نقدی بر برنامه ارائه شده سیدمحمد بطحایی وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش : برنامه رزومه کاریابی نیست ! سهم بطحایی از این چرخه ناکارآمدی چقدر بوده است ؟

پس از کش و قوس فراوان و نیز انصراف " علی زرافشان "  سرانجام و رسما « سید محمد بطحایی » از سوی آقای روحانی به عنوان گزینه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش به مجلس معرفی شد .

در این مقاله نگاهی نقادی به برنامه های ایشان و نیز مقایسه آن با برنامه های دانش آشتیانی خواهم داشت .

در ابتدا باید مقدمه ای را ذکر کنم .

برنامه هایی که در این چند سال به ویژه سه برنامه اخیر ارائه شده اند در بسیاری از موارد " همسانی " داشته اند اما مشکل خاصی از چالش های آموزش و پرورش حل نکرده اند .

این برنامه ها در بسیاری از موارد مانند پایان نامه ها و رساله های دانشجویی و با رویکرد " کلی گویی " با اندکی تغییرات کپی برداری می شوند .

فلسفه برنامه ترسیم وضعیت موجود و نیز هدف گذاری با توجه به شرایط ، امکانات و موقعیت برای حرکت به سوی « وضعیت مطلوب » است .

میزان موفقیت یک مدیر باید با میزان تحقق موارد و آیتم های برنامه مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرد و این در حالی است که اولا چنین ارزیابی تاکنون نه از سوی مسئولان مافوق و نه نمایندگان مجلس و مهم تر از آن از سوی نهادهای مدنی ، تشکل و رسانه ها به صورت دقیق و قابل سنجش صورت نگرفته است .

و نکته مهم تر آن که تاکنون هیچ وزیر آموزش و پرورشی نه به خاطر اجرای برنامه مورد تشویق و نه به خاطر عدم اجرای آن و یا تسامح مورد بازخواست جدی قرار نگرفته است و حتی در برخی موارد نردبان ترقی و صعود به درجات بالاتر را نیز طی کرده است !

آقای بطحایی در ابتدای برنامه خود را معرفی می کند .

بالاترین مدرک تحصیلی وی فوق لیسانس در رشته مدیریت دولتی با گرایش مدیریت مالی است .

بطحایی برای خود در بخش " مشاغل دولتی " یازده سمت ذکر می کند .

در بخش " عضویت در کمیته ها و کمیسیون ها " تاکنون در 23 کمیته و کمیسیون عضویت داشته است .

در بخش معرفی در 30  " طرح پژوهشی و مطالعاتی " مشارکت داشته است .

حال پرسش نخست آن است که فردی با این سوابق و پیشینه که سمت های مهمی مانند ریاست مرکز ملی نظارت راهبردی سازمان برنامه و بودجه ، سرپرستی وزارت آموزش و پرورش ، معاونت توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش ، قائم مقامی وزیر آموزش و پرورش و... را داشته است ؛ پس چرا نظام فعلی آموزش و پرورش با این همه چالش  و کاستی رو به رو است ؟

در یادداشت پیشین و در نقد عملکرد « علی زرافشان » ( این جا ) تصریح کردم داشتن عناوین و پیشینه فراوان و قطارگونه در سیستمی که متهم به ناکارآمدی و فشل بودن است و وضعیت آن به لحاظ تعریف سیستمی دارای " نگانتروپی یا آنتروپی منفی " است نمی تواند الزاما نکته مثبت و یا قابل اتکایی برای جهش به راس هرم یک سازمان باشد .

سهم بطحایی از این چرخه ناکارآمدی چقدر بوده است ؟

آیا ایشان حاضر است در این زمینه پاسخ گو باشد ؟

آیا بیان این روزمه  پر حجم نوعی سیاست و یا پروپاگاندا برای اقناع معلمان به ویژه نمایندگان مجلس برای پر کردن خلاء کارآمدی در دوران تصدی پست ها نبوده است ؟

احتمالا بطحایی فراموش کرده است که این برنامه روزمه کاریابی نیست بلکه قرار است با رصد و احصا چالش های گوناگون آموزش و پرورش روش و افقی برای " حل مسائل " ارائه کند .

مهم ترین نقطه قوت برنامه بطحایی بخش " تبیین وضعیت موجود " است ؛ چیزی که در برنامه دانش آشتیانی نبود .

بطحایی در برنامه خود و در بخش " احکام برنامه ششم توسعه در حوزه آموزش و پرورش " به موارد متعددی اشاره می کند .

یکی از مهم ترین و چالش برانگیزترین این موضوعات ، " اجرای بخش دوم رتبه بندی معلمان " است .

« صدای معلم » در 22 آذر ماه 1395 نوشت ( این جا ) :

" معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش بهمن ماه سال 1394 اعلام کرد : ( این جا )

"  بیشترین تخصیص بودجه در سال ٩٥ مربوط به بخش معاونت توسعه و پشتیبانی وزارت آموزش‌ و پرورش است، بخشی که عهده‌دار رتبه‌بندی معلمان نیز هست و همچنین بحث حقوق و مزایای معلمان و بازنشستگان آموزش‌ و پرورش را نیز پوشش می‌دهد.

وی در پاسخ به این سؤال که چه مقدار از این بودجه به رتبه‌بندی معلمان اختصاص داده شده افزود: «نکته‌ای را که باید یادآور شوم این است که به‌تازگی گفته می‌شود رتبه‌بندی در سال آینده اجرا نخواهد شد، من این را عرض کنم کسانی که با ساختار بودجه‌ریزی در کشور ما آشنا هستند می‌دانند وقتی اعتباری در بودجه سال ٩٤ در حقوق و مزایا پیش‌بینی شد، این اعتبار به‌صورت خودکار و اتوماتیک، در حقوق و مزایای سال ٩٥ هم موردعمل قرار می‌گیرد.

بنابراین افزایش ناشی از اجرای طرح رتبه‌بندی در حقوق و مزایای پرسنل در سال ٩٤، به صورت خودکار با افزایش درصدی که معمولا با عنوان افزایش سنواتی اعمال می‌شود و سال آینده ١٢ درصد را برای آن در نظر می‌گیرند، رتبه‌بندی هم در این اعتبارات ضرب می‌شود و کل کارکنانی که در سال جاری از مزایای رتبه‌بندی بهره‌مند شدند، در سال ٩٥ هم مشمول این افزایش خواهند شد و این مزایا برقرار خواهد بود.

بنابراین اعتبار رتبه‌بندی به صورت مستقل بودجه دارد و در دل اعتبارات حقوق و مزایای مستمر در لایحه بودجه دیده شده و مورد عمل و پرداخت قرار خواهد گرفت.».

بطحایی در بخش دیگری از این گفت و گو تاکید می کند :

" ما در سال جاری هزارو ٣٠٠ میلیارد تومان در شش‌ماهه دوم برای رتبه‌بندی معلمان اعتبار اختصاص دادیم. این هزار و ٣٠٠ میلیارد را اگر ضربدر دو کنیم، یعنی برای ١٢ ماه سال حساب کنیم و ضربدر ١٢ درصد افزایش کنیم، بنابراین اعتباری حدود سه هزار میلیارد تومان برای اجرای رتبه‌بندی برای سال آینده اختصاص پیدا خواهد کرد».

علی رغم اعلام مسئولان مبنی بر اختصاص سه هزار و پانصد میلیارد تومان برای اجرای مرحله دوم رتبه بندی معلمان ، قاسم احمدی لاشکی ، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفت و گو با صدای معلم به صراحت اعلام کرد که چنین اعتباری تخصیص نیافته است . ( این جا )

« صدای معلم » برای روشن شدن وضعیت اجرای مرحله دوم رتبه بندی معلمان پی گیرهای متعددی انجام می دهد .

« صدای معلم » در 30 مرداد 1395 نوشت ( این جا ) :

" تلفن سید محمد بطحایی معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش مطابق معمول دایورت بوده و غالبا مسئول دفتر ایشان پاسخ می دهد .

پرسش را مطرح می کنیم و او از این مساله اظهار بی اطلاعی می کند و چند شماره تلفن می دهد .

سرانجام به قسمت " حقوق و مزایای وزارت آموزش و پرورش " می رسیم .

فردی از پشت تلفن می گوید من در این مورد اجازه ندارم که صحبت کنم و شما می توانید با بخش روابط عمومی هماهنگ کنید .

اما در  ادامه می گوید که مرحله دوم رتبه بندی از 1 / 1 / 95 اجرا می شود .احتمالا تا 7 یا 8 روز دیگر ضوابط آن اعلام می شود .

قانون می گفت تا 6 ماه دیگر می توانید ضوابط تعیین کنید و این ضوابط از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی ابلاغ می شود .

این مقام آگاه در برابر این پرسش صدای معلم که از سازمان مدیریت هم سوال شده است اما آن ها نیز به وزارت آموزش و پرورش ارجاع داده اند گفت :

من پی گیری کرده ام .

گفتند که بخشنامه آن در دفتر آقای بطحایی است و احتمالا تا 20 روز دیگر ابلاغ می شود .

ما منتظر ابلاغ این ضوابط هستیم که بتوانیم مبالغ اجرای مرحله دوم را پرداخت کنیم .

این مقام آگاه در برابر این پرسش که آیا ضوابط امسال با سال قبل تفاوتی دارد یا خیر پاسخ داد :

سعی کردیم خیلی پیچیده نباشد .ضوابط امسال تفاوت چندانی با سال قبل ندارد .گروه های آموزشی ( وابسته به  معاونت آموزشی ) دارند مساله را پی گیری می کنند .

ایشان در پایان خواست که برای اطلاع از جزییات بیشتر با آقای حسینی ، مدیر کل امور اداری و تشکیلات وزارت آموزش و پرورش تماس گرفته شود .

با آقای حسینی تماس گرفته شد .

ایشان هم مطابق معمول در جلسه بودند ... "

جالب است هر زمان فشار افکار عمومی برای پی گیری این مساله شدت گرفت مسئولان وزارت آموزش و پرورش سعی کردند تا  موضوع " ارتقای شغلی معلمان " را جای رتبه بندی معلمان جا بزنند !

مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به انتقادات علیرضا سلیمی عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در مورد عدم اجرای مرحله دوم رتیه بندی معلمان چنین می گوید :

" 2. بخشنامه رتبه بندی مشمولین طرح طبقه بندی مشاغل معلمان، براساس مصوبه مورخ ۹/۶/۹۴ شورای توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور، طی دستورالعمل شماره ۱۲۳۷۸۸ مورخ   25 / 6 / 94  جهت اجرا (از تاریخ 1 / 7 / 94 ) به اداره کل آموزش و پرورش استان ها ابلاغ شده و احکام حقوقی مشمولین نیز در حال صدور می باشد.

لازم به ذکر است مرحله نخست رتبه بندی معلمان در سال 1394 با اعتباری بالغ بر یک هزار و  سیصد و پنجاه میلیارد تومان برای فرهنگیان و معلمان اجرا گردید . "

در واقع بطحایی به عنوان مستقیم ترین مقام مسئول در این زمینه و به عنوان معاون فانی در مدت بیش از دو سال اقدام خاصی نه برای تدوین شاخص های رتبه بندی معلمان انجام می دهد و نه اجرای مرحله دوم به سامان می رسد .

  اصلی ترین پرسش از گزینه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش در این مورد شفاف سازی این اقدامات است ؛ ضمن آن که بطحایی در هیچ بخشی از برنامه پیشنهادی خود اشاره ای به ساز و کار و تامین اجرای مرحله دوم رتبه بندی معلمان نکرده  است .

بطحایی باز در بخش " احکام برنامه ششم توسعه در حوزه آموزش و پرورش " و در بند شماره 16 چنین می گوید :

" توجه ویژه به صندوق ذخیره فرهنگیان ، شفاف سازی فعالیت های آنان و کیفیت بخشی به طرح ها و برنامه های آتی "

« صندوق ذخیره فرهنگیان » همواره یکی از بحث های چالش برانگیز در سال های اخیر بوده است که البته هم زمان با بحث " فیش های نجومی " پای صندوق ذخیره و و حقوق و پاداش های مدیران آن نیز به میان کشیده شد .

بطحایی به لحاظ جایگاه حقوقی که در اساسنامه این صندوق تعریف شده است ؛ نایب رئیس هیات امنا بوده است .

« صدای معلم » همواره خواهان بازنگری جدی در اساسنامه صندوق ذخیره فرهنگیان جهت مشارکت بیشتر اعضا و شفاف سازی  عملیاتی بوده  است .

استفاده از عبارات مبهم و کش داری مانند " توجه ویژه " هیچ گونه تعهدی برای ایشان و هیات امنای صندوق دخیره فرهنگیان برای اصلاحات اساسی و ساختاری ایجاد نمی کند ضمن آن که ایشان در زمان تصدی این مسئولیت در صندوق ذخیره گفت و گوی جدی و یا انتقادی در این زمینه نداشته است و حاضر به پذیرش مسئولیت به اندازه سهم خود در اختلاس های این موسسه مالی متعلق به معلمان نبوده است .

بطحایی در گفت گوی خود با ایسنا ( این جا )

فعالیت موسساتی مانند صندوق ذخیره فرهنگیان را در راستای " قانون تجارت " تعریف و تبیین می  کند و این در  حالی است که صدای معلم پیش تر چالش های اساسی صندوق ذخیره فرهنگیان را با قانون تجارت برشمرده و حتی برای آن نیز راهکار ارائه کرده است . ( این جا )

جالب است که دانش آشتیانی در بخش چهارم ( فرازهای مهم اقدامات و برنامه ها تا پایان دولت یازدهم در بند 2 در مورد صندوق ذخیره فرهنگیان چنین گفته است :

2- سامان بخشیدن به وضعیت صندوق ذخیره فرهنگیان و بانک سرمایه و بنگاه های وابسته به آن ها در جهت حفاظت از دارایی های فرهنگیان ، مشارکت ایشان در نظارت بر عملکردها و بهره گیری از نخبگان اقتصادی در افزایش بازدهی این واحدها . "

معنای دیگر این گزاره و تطبیق آن با برنامه بطحایی نشان از این دارد که علاوه بر استمرار وضعیت موجود همان حلقه بسته مدیران در صندوق ذخیره فرهنگیان همچنان حفظ خواهد شد !

بطحایی در بخش " رویکردهای دولت دوازدهم در حوزه آموزش و پرورش " در بند 4 به موضوع " معلم محوری "  اشاره کرده و می گوید :

" معلم محوری : کلیدی ترین سیاست آموزش و پرورش عمومی مبتنی بر معلم محوری ، نیازمند پیش نیازهای متعددی از جمله ارتقاء وضعیت معیشت معلمان ، ارتقاء شان اجتماعی معلم به عنوان یکی از اصلی ترین گروه های مورد اعتماد اجتماعی و تغییر در ساختارهای ارزیابی و سنجش است . "

اما نقشی که دانش آشتیانی برای معلم در برنامه خود قائل می شود چنین است :

" معلم تعیین کننده حد کیفیت و تعالی در آموزش و پرورش است و باید از شایستگی های اخلاقی و حرفه ای لازم برخوردار باشد . "

بطحایی تعریفی برای " معلم محوری " ارائه نداده است البته دلیل مهم آن احتمالا می تواند این باشد که ایشان در این بخش فاقد سواد لازم در مقوله تعلیم و تربیت (  EDUCATION ) است .

راهکار ۹/۲۱  از سند تحول بنیادین اشاره دارد : "  حاکميت برنامه محوري به جاي کتاب محوري و توليد بسته آموزشي در برنامه‌هاي درسي با رعايت اصل « معلم محوري ».

بطحایی در بخش " مهم ترین مشکلات و چالش ها " در بند 10 به حاکمیت " کتاب محوری " اشاره می کند اما ساز و کاری برای معلم محوری در این برنامه ارائه نکرده است .

این مشکلی است که از دیر باز در نظام آموزشی ایران وجود داشته است و  نقش معلم در آموزش و پرورش ایران یک " مهره " تعریف شده است .

بنده به عنوان عضو کارگروه سازمان نظام معلمی پیشنهاد دادم که تعیین محتوای آموزش باید همانند کشورهای توسعه یافته و حتی دانشگاه های ایران باید بر عهده معلم باشد .

ساز و کار آن را در سازمان نظام معلمی پیشنهاد دادم .

بطحایی باید دقیقا مشخص می کرد که نگاه او به " معلم و نقش های او " چیست و از کلی گویی و اطناب کلام پرهیز می کرد .

« صدای معلم » در یادداشتی به تفصیلی و دقیق به این موضوع پرداخته است . ( این جا )

ادامه دارد