فيض كاشاني: هر رفتاري بيشتر تكرار شود رسوخ و تثبيت آن بيشتر است و هر مقدار عمر طولاني تر باشد و صاحب فضيلت هرچه بيشتر به تمرين و تكرار بپردازد آن فضيلت راسخ تر و كامل تر خواهد بود.
امتحانات بخشي از زندگيست، پس در آن زمان هم خوب زندگي كنيم...
حضرت علي (ع): اي مؤمن! راستي اين علم و ادب، بها و قيمت تو است. پس در فراگيري آن بكوش و هر اندازه علم و ادبت زياد شود ارزش تو بيشتر مي گردد.
در دنياي شلوغ و پرهيجان امروزي كه هيجان هاي مثبت و منفي ما را به خود مشغول مي كند آن چيز كه مي بايست براي ما اهميت داشته باشد حفظ آرامش زندگي و داشتن برنامه ريزي مناسب مي¬باشد، تا بدين وسيله در حد امكان كارها انجام شود و از آرامش مناسبي نيز برخوردار باشيم.
همه ما بخشي از دوران زندگي را به تحصيل در مدرسه و يا دانشگاه اشتغال داريم و طبيعي است كه معلمان و اساتيد جهت بررسي از روند آموزشي پرسش ها و امتحاناتي را در نظر بگيرند تا به كمك آن بتوانند ارزيابي مناسبي از آموخته ها به صورت كمي ارائه دهند؛ به همين جهت آزمون هاي مختلف ميان ترم، پايان ترم، نيم سال اول و ...در نظر گرفته مي¬شود. امّا آيا بايد در زمان امتحانات زندگي تعطيل شود؟
آيا راه هايي وجود دارد كه هم از عهده امتحانات به خوبي برآييم و هم آرامش و شادي در زندگي استمرار داشته باشد؟ اگر فرزندان باهوش را فقط انسان هايي در نظر نگيريم كه خوب درس بخوانند، بلكه رشد همه جانبه¬اي را در زندگي تجربه كنند زيستن با كسب مهارت هاي علمي، اجتماعي، فرهنگي و ورزشي و .. در نظر گرفته شود؛ و سنجش ما صرفا علمي نباشد ديگر اين آزمون ها باعث نگراني و استرس نخواهد شد. بلكه به عنوان يكي از اهداف زندگي و رشد فردي براي آن تلاش خواهيم كرد.
با نزديك شدن به فصل امتحانات و اهميت اين زمان و حفظ آرامش دانش آموزان و دانشجويان برآن شديم كه راهكارهايي را ارائه دهيم تا دانش آموزان با توكل بر خدا ، اعتماد به خود و درك ارزشمندي زندگي و لحظات نتايج مطلوبي را كسب نمايند.
شيوه برنامه ريزي و مطالعه براي امتحانات:
1- داشتن هدف يعني با توجه به اهداف زندگي، تحصيلي و كاري براي خودمان ايجاد انگيزه كنيم و هدفمند باشيم و برنامه مطالعاتي براي دروس داشته باشيم از جمله دروسي كه كم تر خوانديم- دروسي كه در آن ضعف داريم- دروسي كه در برنامه امتحانات براي آن زمان كم تري درنظر گرفته شده است را مد نظر قرار دهيم و كار امروز را به فردا نيندازيم.
2- ساعت مطالعه مناسب باشد زيرا بعد از خستگي، انجام ورزش سنگين، مصرف غذاي حجيم و .. آمادگي جهت مطالعه كمتر مي شود هم چنين مكان مطالعه و شرايط محيطي مناسب باشد.
3- جهت پيشگيري از تداخل مباحث مطالعه شده ؛ بعد از 45 دقيقه يا 1 ساعت مطالعه ، 5 تا 15 دقيقه استراحت درنظر بگيريم(بستگي به فرد و حجم مطالعه دارد).
4- در هنگام مطالعه از تمام حواس و فكر خود جهت به خاطرسپاري مطالب كمك بگيريد. از جمله حافظه بصري، سمعي، تجسمي، عيني و ...
5- تكرار مطالب و پرسش از خود؛ جهت رفع نواقص آموخته ها و پاسخ به نمونه سؤالات امتحاني.
6- سعي كنيم موضوعي كه مي خوانيم را بنويسيم و حل كنيم و يا آزمايشي را به صورت عملي انجام دهيم تا ديرتر فراموش كنيم.
7- برداشتن موانعي كه باعث اختلال در روند مطالعه مي شود از جمله مشكلات عاطفي- صحبت هاي اطرافيان كه باعث كاهش انگيزه است- ناراحتي هاي بي دليل و سريع اثرگذار بر ذهن و ..
8- در صورت انجام مطالعه فصل يا درس جديد؛ اجراي روش مؤثر مطالعه به شيوه پس ختام باشد (پيش خواني رئوس و عناوين مطالب- سؤال كردن از آموخته ها و ابهامات و ..- خواندن آرام و با دقت مطالب- تفكر و ايجاد ارتباط بين مطالب و دانسته ها- از حفظ گفتن و بازگويه مطالب- مرور كردن )
نقش و وظيفه اولياء در روزهاي امتحان-اوليــاء در روزهاي امتحان وظايف و نقش هاي خاص بر عهده دارند . آنان ضمن آماده كردن شرايط رواني ، اجتماعي و فيزيكي مناسب ، نبايد اضطراب و هيجان زدگي فرزندان خود را افزايش دهند . اولياء بايد به گونه اي رفتار كنند كه ضمن اينكه نشان مي دهند روزهاي امتحان بايد با تلاش و كوشش مضاعف همراه باشد ، به هيچ وجه نبايد آن را با اضطراب و نگراني و دستپاچگي همراه كنند. والدين بايد باخونسردي و آرامش ، لكن با عزمي راسخ و مصمم ، با مسئله ي امتحانات فرزندان خود مواجه شوند . از پرسش هاي مكرر و تذكرات زياد نيز بايد اجتناب نمايند .
-در روزهاي امتحان بايد برحفظ جوّ ملاطفت آميز خانواده تاكيد بيشتري شود . از طريق ابراز لطف نسبت به يكديگر و به خصوص اظهار محبت پدر و مادر نسبت به هم مي توان جوّ عاطفي خوبي را بر خانه حاكم كرد. برخي از همسران اظهار محبت نسبت به يكديگر را مقابل فرزندان خلاف ادب و تربيت مي دانند ، درحالي كه چنين كاري نه تنها تاثير سوء بر تربيت فرزندان ندارد ، بلكه موجب گرمي عاطفي در خانه و اميدواري فرزندان به استحكام پايه هاي خانواده مي شود .
-رفت و آمدهاي خانوادگي و فاميلي نيز در هنگام امتحانات بايد كنترل شود . حتي المقدور بهتر است از رفتن به مهماني يا مهماني دادن ، اجتناب كنيم. در ضمن نبايد به انگيزه امتحان، فرزندان خود را تنها بگذاريم .
-در مورد غذا، دما، هوا و نور بايد مراقبت هايي داشته باشيم. اتاق ها بايد به گونه اي باشند كه ضمن داشتن دما و نور مناسب، به حدّ كافي در معرض جريان هوا ي تازه نيز قرار بگيرند. گاه كمبود اكسيژن در اتاق، موجب خواب آلودگي و يا حداقل موجب افت عملكرد مغز ي دانش آموز مي¬شود .دانش¬آموزان بايستي صبحانه¬اي كامل، رژيم غذايي حاوي لبنيات، بخصوص شير در صورت امكان كشمش و عسل را درتمام فصول سال مخصوصاً فصل امتحانات تجربه نمايند.نقش و وظيفه ي دبيران و ستاد اجرايياگر دبيران محترم و ستاد اجرايي مدارس توصيه هاي زير را مدنظر داشته باشند،
به آرامش بيشتر دانش آموزان در جلسات امتحاني كمك مي نمايند.
-هدف امتحان بايد ارزيابي دانسته هاي دانش آموزان باشد ، نـه نادانسته هاي آن .
-قبل از امتحان اصلي از امتحانات فرضي و آزمايشي به منظور آشنا سازي دانش آموزان با سؤالات و نحوه ي امتحان استفاده كرد.
-بايد از برگزاري امتحانات بسيار سخت اجتناب كرد و در طراحي سؤالات ، متوسط دانش آموزان را در نظر گرفت .
-از برگزاري امتحان با وقت بسيار اندك اجتناب كنيد .
-سؤالات دشوار را بايد در شماره هاي آخر قرار داد .
-نوع و تعداد سؤالات مي¬بايست با توان ذهني دانش آموزان و مدت زماني كه در اختيار آن قرار داده مي¬شود، متناسب باشد .
-در طراحي سؤالات كليه سطوح شناختي درنظر گرفته شود.
-بايد ترس از شكست را از دانش آموزان دور ساخت .
-از ايجاد رقابت نا سالم در ميان دانش¬آموزان بايد اجتناب كرد .
-فضا و جوّ حاكم بر جلسه ي امتحان را بايد خيلي دوستانه ، غير رسمي و طبيعي جلوه داد .
- برخورد معلمان و مراقبان با دانش آموزان در كلاس درس و جلسه ي امتحان بايد درست، اطمينان بخش و اميدوار كننده باشد.
-از آنجايي كه اضطراب امتحان با عزت نفس رابطه ي معكوس دارد، بايد عزت نفس دانش آموزان را افزايش داد .
-بايد ارزيابي شناختي و تصوير ذهني دانش آموزان از خود و توانمندي هايشان را از طريق ارائه¬ي بازخوردهاي درست ، واقع گرايانه ساخت.
-بايد به دانش آموزان توصيه كرد كه با آمادگي بيشتري در جلسه ي امتحان حاضر شوند ،كمتر به اهميت امتحان فكر كنند و امتحان را صحنه ي مبارزه و جنگ در نظر نگيرند .
-انتظارات و توقعات والدين و معلمان از دانش آموزان بايد متناسب با توانايي ها و استعداد هاي آنها باشد .
-از مقايسه كردن دانش آموزان با همديگر بايد اجتناب كرده در صورت لزوم هر فرد با خودش مورد مقايسه قرار بگيرد .
-از مدرك گرايي و ارزش¬هاي بيش از اندازه قائل شدن براي نمره بايد اجتناب كرد .
-بايد همواره تفاوت هاي درون فردي و بين فردي دانش آموزان را مد نظر قرارداد.
-سرانجام بايد روش هاي درست مطالعه¬ي هر درس را به دانش آموزان آموزش داد.
نقش و وظيفه ي دانش آْموزان و دانش پژوهان
دانش آموزان عزيز، نكات زير را مورد توجه قرار دهند.
پيش از امتحانات:
1) حفظ روحيه اميدواري و توكل به خدا
2) حضور مؤثر در كلاس درس
3) هدف¬گذاري و برنامه¬ريزي ويژه
4) رعايت اصول مطالعه صحيح از جمله مكان آرام، نور و دماي مناسب و..
5) توجه به مفاهيم اصلي و جزئيات ،نمودارها، نقشه ها، جداول و مطالب مهم و ارزشيابي آن¬ها
6) تقسيم و به ياد سپردن مطالب دشوار و طولاني و يادداشت برداري آن
7) شناخت انتظارات معلم از دانش آموزان(كوتاه پاسخ، تشريحي و ...)
8) خودآزموني و تصحيح دقيق آزمون ¬هاي گرفته شده از خود
9) "نـه" گفتن جهت برگزاري ميهماني
10) بررسي سؤالات امتحاني سال هاي قبل
11) جمع بندي و انديشيدن به مطالب خوانده شده
12) خوابيدن مناسب و به موقع در شب امتحان
وقت امتحانات :
1) توقف جريان فكري خارج از امتحان، توكل به خدا و داشتن اعتماد به نفس
2) تلقين مثبت فرد به خود براي كسب موفقيت
3) پرهيز از توجه به اطراف قبل از توزيع آزمون
4) پرهيز از نگاه كردن يك جا به همه سؤالات
5) خواندن با دقت دستورالعمل¬ها و درك سؤالات( درك سئوال ، نصف جواب)
6) پاسخگويي به سؤالات ساده¬تر، نكات اصلي و برجسته در ابتدا
7) تنظيم پاسخ به سؤالات قبل از نوشتنپس از امتحان:
1) پرهيز از فكر كردن به نتيجه امتحان، به خصوص در مواردي كه دانش آموز در روزهاي بعد امتحانات ديگري نيز دارد.
2) بحث در مورد سؤالات با همكلاسي ها بعد از امتحانات چون خيلي وقت گير و باعث مشغوليت ذهني نباشد
3) بي توجهي به احساس امكان اشتباهات احتمالي در آزمون
4) بزرگ نكردن موضوع و پرهيز از صحبت مداوم در مورد امتحان با والدين، دوستان و...
5) متمركز كردن ذهن به اهداف و برنامه هاي بعديمنابع:
ميرزابيگي،حسنعلي(1390). چگونه بخوانيم كه بهتر يادبگيريم، چاپ هشتم، تهران:آوامتن.
پیوند، نشریه ی انجمن اولیاء و مربیان ، مقاله ی دکتر کریمی
* تهيه و تنظيم: دكتر عزيزاله بابلي بهمئي رئيس اداره مشاوره شهر تهران
با همكاري سركار خانم هاجر برمكي كارشناس مشاوره شهر تهران
نظرات بینندگان