یکی از انواع تربیتی حائز اهمیت برای نسل کودک و نوجوان، تربیت هنری است که در آن فرصت های بی بدیلی برای کشف و رشد استعدادهای هنری آنها فراهم و در نهایت به خلاقیت و ابداع در زمینه ی تولیدات هنری منجر می شود. در مدارس و مراکز آموزشى کشور ما،تربیت هنرى خیلی مورد توجه نیست و در برنامه هاى درسى مدارس از جایگاه مناسبى برخوردار نیست،بعضاًبه حاشیه نظام آموزشی رانده شده و در ردیف برنامه های درسی مغفول قرار گرفته است.به همین دلیل موسساتی از جمله کانون های فرهنگی تربیتی جهت جبران کمبودهایی از این دست،تاسیس گردیده اند که غنی سازی اوقات فراغت دانش آموزان،ماموریت وجودی آنها است.
اما این، همه ی رسالت کانون ها نیست. تربیت اجتماعی، سیاسی، دینی و فرهنگی نیز از جمله محورهای تربیتی آنهاست که با پیروزی انقلاب و بروز جنگ تحمیلی ، ضرورت و اهمیتی مضاعف یافت.
براساس مصوبه ی اسفندماه 1358 شورای انقلاب و نیز به موجب انحلال سازمان پیش آهنگی در سال 1364 ، اداره امور کلیه اماکن شیر و خورشید،کاخ های جوانان، و خانه های پیش آهنگی به تشکیلات امور تربیتی محول شد. معاونت پرورشی این وزارتخانه از سال 1366 با استفاده ار قابلیت ها و امکانات موجود، به انجام برنامه های خویش مشغول شد و به تدریج واحدهای تازه ای مثل اتحادیه انجمن های اسلامی، هلال احمر،تشکیلات پویندگان،پیشتازان، فرزانگان و سازمان دانش آموزی در این زمینه ایجاد گردید.اما تولد و بالندگی کانون ها به طور رسمی از دهه ی هفتاد صورت گرفت که ابتدا با تاسیس ده کانون به صورت پایلوت در سراسر کشور و در سه محور جوانه ها، انجمن ها و فعالیت های عمومی و مناسبتی کار خود را آغاز و تا پایان دوره اصلاحات، به قریب هزار و چهارصد مرکز ارتقا و توسعه یافت.
اهداف ایجاد کانون ها در چهار محور کلی عنوان شد:
آشناسازی دانش آموزان با ارزش های ماندگار فرهنگی، بارور شدن اوقات زندگی ،تقویت شخصیت و خودباوری و در نهایت تربیت اجتماعی دانش آموزان.
در کنار این اهداف، مواردی مثل تحکیم وحدت در جامعه دانش آموزی، هدایت حرکت درست فرهنگی دانش آموزان و بالاخره افزایش اثربخشی تعلیم و تربیت رسمی کشور نیز مد نظربود.
واقعیت این است که هدف غایی راه اندازی کانون ها، جهت پرکردن یک خلاء تربیت اسلامی بود که در پی ضعف و نارسایی امور تربیتی مدارس احساس شد تا به صورت تکمیلی و ترمیمی در این زمینه بکوشند.
در حقیقت، بار احساسی ، حماسی و انقلابی پنهان در هویت کانون های فرهنگی ـ تربیتی ، آن اندازه بالا بود که می شد از آنها برای بیمه نمودن بنیه ی فرهنگی انقلاب و جنگ، انتظار داشت.
بنابراین ، برنامه های کانون ها در دو بخش تخصصی و عمومی تدوین شد:
در بخش تخصصی که ویژه ی اعضای کانون است، سه واحد ؛ کارگاه های مهارت آموزی، انجمن ها و فعالیت های جمعی پیش بینی شد که در نتیجه، شش زمینه ی کارگاهی ( علمی، ادبی، هنری، ورزشی و اجتماعی) و بیست انجمن (قرآن و عترت، فناوری اطلاعات، خبرنگاری، نجوم، طبیعت یاران، علمی،کتاب، پژوهش، ادبی، نمایش، سرود و موسیقی، هنری، ورزشی، امور اجتماعی، پیشگامان سلامت،صلح و دوستی، میراث فرهنگی،حقوق دانش آموزی، راهیان حج و کارآفرینان) و فعایت هایی جمعی مثل طبیعت گردی، اردوها، بازدیدها، حضور در مراسم،مانورها و همایش ها پیش بینی شد. در برنامه های عمومی کانون ها نیز که قابل استفاده همه ی دانش آموزان عضو و غیرعضو است،امانت کتاب و فیلم، جشنواره جوانه ها،تشکیل محافل و مسابقات مختلف و استفاده از امکاناتی مثل آسمان نما، استخر، سینما و امثال آن در نظر گرفته شده است.
در ابتدا، به جهت شور و شوق انقلابی و جنگی و نیز نیاز نسل کودک و نوجوان، کانون ها جایگاه جالبی داشتند و عنایت و حمایت لازم نسبت به آنها انجام می شد.
مربیان از بین ورزیده ترین معلمان که دارای انگیزه کار فرهنگی و هنری بودند انتخاب و درصدی هم به آنان کارانه اضافه تعلق می گرفت ،جایگاه مدیر و معاون کانون از نظر حقوق و مزایا حتی بهتر از مدیر مدرسه بود ، تجهیزات و امکانات سهم و درصد قابل توجه ای از بودجه آموزش و پرورش را به خود اختصاص می داد و از همه مهمتر ، عضویت مسئولان و کارکنانش در جلسات تصمیم گیری مراکز تاثیرگذار فرهنگی و اجتماعی و امنیتی اجتناب ناپذیر بود.
سوال اینجاست که کانون ها، این راه را چگونه آمده اند و کم وکیف کارشان چه بوده است؟
در سال 1372 پژوهشی در خصوص بررسی کارایی، اثربخشی و توازن برنامه های کانون های فرهنگی با نیازهای دانش آموزان در سطح کشور انجام گرفت.از جمله نتایج آن این بود که تا آن سال قریب 40 درصد دانش آموزان کل کشور جذب کانون ها شده اند که 70 درصد دختران و 30 درصد را پسران تشکیل داده اند.
جالب اینکه همین مقدار چهل درصد نیز مربوط به ربع قرن قبل یعنی در سال های پایانی جنگ و آغاز دوره سازندگی بوده است.همچنین در این تحقیق معلوم شد در حالی که بیشترین تعداد کانون به ترتیب در استان های خراسان، اصفهان و فارس وجود داشته است،اما بیشترین اندازه حضور دانش آموزان در کانون، به ترتیب در استان های سیستان و بلوچستان، گیلان و لرستان بوده است.
ضمنا از جمله پیشنهادهای این پژوهش در همان سال، اعمال و تعقیب سیاست خود فعالی وخودگردانی کانون ها بود.گویی با پایان یافتن عصر حماسه و آغاز روزگار رفاه، فصل نوینی نیز در تاریخ کانون ها پدیدار شده بود و اتخاذ رویکردی تازه نسبت به آنها ضروری می نمود که البته بعدا شدت بیشتری یافت.
اکنون کانون ها، تنگناها و دردسرهای زیادی فراروی خود دارند.اغلب یا فضای فیزیکی مطلوبی ندارند و یا فاقد جاذبه اند.بیشتر نیروی انسانی آنها، مهارت و تخصص چندانی در امور هنری و فرهنگی ندارند.در مقابل ، دانش آموزان به عنوان مخاطبان اصلی،انگیزه و نیازی در خود برای حضور در کانون احساس نمی کنند.برعکس حضور چهل درصدی آنها در دهه ی هفتاد، الان اندازه ی حضورشان شاید به چهاردرصد هم نرسد.
اضافه بر این ها، کانون ها حتی از بعد ساختاری و سازمانی نیز،مشکل دارند و هنوز موضوع اداری یا آموزشی بودنشان تحت بررسی است و در واقع آنها به مراکزی منفعل و بی رمق و بعضا به جایگاه درآمدی و صرف اقتصادی و کارکنانش بدون جایگاه در سیستم آموزش و پرورش تنزل یافته اند..
اکنون مدیر کانون معلوم نیست کار اداری می کند یا آموزشی و با وجود آن همه تنوع کاری،از یک پنجم حق مدیریت مدرسه هم برخوردار نیست.هویت مربیان و کارشناسان آن در سامانه بکفا تعریف نشده است و نیروهایی بازمانده و رانده از جاهای دیگر به این مراکز تحمیل می شوند.در نتیجه کانون ها به مراکز درآمدی آموزش و پرورش تبدیل شده و حتی در بازدیدهای اداری اگر چه از برنامه ها و کارکردهای محتوی آن سئوالی پرسیده می شود اما بیشتر بعد مالی و درآمدی بررسی می گردد.
بعید نیست در گزارش بازرسی ها به مقام های بالاتر ،به جای نام بردن از کانون های فرهنگی و تربیتی ، نوشته می شود که « با توجه به بازدید از مراکز درآمدی » این موارد ( تراز و یا رشد و افت درآمد ) مشاهده شده است.
کلام آخر اینکه تجربه نشان داده است والدین ، اطمینان بیشتری به مراکز وابسته به آموزش و پرورش، برای اوقات فراغت فرزندانشان دارند و به ثبت نام در کلاس هایشان، علاقه و رغبت نشان می دهند.
بنابراین شایسته نیست این پتانسیل و اعتماد را با ندانم کاری و ایده های درآمد زایی مخدوش و بی اعتبار نمائیم و نیکوتر آن است که به احیا و تقویت آن بپردازیم.
به این منظور و با توجه به مشکل نظام آموزشی در اداره ی آنها، پیشنهاد می گردد با اتخاذ برنامه ای حساب شده، نسبت به غیرانتفاعی نمودن و واگذاری آنها به بخش خصوصی اقدام شود و البته صرفا به مربیان تربیتی و معلمان آموزش و پرورش سپرده شود.
در این صورت هم تصدی گری دولت و نظام آموزشی کاهش می یابد و هم بین کانون ها، رقابتی مضاعف در جهت بهبود کیفیت فعالیت ها صورت می گیرد و هم شاهد نوآوری و تنوع در برنامه های آنها خواهیم بود.
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نظرات بینندگان