راهکارهای نهادینه سازی فرهنگ پژوهش

  توسعه ی مستمر و پایدار بدون تحقیق و پژوهش به دست نمی آید. از همین روی جوامعی که در صدد دست یابی به توسعه پایدار و متوازن هستند باید با سازماندهی، برنامه ریزی ،اطلاع رسانی و آموزش،تلاش خود را در راستای نهادینه سازی و گسترش پژوهش متمرکز نمایند.ارتقای فرهنگ پژوهش و استقرار نظام تحقیق علمی، لازمه ارائه ی یک الگوی مطلوب از توسعه است.برای عموم انسان ها زندگی در اجتماع و تلاش برای بهبود جامعه با کسب توانایی در جهت تطبیق خود با پدیده ها، ایجاد تغییر و یا حداقل یافتن پاسخی قانع کننده در برابر پرسش ها گره خورده است. هر انسان در برخورد با پدیده های پیرامونی، صاحب شناخت و معرفت می شود، ولی این معرفت و شناخت در صورتی در جامعه کاربردی شده و یا قابلیت تعمیم خواهد داشت که از زیر بنایی سیستماتیک و مبنایی عقلی برخوردار شود و دست یابی به این امر جز با به کارگیری اصول و فنون روش تحقیق علمی،امکان پذیر نیست. آموزش این اصول نیز باید از مدارس شروع و به تدریج در دیگر مراکز علمی،تداوم یابد. پژوهش بیانگر نوعی حلقه ارتباطی بین تجربه و کاربرد و در همان حال، علم و عمل افراد است،هر چه دانش و تلاش پژوهش گر بیشتر باشد،یافته های وی از استواری و اتقان بیشتری برخوردار خواهد بود.برای نهادینه سازی فرآیند پژوهش باید در سه بخش سخت افزاری،نرم افزاری و نیروی انسانی سرمایه گذاری کرد.تقویت این مثلث، تضمینی است برای گرایش آحاد جامعه به پژوهش و استمرار توسعه فراگیر کشور.

در این شرایط، چالش های علمی ،پیچیدگی مشاغل و سیستم های ارتباطی،چنان در حال تحول هستند که دیگر نمی توان با رویکردهای سنتی به فرآیند تربیت نسل جوان اندیشید.اهداف آموزشی و برنامه های درسی باید به گونه ای انتخاب و سازماندهی شوند که دانش آموزان در فرآیند آموزشی بدون تحمیل و به طور آزاد و متفکرانه به کاوش پرداخته و یافته ها را با آموخته های خود تلفیق نمایند.

در رويکرد آموزشی مبتنی بر پژوهش که نیاز امروز هر جامعه ای است؛ شيوه تدريس باید به گونه اي سازماندهی شود که دانش آموز با پژوهش و تحقیق میدانی و کتابخانه ای در موضوعات درسي به گسترش و تعمیق دانش خويش همت گمارد. در رويکرد پژوهش محور، دانش آموزان با استفاده از شیوه های علمی در جریان حل مسئله قرار گرفته و در نهایت، آموخته های آنان،در ذهن ماندگار می شود.نقطه آغاز گسترش کمي و کيفي فعاليت هاي پژوهشي، مدارس هستند.به همین دلیل باید آموزش مؤثر روش هاي بهينه و مطلوب پژوهش در اولویت برنامه های آموزش رسمی کشور قرار گیرد.

اکنون این خلاء در نظام آموزشی کشور کاملا احساس می شود.البته تضمین گسترش و نهادینه سازی پژوهش، در گرو تعامل سازنده تمام بخش هاي آموزشي ، پژوهشي و اجرایی کشور است و در این میان امید می رود که فرهنگیان عزیز به عنوان طلایه داران کاروان دانش و فرهیختگی،به مقوله مهم پژوهش اهتمام و توجه مضاعفی مبذول داشته و با اقدام عملی در این مسیر،در جایگاه الگو ظاهر و تحقیق و پژوهش را در میان دانش آموزان و به دنبال آن در جامعه نهادینه سازند.

برای نهادینه سازی تحقیق و پژوهش در کشور راهکارها و راهبردهای متعددی می توان پیشنهاد داد که اشاره به همه آن ها در این مختصر نمی گنجد.اهم این موارد که با توجه به شرایط و مقتضیات جامعه قابل اجرا و پیاده سازی است بدین شرح می باشد:

1- تأسیس موسسات نظریه پردازی، تحقیقاتی و پژوهشی بسیار حائز اهمیت است.این کانون ها سازندگان مکاتب فکری جامعه به شمار می روند.بدون این موسسات برنامه ریزی علمی برای تحقق توسعه کشور ممکن نیست و فرآیند پیشرفت فراگیر، الزاماً به تجربه و خطا و اتلاف منابع تغییر جهت می دهد. تأمین منابع اولیه این موسسات و اداره آن ها به ترتیب بر عهده دولت و پژوهش گران است.

2- باید ردیف بودجه مشخص و چشم گیری به امر پژوهش در هر سال اختصاص یابد. در کشور گاهی وزارتخانه ها ،فقط بودجه های اضافی خود در پایان سال را به امر تحقیق و پژوهش اختصاص می دهند.هزینه های جاری هم به حدی بالاست که بودجه ای برای امر پژوهش باقی نمی ماند و یا حتی در طول سال،اعتبار مالی پژوهش در سرفصل های دیگری هزینه می شود.افزایش بودجه پژوهشی سالیانه و الزام وزارتخانه ها به هزینه  این اعتبار در حوزه تحقیق و پژوهش ضروری است.

3- برای طراحی و اجرای پروژه های تحقیقاتی، وجود اطلاعات دقیق و دسترسی به  یک نظام آماری کارآمد ضرورت دارد. نظام آماری دقیق، آمار و اطلاعات لازم را در دسترس پژوهش گران قرار داده و با فراهم آوردن موجبات شناخت مسائل و مهیا ساختن زیربنای هر گونه تحقیق،حل مسایل ممکن می شود. در شرایطی که پژوهش گران سایر کشورها با تغذیه اطلاعاتی مناسب و روزآمدی مواجه هستند؛ فقدان اطلاعات و تناقضات آماری،پژوهش گران ما را در مسیر دست یابی به پاسخ های علمی دچار مشکل می کند.

4- برای نهادینه سازی امر پژوهش و تحقیق باید از مدارس شروع کرد. با نهادینه کردن پژوهش در برنامه آموزش دانش‌آموزان از همان سال های اولیه تحصیل، زمینه ی رشد و شکوفایی، بروز نوآوری در نوجوانی و سپس بزرگسالی فراهم می‌شود.توجه به پژوهش در دوران تحصیل منجر به تقویت روحیه کنجکاوی ،خلاقیت، پرسش گری، تفکر، همکاری، مشورت و دانش اندوزی می شود. در این راه باید معلم، نظام آموزشی و کتاب درسی را به خدمت گرفت. کانون مدرسه بدون بهره مندی از پژوهش وتحقیق در کلاس های درس نمی تواند مبنای تحول قرار گیرد.

برای تحقق این تحول بنیادین،شخص معلم باید با اصول و فنون پژوهش علمی و شیوه انتقال دانسته ها به دانش آموز آشنا شود؛محتوای کتاب های درسی دانش آموز را به پرسش گری، کنجکاوی و فعالیت علمی خارج از کلاس سوق دهد و نظام آموزشی از حافظه پروری به مسئله محوری گرایش یابد. برنامه های درسی و روش های تدریس،باید با ایجاد طوفان ذهنی،دانش آموزان را با مسأله روبه رو و به اندیشیدن برانگیزاند و فرهنگ محافظه کاری، و ترس از نوآوری را در آنان زایل کند.

5- در کشورهای توسعه یافته، بخشی از بودجه فعالیت های پژوهشی در دانشگاه ها از طریق بخش صنعت تأمین می شود؛در حالی که در ایران، به دلیل ارتباط ضعیف دانشگاه و صنعت و مجامع صنفی این کار صورت نمی گیرد.هفتاد درصد تحقیقات کشور در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی وابسته به آن صورت می گیرد اما تنها ده درصد از بودجه پژوهش کشور به بخش تحقیقات در آموزش عالی اختصاص یافته است.

دولت باید ضمن تقویت بودجه سالیانه پژوهشی دانشگاه ها، سازو کارهای لازم برای ایجاد و تقویت ارتباط بین دانشگاه و بخش خصوصی را با هدف درآمدزایی و هزینه در مسیر تحقیق و پژوهش فراهم نماید.

6- ساختار پژوهش را می توان به مثلثی تشبیه کرد که از سه ضلع: سخت افزار،نرم افزار و نیروی انسانی تشکیل شده است.این اضلاع ارتباطی ناگسستنی با هم دارند و در فقدان هر کدام، نهادینه سازی امر تحقیق و پژوهش امکان پذیر نیست.تقویت هماهنگ و مستمر این سه بخش شامل امکانات محیطی، تجهیزاتی، شبکه ای و افراد آموزش دیده و باانگیزه، مهم ترین عامل در گرایش عمومی به تحقیق و پژوهش علمی و در نتیجه توسعه همه جانبه کشور به شمار می رود.

امید است که با همت و هم افزایی تمامی بخش های دولتی و خصوصی و آحاد جامعه،امر تحقیق و پژوهش به عنوان اصلی ترین عامل و ضامن توسعه کشور،در ایران عزیز نهادینه شده و این فرآیند جزیی از زندگی روزمره افرادی شود که هدف شان اعتلای نام میهن در پهنه ی گیتی است.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید