هوش معنوی مطرح شده است.
هوش معنوي تاثير ويژه اي در كيفيت زندگي دارد و زندگي را هدفمند و با ارزش مي كند.حركت در مسير هوش معنوي ابعادي آسماني و نامحدود دارد و جا براي رشد و توسعه در آن بسيار زياد است.فردي با هوش معنوي بالا، نگاهش به مردم به عنوان بندگان خدا نگاهي سرشار از احترام است و ملاكش در برتري افراد جايگاه اجتماعي نيست بلكه تقوا را ملاك انتخاب انسان ها در پيشگاه خداي متعال مي داند.
هوش معنوي يا SQ را مي توان آن چيزهايي دانست که ما به آنها معتقديم و نقش باورها، هنجارها، عقايد و ارزشها را در فعاليتهايي که بر عهده مي گيريم در بر مي گيرد. به عبارتي هوشي که به واسطۀ آن به سؤال سازي در ارتباط با مسائل اساسي و همه در زندگي مان مي پردازيم و به وسيله آن در زندگي خود تغييراتي را ايجاد مي کنيم.
با استفاده از هوش معنوي به حل مشکلات با توجه به جايگاه، معنا و ارزش آن مشکلات مي پردازيم، هوشي که قادريم توسط آن به کارها و فعاليتهايمان معنا و مفهوم بخشيده و با استفاده از آن به معناي عملکردمان آگاه شويم و دريابيم که کدام يک از اعمال و رفتارهاي ما از اعتبار بيشتري برخوردار است و کدام مسير در زندگيمان بالاتر و عالي است تا آن را الگو و اسوه زندگي خود سازيم. بی شک تاب آوری فرد در مقابله با مشکلات، بستگی زیادی به هوش معنوی او دارد.
با استفاده از هوش معنوی و با توجه به جایگاه معنا و ارزش مشکلات، قادر خواهیم بود نسبت به حل مشکلات اقدام کنیم. در واقع هوش معنوی ما را قادر می سازد تا به کارها و فعالیت های خود معنا و مفهوم بخشیده و با استفاده از آن معنا و مفهوم از عملکردمان آگاه شویم و دریابیم که کدام اعمال و رفتارمان از اعتبار بیشری برخوردار استکه آن را الگو و اسطورۀ خود سازیم.
هوش معنوی برای حل مشکلات و مسائل مربوط به معنای زندگی و ارزشها مورد استفاده قرار می گیرد و سؤالهایی همانند «آیا شغل من باعث تکامل من در زندگی می شود؟» و یا «آیا من در شادی و آرامش روانی مردم سهیم هستم؟» را در ذهن ايجاد مي کند. در واقع این هوش بیشتر مربوط به پرسیدن است تا پاسخ دادن، بدین معنا که فرد سؤالات بیشتری را در مورد خود و زندگی و جهان پیرامون خود مطرح می کند.
همچنین سؤالهای جدی در مورد اینکه از کجا آمده ایم، به کجا می رویم و هدف اصلی زندگی چیست، از نمودهای هوش معنوی می باشند.
یک معلم با هوش معنوی بالا زمانی احساس آرامش خواهد کرد که به سوالات ذکر شده پاسخ هایی داده باشد که رضایت درونی را در او ایجاد کند. اینکه بفهمد برای چه تلاش می کند و می خواهد به کجا برسد، اینکه بداند در شغل خود گرهی از کار فروبستۀ خلق خدا گشوده است یانه؟ و آیا در زندگی اش معنا و مفهومی برای زیستن خود داشته است یا نه؟
بنابراین، ارزش کار معلم به اندازۀ چراغ امیدی است که در شب حیرت در دل دلشکستگان روشن نگه داشته است.
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نظرات بینندگان