جای خالی کتاب در کودکی دانش آموزان دبستانی

  اقرأباسم ربک الذی خلق

بخوان به نام پروردگاری که تو را خلق کرده است (سوره علق آیه 1) خواندن از جمله وسایل مهم فهمیدن در دنیای کنونی است ، چون فرد می تواند کتاب ها را به سهولت مورد مطالعه و بررسی قرار دهد و دانش خود را افزایش و به دنیای ناشناخته جهان راه یابد .

خوب خواندن از عوامل مهّم پیشرفت و سرگرمی و لذّت بردن و رفع خستگی و دانایی است. امروز باید به کودکان خود خواندن را بیاموزیم تا فردا بتوانند بخوانند و یاد بگیرند و به طورنیکو در جامعه روابط عمومی قوی داشته باشند و حق خود را بستانند.

نکته ی مهّم در امر خواندن ، توجّه و تأکید بر امر فهمیدن می باشد. بعضی بچه ها بدون توجه به کلمات فقط متن کوتاهی از کتاب را حفظ می کنند که این روش شایسته نیست . آنها باید بفهمند و درک کنند.

یکی از علل ضعف دانش آموزان در درس ها مخصوصاً ضعف در حل کردن مسئله های ریاضی و نفهمیدن آنها مربوط به ناتوانی آنها در روخوانی و عدم درک مطالب می باشد . بعضی ازبچه ها حتی نمی توانند مسئله ریاضی را از رو بخوانند چه برسد حل آن و این ضعف ناشی از رو خوانی فارسی است . اغلب مشاهده می شود دانـش آموزی مطلبی را می خواند اما نمی فهمد یا دانش آموز دیگری با وجود این که تلاش می کند اما در املانویسی مشکل دارد .

تمام این اشکالات بر می گردد به ضعف دانش آموز در روخوانی و آگاه نبودن او به روش های مطالعه که برای دانش آموزان ما معضل بزرگی است .متاسفانه در کشور ما میزان مطالعه بین افراد جامعه نسبت به کشورهای پیشرفته دنیا بسیار پایین است . ما به اندازه یک بستنی و پفک در رسانه ها برای کتاب خوانی تبلیغ نکرده ایم ؛ حالا انتظار داریم بچه های ما همه دانشمند و نابغه باشند !

یک معلّم آگاه و علاقه مند به شغل معلّمی باید ابتدا روش های مطالعه و روان خوانی را به دانش آموزان خود بیاموزد و سپس در پی برطرف کردن اشکالات در دروس دیگر باشد و این مقدور نمی باشد مگر این که خود معلّم از روش های مختلف مطالعه و روان خوانی اطّلاع کافی داشته باشد .

خواندن، از مهم ترین مهارت هایی است که کودکان در مقطع ابتدایی، بدان دست می یابند و کسب این مهارت، مبنایی برای کوشش های تحصیلی آینده ی آن ها خواهد بود ، اما خواندن در تربیت مقوله ی ساده ای نیست.

این مهارت ها دارای فرآیندی بسیار پیچیده و مراحل گوناگونی دارد. خواندن از مهّم ترین مهارتهای پایه ی برای رشد توانایی های درونی کودکان است که مورد توجّه محقّقان فراوانی قرار گرفته است. ناتوانی در خواندن و نوشتن معمولاً مشکلات زیادی را برای دانش آموز ناتوان در یادگیری به وجود می آورد. تحوّل مهارت های زبانی، گوش دادن، سخن گفتن، تحول حرکتی، تمیز دیداری و شنیداری، تحول مفهوم و تفکر شناختی، توانایی دقّت و تمرکز حواس در انجام فعالیت ها تحت عنوان پیش نیازها، همخوانی بین صوت ها و نمادهای بینایی حروف، شناخت کلمه، لذّت بردن از خواندن کلمه ها و در نهایت درک و فهم مطالب، از جمله مهارت های اساسی در فرآیند خواندن محسوب می شوند.

اما برخی از کودکان، به رغم دریافت آموزش کافی و برخورداری از بهره هوش به هنجار و با وجود برخورداری کامل از سلامت جسمانی و روانی قادر به یادگیری خواندن حروف و کلمات نیستند و در این زمینه با مشکلاتی روبه رو هستند. این کودکان به هنگام خواندن اشتباهات متعدد و گاهاً متفاوتی مرتکب می شوند که با تجزیه و تحلیل این اشتباهات می توان راه کارهای مناسبی برای رفع آنها به کار گرفت.

طی مصاحبه ای که با دو تن از معلمان مجرب و ساعی و برتر پایه اول دبستان در مدرسه هیات امنایی عمارابن یاسر منطقه ده داشتم خانم دینا لشکری و مرضیه رحیمی ضعف رو خوانی دانش آموزان را این گونه بیان کردند :

عدم همکاری اولیا ء با معلم ، تراکم زیاد دانش آموزان در کلاس ؛ عدم تطابق حروف با کتاب و ناملموس بودن آنها ، تفاوت های فردی دانش آموزان ، دو زبانه بودن بعضی از دانش آموزان ، تغذیه نادرست و ضعف جسمانی ، عدم آگاهی اولیاء از آموزش های درس جدید ، گاها دخالت نابه جا در کار تدریس معلم ، تک فرزندی و عدم تربیت مناسب بعضی کودکان و اختلال یادگیری و کند نوشتن مشق سبب ضعف روخوانی کودکان شده است .

اما پرسش اینجاست که در برخورد با این گونه دانش آموزان چه کاری می توان انجام داد؟

آن ها می گویند : ما معلمان دوره ابتدایی به خصوص در پایه اول شاهد آن بوده ایم که بچه ها بیشتر حفظ خوانی متن بدون تشخیص کلمات را انجام می دهند ، اما کودکانی که دوره پیش دبستانی را گذرانده اند به مراتب پیشرفت قابل توجهی نسبت به همسالان خود داشته اند .

آنها معتقدند استفاده زیاد کودکان در منزل از وسایل ارتباطی ، رایانه ، تبلت  و بازی های رایانه ای و تلفن های همراه در مدت طولانی و عدم مراجعه به کتاب و درس روزانه مدرسه به ضعف آن ها شدت داده است و بچه ها با استفاده ازاین وسایل بازی فقط با دیدن کار انجام می دهند و چیزی را نمی نویسند و حافظه آن ها تقویت نمی شود و قوه ی شنوایی آنها ضعیف شده و بچه ها خوب نمی شنوند و در نتیجه بیان خوبی ندارند.

پژوهشگران معتقدند که انسان دارای سه توانش زبانی جداگانه است. این سه توانش در سه سطح زبان شنیداری، زبان گفتاری و زبان نوشتاری بروز می کند. برخی از کودکان زبان شنیداری کاملی دارند ولی در زبان گفتاری اشکال دارند مثلاً کتاب را به خوبی می شنوند ولی در گفتار به صورت تتاب بیان می کنند.

اگر در گفت وگو به آنان تتاب گفته شود ناراحت می شوند چون زبان شنیداری کاملی دارند. این گونه کودکان در شنیدن درست می شنوند ولی در گفتن درست بیان نمی کنند ؛  این دسته در زبان گفتاری مشکل دارند لذا در زبان نوشتاری نیز غلط می نویسند.

معلمان گرامی باید که آموزش انفرادی این گونه کودکان را پیوست آموزش جمعی آنان نمایند ، در برخورد با این گونه مشکلات راه حل های متعددی وجود دارد . متناسب با نوع ضعف عملکردی دانش آموز از این فعالیت ها بهره گرفته شود.

برای برخورد با مشکل خواندن، یکی از مهم ترین راه هایی که مورد توجه و تأیید پژوهش های فراوان بوده است استفاده از روش های چند حسی است که با عناوین مختلف مورد بررسی قرار گرفته اند.

کلماتی که برای دانش آموز نارساخوان مشکل ایجاد می کند، از مقوای رنگی تهیه و بر روی مقوای سفید بچسبانید. دانش آموز در مرحله ی اول، این واژه ها را با انگشت خود و در جهت نوشتن واژه لمس و تعقیب می کند و در حین انجام این تمرین، تلفظ واژه را نیز یاد می گیرد. تمرین بالا را با ماسه یا نمک نیز می توانید انجام دهید بدین صورت که دانش آموز درون ظرفی پر از ماسه نمناک، حروف یا واژه ها را بر روی آن با انگشت خود می نگارد و هم زمان آن ها را با صدای بلند تکرار می کند. دانش آموز با استفاده از خمیر، حروف الفبا – علائم نقطه گذاری (علامت سؤال، علامت تعجب ) و واژه های نامفهوم و مدلی از معنای واژگان را می سازد و تمرین می کند. هدف این تمرینات این است که دانش آموز، معنای واژه ای را که برایش قابل فهم نیست، به صورت تصویر سه بعدی خلق کنداساسی ترین منظور خواندن فهمیدن است و اگر همین هدف بر آورده شود سایر اهداف آموزش خواندن باکمی کوشش بر آورده می شود.خوب خواندن باعث بهتر و سریع تر شدن یادگیری است و این که راه وروش یادگیری بهتر از یاد دادن است .

مهارت در « خواندن » یکی از اساسی ترین و مهم ترین نیازهای یادگیری دانش آموزان به خصوص در دوران ابتدایی است. توانایی درک مطلب، تفسیر و نتیجه گیری از متون درسی و غیر درسی، دانش آموزان را با افکار و اطلاعات جدیدی آشنا می سازد تا راه بهتر اندیشیدن و بهتر زیستن را بیاموزند. با کمک " خواندن و فهمیدن " به معنای علمی و جامع آن می توان به ذخایر بی انتهای تجربه بشری دست یافت.

" خواندن درست " و یادگیری آن مستلزم تمرین و تسلط بر ریز مهارت های خواندن است .به نظر من اگر وزارت آموزش وپرورش در برنامه های خود زنگی مجزا را در مدارس ابتدایی به نام کتاب خوانی قرار می داد و نیروهای ماهری را برای انجام این کار تربیت می کرد اقدام شایسته و خواست همکاران فرهنگی و کمک به گسترش فرهنگ کتاب خوانی و تقویت زبان گفتاری و نوشتاری جامعه راتقویت می کرد.

یکی دیگر از عوامل تقویت رو خوانی فارسی رفتن کودکان قبل ازورود به مدارس ابتدایی به مدارس پیش دبستانی است آن هم به گفته بسیاری از اولیاء به علت شهریه نجومی ، خانواده ها تمایل و رغبت نشان نمی دهند و بچه های واجب التعلیم را در خانه نگه می دارند.

آنچه والدین می توانند برای تقویت مهارت خواندن در فرزندانشان انجام دهند عبارتند از: بازی کردن با اسباب بازی های الفبایی، استفاده از رایانه برای انجام فعالیت مربوط به خواندن، تماشای برنامه های تلویزیونی با زیرنویس، خواندن کتاب قصه، شعر و سرود، بازی با کلمات، خواندن تابلوها و علائم راهنمایی و رانندگی در خیابان برای دانش آموز، شرکت دادن کودکان در بحث های خانوادگی واهمیت به سخنان کودکان لازم وضروری است .

برای تقویت فرهنگ مطالعه و افزایش علاقه مندی و به وجود آوردن انگیزه در دانش آموزان، برنامه های ویژه دانش آموزان ابتدایی در صدا و سیما، مانند خواندن داستان و اخبار متناسب با روحیه آنها، نمایش فیلم با زیرنویس تهیه گردد. همچنین روزنامه ها و مجلات ویژه دانش آموزان بیشتر چاپ و تکثیر گردد تا دانش آموزان را به سوی مطالعه سوق دهد.

از دانش آموزان خواسته شود در مورد اعیاد و مراسم ملی، مذهبی، حوادث و وقایع روز، باورها و اعتقادات، کشفیات جدید علمی که از رادیو، تلویزیون یا رسانه ای بوده، سخنرانی کنند. یکی از کارهای نیکوی وزارت آموزش و پرورش درس تفکر و پژوهش است که باید در مدارس جدی گرفته شود تا مهارت های کلامی و شنیداری دانش آموزان تقویت و اعتماد به نفس در آنان ایجاد شود و فرهنگ کتاب خوانی در جامعه تقویت و مورد حمایت و پشتیبانی دولتمردان قرار گیرد و قیمت کتاب ها کاهش یابد تا همه توان خریدن کتاب ها را داشته باشند .

به راستی ما برای فرهنگ کتاب خوانی به اندازه تنقلات و تلفن همراه هزینه و در رسانه ملی تبلیغ کرده ایم ؟

با برپایی نمایشگاه کتاب در مدارس و تخفیف ویژه برای کتاب ها و تشویق دانش آموزان به کتاب خوانی و خلاصه نویسی مطالب و تقویت حس ارزشمندی و روحیه مسئولیت پذیری و خود باوری و جلب اعتماد آنان و برگزاری مسابقات کتاب خوانی در سطح کلاس و مدرسه و منطقه فرهنگ کتاب خوانی را گسترش دهیم و مدارس را تجهیز به کتاب خانه با کتاب های مختلف با خاص هر سنین کنیم تا جامعه با نشاط و پیشرفته ای داشته باشیم ؛  اما متاسفانه بعضی از مدارس کشور حتی از حداقل امکانات بی بهره اند با برنامه ریزی و آموزش و فرهنگ سازی در جامعه می توان معضل رو خوانی زبان فارسی بچه های این مرز وبوم را مرتفع کرد .

آخرین اخبار و تحلیل ها در حوزه آموزش و پرورش ایران و جهان در سایت سخن معلم
با گروه سخن معلم باشید .

https://telegram.me/sokhanmoallem

ارسال مطلب برای سخن معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید