درس زبان و ادبیات فارسی ، به عنوان درس اصلی همواره در پیچ و خم ها و تغییرات نظام آموزش (قدیم و جدید) با وجود اهمیت غیر قابل توجه آن مورد بی مهری بسیاری قرار گرفته است.آموزش زبان و ادبیات فارسی از جنبه های گوناگون ضروری و مهم است؛ به واسطه ادبیات است که اندیشه ها پرورش می یابد و می توان از ثمره ی اندیشه و کردار دیگران بهره مند شد. از طریق ادبیات است که می توان مسایل اجتماعی را درست درک و تحلیل کرد و به ادراک زیبایی و پرورش ذوق و استدلال منطقی فرد پرداخت.از طریق آموزش زبان و ادبیات است که می توان افراد را با فرهنگ حال و گذشته آشنا کرد.
زبان و ادبیات فارسی ،زبانی شیوا و شیرین است و اگر کتاب های زبان و ادبیات فارسی به درستی و متناسب با ذوق و نیاز دانش آموزان تنظیم و تدوین گردد و معلمان ادبیات با ذوق لطیف و مبتکر در روش تدریس ، آن را به درستی آموزش دهند ، کمتر دانش آموزی خواهیم یافت که نسبت به مباحث ادبی بی علاقه باشد.
ادبیات با ذوق و روح و ضمیر بیش از ذهن ارتباط می یابد و به همین دلیل باید متن های انتخاب شده مبتنی بر طراوت و ذوق دانش آموزان باشد نه چیز دیگر.
ما با نسلی تازه و بالنده مواجهیم که در ازدحام اطلاعات و تراکم رسانه ها به سر می برد. کتاب درسی چنین نسلی نمی تواند گونه ای باشد که در پایین ترین سطح از ارائه اندیشه و آگاهی باشد.کتاب های جدید باید موضوعاتی تازه داشته باشند .
کتاب هایی ادبیات فارسی مدارس جایگاه اصلی در امر آموزش دارند. این کتاب ها در سال های اخیر دچار تغییرات در شکل و محتوا شدند.
به نظر می رسد این تغییرات متناسب با نیاز ها و علایق نوجوانان و جوانان و خصوصیات سنی دانش آموزان ، که کتاب برای آنها نوشته شده است؛ نبوده و توجه کافی به آن نشده است.
آنچه در آغاز مورد بی توجه ای قرار گرفته است ، زندگی روزمره دانش آموزان است. امروزه کتاب های ادبیات فارسی دوره دبیرستان آشفتگی و ناهماهنگی بسیاری دارد. این آشفتگی از نگاه صاحب نظران به دور نیست.با وجود تلاش بسیار کارشناسان و گروه تالیف جهت ارائه کتاب هایی در خور نسل امروز در ادبیات فارسی ، هنوز نقیصه های بسیاری در این کتاب ها دیده می شود. معلمان ادبیات فارسی در هرگوشه از این سرزمین که با این کتاب ها سروکار دارند ، از دلزدگی و بی توجه ای دانش آموزان به متون ارائه شده سخن می گویند. اگر ما به حال زبان و ادبیات فارسی دل می سوزانیم و اگر می خواهیم که زبانی زنده و نیرومند داشته باشیم و نسل هایی که به آفرینش و خلاقیت در شاخه های متعدد از ادبیات اعم از شعر و داستان و ...بپردازند، داشته باشیم باید در فکر این مشکل باشیم و چاره ای بیندیشیم.
ارکان اصلی ادبیات - با توجه به معنی واژگانی آن – قرائت واملاء و انشا یعنی ؛ خواندن و نوشتن است .
با تاسف باید گفت که در آموزش ادبیات، این دو ستون اصلی در واقع نادیده گرفته می شود.متن کتاب های ادبیات فارسی باید از غنای بیشتری برخوردار باشد به گونه ای که برانگیزننده ی علاقه و رغبت دانش آموزان باشد.
متن های روان از نثر و اشعار ساده و روان متناسب با سن دانش آموزان تا متون نثر و نظم و اشعار کلاسیک و معاصر در سطح بالاتر ،با دقت و سنجیده و چیدمانی قابل قبول در کنار هم بیاید.غالبا آنچه در کتاب های فارسی نوجوانان آورده شده است ، متناسب با سن و سال آنها نیست . مطالب برای افراد مجرب نوشته و تدوین گردیده است.
بسیاری از نکته های اجتماعی و حتا اخلاقی در جامعه امروزی منسوخ شده است و دانش آموز جوان متحیر می ماند که چگونه در جامعه می تواند کاربردی کند.
دانش آموزی که امروزه سر در صفحه مانیتور رایانه دارد و یا ساعت ها در تلگرام سرک می کشد ، کتاب های ادبیات فارسی برای او جذابیتی ندارد. مولفان کتب درسی ادبیات در این بازار مکاره ی رسانه ها چه ابتکاری به خرج داده اند ؟!
سال هاست تغییر کتاب ها را در جابه جایی متن ها و یا حذف و تعدیل آن می دانند. سپس با تعجب گفته می شود ؛ " چرا دانش آموزان به ادبیات فارسی اهمیت نمی دهند؟!" نمونه ی آشکار بی توجه ای و سهل انگاری، کتاب فارسی دهم است. مجموع کتاب بخشی از متن های ادبیات سال اول و بخشی از سال دوم نظام آموزشی قدیم است. شاهکار دیگری که در این کتاب مشاهده می شود در شکل چینش آن است یعنی متن های کلاسیک و معاصر در هم آمیخته شده اند. این در حالی است که در کتاب های فارسی نظام قدیم ، ابتدا متن های کلاسیک تدریس می شد وبعد از آشنایی دانش آموزان با ادبیات گذشته ، ادبیات معاصر را مورد مطالعه قرار می دادند.
ادبیات کلاسیک ایران بسیار ارزنده و غنی است. از میان کتاب های قدیم می توان متن هایی را برگزید که تا اندازه ای با زندگی و آداب و رسوم امروزی منافات نداشته باشد و متناسب با نیاز دانش آموزان باشد. ادبیات معاصر به سبب نزدیکی به روحیه نوجوانان و جوانان امروز، برایشان جذاب و قابل قبول تر است ؛ اما ادبیات معاصری که تنها در شعر دو سه شاعر و اشعاری که بارها و باره در سال های پیش نیز تکرار شده باشد نه تنها آن جذابیت را ندارد بلکه دانش آموز را از هرچه شعر امروزی است گریزان می کند و همان گونه که در کتاب های تازه تالیف ادبیات فارسی در این یکی دو سال مشاهده می کنیم، بی توجه ای به ادبیات معاصر ، چالش های جدی ای در آینده به وجود خواهد آورد ؛ از جمله مهمترین آن کور شدن سرچشمه های ذوق ادبی نسل جوان است.
بهتر است که قسمت عمده ی متون به ادبیات معاصر اختصاص داده شود و طیف بیشتری از شاعران و نویسندگان معاصر را در برگیرد و بخش مناسبی هم به متن های ادبیات کلاسیک اختصاص یابد.
بی توجه ای به ادبیات معاصر ضررهای جبران ناپذیری در پی خواهد داشت. امروز حتا نشانه های آن بی توجه ای را در جامعه و در بین مردم مشاهده می کنیم. از این روست که وقتی گزارشگر صدا و سیما از مردم بازار سوال می کند که نیما را می شناسید ، بسیاری از پاسخ درست عاجزند.
کتاب های فارسی باید به نوعی باشد که دانش آموزان با مطالعه آن زمینه ی فکری مناسبی پیدا کنند. جا دارد در تالیف کتاب های فارسی از سلیقه های شخصی و فکری دوری کرده و نظر صاحب نظران و کارشناسان این رشته را مورد توجه قرار داد.این که کتابی مورد پسند عده ای تدوین شود با مشتی آگاهی هایی که خوشایند عده ای دیگر باشد، و یا متن هایی را از متون دیگر برداشته و بدون در نظر گرفتن محتوا و سبک و دوره تاریخی و یا روند رشد زبان و ادبیات ، کنار هم چیدن ،هنر نیست.
هنر آن است که پس از تدریس این متون ، دانش آموز بتواند لااقل آن دوره را بشناسد و یا بتوان یک سطر درباره ی متن داده شده از خود مطلبی بنویسد. عیب کار کجاست که دانش آموز پس از گذراندن دوره ی دبیرستان از نوشتن حتا یک قباله عاجز است؟!
چه رسد به نوشتن مثلا داستان یا سرودن شعر که البته امری ذوقی است (این ذوق را هم می شود در کلاس درس با کتاب های ادبیات برانگیخت).
عرصه ی آموزش زبان و ادبیات فارسی ،عرصه ای گسترده و نو به شمار می رود.آنچه امروزه به آن توجه ای نمی شود نه تنها مساله ی قدیمی " چه" گفتن ، بلکه موضوع مهمتر یعنی ؛" چگونه" گفتن هم بدان افزوده شده است.
باز نگری محتوایی متن های کتاب درسی ادبیات فارسی نیز از ضروری ترین مسائلی است که امروزه اگر بدان پرداخته نشود ،فردا بسیار دیر خواهد بود.آری فردا بسیار دیر است اگر به کتاب های درسی ادبیات فارسی توجه ای نداشته باشیم.
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نظرات بینندگان
حقمونه هربلایی سر آموزش و پرورش بیاد