تلاش برای تناسب تحصیل و شغل

آرمان- صباالسادات حسینی: وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: «قصد داریم به سمتی حرکت کنیم که فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها منتظر آزمون‌های استخدامی نبوده و با توجه به توانمندی‌های خود کارآفرین باشند». بیکاری یکی از مشکلات اساسی جامعه ایرانی به‌شمار می‌رود که از زوایای مختلفی قابل بررسی است. اما بیکاری در میان جمعیت دانش‌آموخته و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیش از دیگر افراد قابل توجه است، زیرا دولت‌ها سالانه هزینه‌های گزافی را با ایجاد شرایط مناسب برای کسب علوم و فنون افراد متحمل می‌شوند که انتظار می‌رود بخشی از این هزینه‌ها از طریق کارمفید افراد دانش‌آموخته جبران شود. حدود یک میلیون و سیصد هزار نفر در هر سال از دانشگاه‌ها و مراکز آموزش‌عالی مدرک می‌گیرند( لیسانس و بالاتر) اما از این تعداد فقط  20 تا 30 هزار نفر موفق به پیدا کردن شغل می‌شوند که این آمار نشان می‌دهد دولت فقط برای یک‌پنجم از افراد تحصیلکرده می‌تواند شغل ایجاد کند. البته نمی‌توان به‌طور قطع گفت تمام این افرادی که بر سر کار هستند شغل مناسب با رشته تحصیلی خود را پیدا کرده‌اند و بر اساس همین آمار از جمعیت 30 هزار نفری که موفق به یافتن شغل می‌شوند فقط 10هزار نفر شغل مناسب با رشته تحصیلی خود را دارا هستند. پدیده بیکاری جدای از اینکه یک معضل اجتماعی حاد به‌شمار می‌رود، در بررسی میزان توسعه نیز مهم به شمار می‌رود.

 

  نرخ بیکاری در ایران

حدود ۷۰ درصد جمعیت ایران زیر ۳۵ سال سن دارند. مرکز آمار ایران، میزان بیکاری جوانان را 8/21 درصد اعلام کرده که تقریباً دوبرابر نرخ متوسط بیکاری در ایران است. نرخ بیکاری در استان‌های مختلف ایران متفاوت است. اما اغلب نرخ بیکاری در استان‌های مرزنشین از دیگر نقاط ایران بالاتر است. به گزارش بانک مرکزی ایران، در سال ۱۳۹۰، ۸۰۰٬۰۰۰ فرصت شغلی از دست رفته که معادل ۱۸ میلیارد دلار تولید بوده‌است. در سال ۱۳۹۳ درصد خانواده‌های بدون فرد شاغل به 24 درصد رسید که از این میان ۵۷ درصد یک نفر شاغل، 5/15درصد دو نفر شاغل و 5/3 دارای سه نفر شاغل و بیشتر بوده‌اند. برخی کارشناسان، انتقادهایی به شیوه‌های آمارگیری بیکاران در ایران و نتایج آن وارد می‌کنند، ولی همه بر یک نقطه اتفاق نظر دارند که بیکاری یکی از معضلات اصلی اقتصاد ایران است. جمعیت ایران در ۲۸ سال گذشته تقریبا دوبرابر شده و اکثر کسانی که در سال‌های بعد از انقلاب متولد شده‌اند به سرعت به جمع متقاضیان کار می‌پیوندند.

 

در همین راستا وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: قصد داریم به سمتی حرکت کنیم که فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها منتظر آزمون‌های استخدامی نبوده و با توجه به توانمندی‌های خود کارآفرین باشند. محمد فرهادی با اشاره به وجود بالغ بر 2 هزار و 600 مرکز آموزشی در کشور اظهار کرد: اخیرا کریدرهای علم و فناوری در استان‌ها درحال شکل‌گیری است، همچنین نسبت به ایجاد مناطق آزاد علمی اقداماتی درحال انجام است و قصد داریم دانشگاه‌های نسل سوم را ایجاد کنیم. قصد داریم به سمتی حرکت کنیم که فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها منتظر آزمون‌های استخدامی نبوده و با توجه به توانمندی‌های خود کارآفرین باشند. وزیر علوم ادامه داد: توسعه کمی غیرمتوازن آموزش‌عالی از مسائلی است که باید با جدیت به آن پرداخته شود، همچنین ایجاد تغییر در رشته‌های آموزش‌عالی احساس می‌شود، به این معنی که بعضی رشته‌ها باید حذف شده و بعضی دیگر اضافه شوند. او تصریح کرد: قوانین زیادی داریم که شاید لازم باشد، بعضی از آنها ملغی شده و به جای آن قوانین مورد نیاز تصویب شود.

 

دولت در دو سال گذشته حجم زیادی از منابع بانکی را به سمت بنگاه‌های زودبازده هدایت کرده بلکه بتواند از فشار بیکاران بکاهد اما برآوردهای رسمی نشان می‌دهد که تلاش دولت تاثیر چندانی بر کاهش نرخ بیکاری نداشته ‌است. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که ایران برای اینکه بتواند بیکاری را کنترل و نرخ آن را کاهش دهد، باید سالانه بیشتر از یک میلیون شغل ایجاد کند درحالی که در طول سال‌های اخیر به‌طور متوسط نتوانسته برای بیشتر از ۵۵۰هزار نفر شغل ایجاد کند. همچنین آنها بر این باورند که ایران برای غلبه بر مشکل بیکاری، نیازمند رشد اقتصادی بالای هفت درصد است اما در طول چند سال گذشته متوسط رشد اقتصادی در حد پنج درصد بوده‌است. بخشی از رشد اقتصادی چند سال اخیر حاصل افزایش درآمدهای بالای نفتی بوده‌است درحالی که دولت بدون سرمایه‌گذاری کافی نمی‌تواند به رشدی قابل اتکا دست یابد تا با آن شعار افزایش فرصت‌های شغلی را تحقق بخشد. در سال‌های ۱۳۸۳ شاخص نرخ بیکاری این‌گونه تعریف می‌شد که در آن هر شخصی که ۲ روز در هفته مرجع را کار می‌کرد شاغل محسوب می‌گشت.در دولت هشتم تعریف نرخ بیکاری تغییر یافت. بسیاری معتقدند بودند این تغییر برای کمتر نشان دادن نرخ بیکاری در کشور توسط دولت نهم صورت گرفته است. درحال حاضر بر اساس تعریف دولت هرکس حداقل یک ساعت در هفته کار کند، شاغل محسوب می‌شود. همچنین در دولت گذشته سخت‌گیری‌هایی در زمینه استخدام افراد در شهرهای بزرگ صورت پذیرفت که خود منجر به افزایش نرخ بیکاری در کشور شد.

 

یک فعال کارگری در این زمینه به آرمان می‌گوید: تا زمانی که وضعیت کشور به شرایط عادی برنگردد و چرخه‌های اقتصادی مانند سابق به گردش در نیاید نمی‌توان انتظار داشت این معضل برطرف شود. ابراهیم مددی با اشاره به وضعیت اقتصادی کشور و نبود اشتغال می‌گوید: سیستم اقتصادی نامتعارف و وابستگی به درآمد‌های نفتی و کاهش سطح تولید بحران اشتغال در کشور را دامن زده است، تا زمانی که این مشکلات برطرف نشود و اقتصاد به پویایی نرسد نمی‌توان انتظار داشت این مشکل حل شود. او درادامه اظهار می‌کند: دردولت گذشته قانون ممنوعیت استخدام در شهرهای بزرگ منجر به بیکاری عده زیادی از افراد شد که امید می‌رفت در دولت فعلی به این مشکل رسیدگی شود که تاکنون خبری نشده است. از سوی دیگر یک مددکار اجتماعی و استاد دانشگاه در مورد تبعات اجتماعی پدیده بیکاری به آرمان می‌گوید:بیکاری زمینه‌ساز فقر است و فقر عامل اصلی بسیاری از بزهکاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی است تا جایی که می‌توان گفت هیچ معضل اجتماعی وجود ندارد که به نوعی از فقروسطح معیشتی افراد متاثر نباشد. مصطفی اقلیما با اشاره به اینکه در طلاق‌ها عامل اصلی جدایی زوجین، وضعیت اقتصادی و ضعف معیشتی است، می‌گوید: تا وقتی فرد اشتغال مناسب با حرمت خود ندارد نمی‌تواند ازدواج کند و از سوی دیگر برای کسب معاش به انواع راه‌های قانونی یا غیرقانونی متوسل می‌شود که برای دولت‌ها بحران‌زاست. او در ادامه می‌گوید کلید اصلی حل این مشکل در دست دولت‌هاست والبته ایجاد اشتغال باید به عنوان نه یک اقدام مثبت بلکه به عنوان یک وظیفه اصلی از سوی تولیدکنندگان و گردانندگان بنگاه‌های اقتصادی مورد توجه قرار بگیرد.