آموزش و پرورش در عصر ریزوماتیک

ژیل دلوز در کتاب هزار فلات (هزار سطح صاف) که با همراهی دوستش فیلیکس گاتاری منتشر نموده، بارها به استعاره ریزوم (زمین ساقه) اشاره نموده‌است.

از دیدگاه ژیل دلوز، ریزوم (زمین ساقه) نمایانگر وضعیت نمادین پسامدرنیسم است و او در نقد فلسفه غرب به این موضوع اشاره کرده‌است. ژیل دلوز با اشاره به شکل ظاهری درخت (که تقریباً عمودی و رو به بالا است) و ریزوم (که افقی و دراز کشیده روی خاک به هرسو پیش می‌رود) می‌گفت:

ما دو جور نحوه تفکر داریم. تفکر ریزومی و تفکر درختی و این دو با هم به‌کلی متفاوتند. تفکر ریزومی، فضاها و ارتباطات افقی و چندگانه و همه‌جانبه را تداعی می‌کند اما تفکر درختی با ارتباطات خطی و عمودی و گوش به فرمان سر و کار دارد. گفته می‌شود دنیای ریزوم گونه اینترنت، تجسم چنین فضای فکری است.

تئوری ریزوم با مجازی سازی و بی مکانی همراه است و عصر جدید که با انقلاب ارتباطات به جهان مجازی و دنیای شبکه‌ای انجامیده، و جهان اینترنت که با فشرده کردن زمان و مکان تاریخی و کنار هم قرار دادن آگاهی‌های گوناگون، شبکه‌ای درهم تنیده از اطلاعات ایجاد کرده‌است. ترسیم‌کننده فضای پویا و سرزنده ریزومی است.

در دنیای مجازی همه جا، همین‌جا است و مجازی سازی (نه بعضی جاها، نه با کُندی و نه با واسطه)، بلکه همه‌جا، برقی و بی واسطه کارکرد دارد و اخبار و اطلاعات تازه را در اختیار همگان می‌گذارد. هر نقطه‌ای از ریزوم می‌تواند به هر نقطه دیگر پیوند بخورد.

فضای مجازی فرصت تعلیم و یادگیری را متکثر خواهد کرد.دیگر لازم نیست یک نهاد یا ساختاری به عنوان متولی امر تعلیم و تربیت و به صورت متمرکز و درخت گونه اقدام به آموزش کند. ریزومها از هر جایی و در هرمکانی ریشه می دواند و ساقه می زنند.دیگر این معلم نیست که به تنهایی و بدون رقیب به امر آموزش بپردازد ، بلکه فضای مجازی ریزوم گونه امکانهای متعددی برای دانش آموز فراهم می کند. او قادر خواهد بود با یک جست و جوی کوتاه به دنیایی از اطلاعات دست یابد.

اکنون ویروس کرونا این مفهوم را به یک باور فراگیر تبدیل کرده است. نظم گذشته حاکم بر مدارس قبل از کرونا ، اکنون فروریزش کرده و فراروایت مدرسه با تهدید روبه رو گشته است.

اجبار کرونا بر استفاده از فضای مجازی به جای آموزش حضوری اکنون چشمها را به دنیای جدیدی از فضاهای ریزوماتیک باز کرده است. دیگر کلاس مدرسه به بی نهایت کلاس درسی به گستره فضای مجازی تبدیل شده است.معلم در این فضا یک معلم نیست ، تعداد بی شماری معلم و روشهای مختلف آموزشی هست که قدرت انتخاب دانش آموزان را بسیار بیشتر خواهد کرد. البته این به معنای نفی و نهی کلاسهای حضوری نیست ،بلکه منظور ظهور و بروز واقعیت جدیدی به نام " بستر فضای مجازی" برای آموزش و تربیت است.این بستر دیگر نه مجازی بلکه واقعی تر از هر زمان جلوه گر شده است. این فضا که اکنون به اجبار و اکراه جایگزین فضای واقعی شده است ، در آینده نزدیک به اصرار و اقبال جایگزین آن خواهد شد. چرا که فرصتهای ریزوماتیک و انتخابهای متعددی برای دانش آموزان تولید خواهد کرد.

نکته مهم این است که متاسفانه به علت حاکمیت ایدئولوژیک بر آموزش و پرورش بسترها و زیرساخت های استفاده از این فضا در آموزش و پرورش ما بنیان نهاده نشده است. لذا برای استفاده از این فرصت ها ،ابزار ناکارآمد و ناکافی وجود دارد.

عدالت آموزشی در زمان کنونی که فراگیری کرونا بخش بزرگی از دانش آموزان را از تعلیم و تربیت مطلوب محروم ساخته است ،حکم می کند که هر چه زودتر باید زیرساختهای بهره گیری از این امکان فراهم آید.

بدون شک پایان بحران کرونا ،پایان دوره استفاده از فضای مجازی برای آموزش نیست .بلکه آغاز دوران جدیدی است که در آن فرصتهای ریزوماتیک دراختیار دانش آموزان قرار خواهد گرفت.در این دوره است که تعاریف مدرسه ، معلم ، نظام تعلیم و تربیت و ... تعریف های جدیدی خواهد بود.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید