گاج و قلمچی از فرط شلوغی غرفه و استقبال مردم حاضر به گفت و گو نشدند !

گروه گزارش- نرگس کارگری/

رفتن به نمایشگاه و فروشگاه  کتاب و بودن در محیط آن ، جزو بهترین و اصلی ترین جذابیت های تفریحی من محسوب می شود و از چندین ماه قبل که متوجه شدم که چنین نمایشگاهی در استان محل زندگی ام برگزار خواهد شد ، برای بازدید و حتی خرید کتاب برنامه ریزی کردم.

9 تا 15 آبان ماه ، در محل دائمی نمایشگاه های بین المللی استان اصفهان ، واقع در پل شهرستان ( که جزو آثار تاریخی دوره ساسانیان ساخته شد و در دوره سلجوقیان و دیلمیان تعمیر و مرمت گردید در شرق اصفهان ) بعد از چندین سال وقفه در برگزاری آن ، با تمام کم و کاستی نمایشگاه کتاب برگزار گردید.

سعی نمودم در روزهای برگزاری نمایشگاه ، آن جا حضور پیدا کنم و از کم و کیف آن گزارشی تهیه نمایم. جامعه آگاه و باسواد ، کمتر دچار مخاطره می شود.

مأنوس بودن مردم با کتاب ، احساس قوت فرهنگی بودن را به جامعه تزریق می کند. لذا وقتی حضور مردم و علاقه آنان را به کتابفروشی ها و نمایشگاه های کتاب می بینیم ، خود را در سطح بالاتری تعریف می کنیم. این بزرگترین امتیاز یک کشور برای بیان توسعه یافتگی خویش در ابراز  دلیل موفقیت و تلاش رو به رشد آن ملت محسوب می شود.

به گفته جناب آقای انصاری ، مدیر کل فرهنگ و ارشاد استان اصفهان ، 500 ناشر داخلی در این نمایشگاه حضور پیدا کردند. که با چند تن از آنان در زمینه های مختلف از افتتاحیه تا اختتامیه نمایشگاه گفتگو شد و ماحصل آن ، لبخند سردی بود که از بیان رضایت خود از نمایشگاه داشتند. بازدید با توجه به فضای تعبیه شده ، به نسبت خوب بود ولی قابل توجه نبود.

اگر بر طبق آماری که از خرید بن های کتاب و میزان خرید کلی بخواهم بگویم ، از صد درصد ، به چهل و هشت درصد امتیاز فروش در این نمایشگاه به  طور کلی می توان گزارش داد که آن هم میانگین کل یک هفته و بررسی کل غرفه هاست.

بر حسب علاقه ، جست و جوی غرفه کتب پزشکی و هنر را به عنوان اول راه نمایشگاه گردی انتخاب کردم. خیلی زود از این بخش ناامید شدم و ذوقم کور شد. کتاب هایی که مدنظر داشتم را پیدا نکردم. قیمت کتاب ها زیاد بود و کیفیت چاپ و محتوا، برای کتاب های نقاشی و معماری و عکاسی پایین بود.

غرفه کتاب های پزشکی ، همه تست و آزمون بود. سخت می شد کتاب تخصصی پیدا کرد.

در کنار گذر نمایشگاه ، غرفه ای به نام « نذر کتاب » که  متعلق به آموزش و پرورش استان اصفهان برای اهدای رایگان کتاب به مدارسی که توانایی خرید کتاب های درسی و کمک درسی و یا تکمیل کتابخانه های خود ندارند ، آماده خدمت رسانی بود. شاید به خاطر ساعت های زیاد تعیین شده ، غرفه دارانش زیاد حوصله ماندن در واحد خویش را نداشتند. حرکت خیر خواهانه خوبی هست .امیدوارم کتاب هایی که تحویل گرفته می شود ، بر خلاف اتفاقاتی که در مدارس شاهدش هستیم ، مستقیم به کتابخانه مدرسه های نیازمند رسانده شود و استفاده از آن ها برای دانش آموزان فراهم شود.

مدارس مغازه و پاساژ نیستند. این را مدنظر داشته باشیم ، مطمئنا تحول بزرگی در آموزش و پرورش ایجاد خواهیم کرد.

از همشهری و بازیگر خوب شهر هم تشکر می کنیم که در کنار سایر دوستان خود ، شاد سازی فضای نمایشگاه را برای بازدید کنندگان ایجاد نمودند.

غرفه ی ناشران کودکان و نوجوان ، کمی نسبت به سایرین وضعیت مطلوب تری داشت. گرچه حضور کودکان بسیار کم رنگ بود و خانواده ها اغلب برای آنان در صورت نیاز ، کتابی خریداری می کردند. با خانواده ها راجع به این که چرا فرزند خود را همراه نیاورده اند ولی برای او کتاب کمک آموزشی یا داستان می خرند صحبت کردم. برخی می گفتند شرایط آوردن آنان نبود. عده ای هم به صراحت گفتند ، هزینه های کتاب زیاد است. ممکن بود بیایند و کتاب هایی را انتخاب کنند و نتوانیم برایشان بخریم و این گونه چون هنوز نمی توانند همه مسائل زندگی و احتمالا شرایط را درک کنند ، برداشت خوبی از کتاب نخریدن ما نداشته باشند.

خانواده ها از بی ارزش بودن برگه های تخفیف نمایشگاه که مدارس در اختیار دانش آموزان گذاشتند ، ناراحت بودند و با پرس و جو از غرفه ها  متوجه شدیم که این بن ها بدون هماهنگی با ناشران و توسط اداره ارشاد استان توزیع شده بود و ناشران نمی توانستند با توجه به بدقولی های بسیار و بدهی های بالایی که در سال های قبل وزارت ارشاد بر عهده ایشان گذاشته بوده است ، نسبت به پذیرش این بن ها اقدام کنند و ترجیح داده بودند که خودشان در غرفه ها تخفیف ده تا بیست درصدی را برای کتاب ها در نظر بگیرند و وابسته به این نهاد نباشند. یکی از غرفه داران از پرداخت نشدن نه میلیونی برگه های تخفیف خود توسط وزارت ارشاد در نمایشگاه تهران در اردیبهشت ماه اعتراض نمودند و معتقد بودند این باعث سلب اعتماد ناشران از قبول این کار در این نمایشگاه شده است. تنها غرفه ای که  بن های حاضر را قبول می کردند ، مربوط به شهرداری استان اصفهان بود.

ناشرانی که شرکت کرده بودند تمام سعی شان این بود که رقابتی کار کنند و کتب چاپ قدیم و جدید را در غرفه داشته باشند. تلاش بر فروش حداکثری بود. بالاخص ناشران بخش دانشگاهی.

ناشران با اخلاق هم در نمایشگاه کم نبودند. از انتشارات فرشتگان ، جنگل ، اسوه ، سلام ، سایان و آبژ و ... برای وقتی که گذاشتند سپاسگزارم.

برخی از ناشران بر خلاف خواست مدیران نمایشگاه و اعتراض سایر غرفه ها از تخفیف های 50 درصد به جای 20 درصد هم برای رضایت مشتریان استفاده می کردند . با ایشان مصاحبه ای هم داشتم تا دلیل این تناقض را با توجه به گرانی کاغذ و چاپ بدانم. حیطه کار این ناشر ، کُتبی بود که به ادبیات و اطلاعات عمومی مربوط می شد و باور ایشان این گونه بود که با این نیت به نمایشگاه آمدم که فرصت داشتن کتاب های از یاد رفته را در مردم زنده کنم. این روزها مردم فقط به فکر سیر کردن شکم خویشند. نه به فکر سیر کردن مغز خویش. نمی گویم من به دنبال ضرر برای خویش هستم. بلکه از سود خود کم می کنم. شاید سود بهتری اتفاق بیفتد. به کسی ضرر نمی رسانم. تخفیف بیشتر من برای ضربه زدن نیست.

ناشر دیگری می گفت کتاب ها را به جای رنگ و لعاب دادن بیش از اندازه ، ساده تر چاپ کنیم تا اهل کتاب بتوانند آن را خریداری و  مطالعه کنند. جلد برخی از کتاب ها از قیمت خود کتاب گران تر است. مردم توان خرید کتابی که می توانند با بیست هزار تومان تهیه کنند را با پنجاه هزار تومان ندارند.

متأسفانه فروشندگان کتاب اصفهان در این نمایشگاه شرکت نداشتند . بالاخص فروشگاه کتاب فرهنگیان  که با اداره کل آموزش و پرورش همکاری مستمر دارد. این نقطه ضعفی برای این نمایشگاه محسوب می شد.

هیچ کدام از غرفه داران از خریدِ تعدادی کتاب برای کتاب خانه های مدارس حرفی نزدند. حضور گروهی دانش آموزان از مدارس به نمایشگاه بسیار کم بود و در طول مدت برگزاری نمایشگاه تعداد کمی از مدارس همراه دانش آموزان به نمایشگاه آمدند.

در ضمن مدارسی هم که به نمایشگاه مراجعه می کردند ، به سالنی که مربوط به سن و مقطع تحصیلی آنان بود برده نمی شدند . البته دلیل مشخصی از این حرکت عنوان نگردید و این گونه توجیه شد که چون زمان برای بازدید کوتاه است ، این مورد پیش می آید.

البته بهتر بود واحد « از من بپرس » نمایشگاه در چندین نقطه اسکان پیدا می کرد که بتوانند راهنمای بهتری برای ورود بازدیدکنندگان از نمایشگاه باشد.

برای ناشران بخش کتب دینی و مذهبی ، این لبخند رضایت کمی بسته تر بود. یکی از ناشران قرآن و کتب مذهبی که خود سه انتشارات کلیدی را در سه حوزه در چند استان تحت پوشش داشت ، از ناباوری خود نسبت به استقبال بسیار کم مردم از خرید کتب مذهبی سخن گفت. البته خودشان نیز پاسخ این عدم توجه را ، دل خستگی اقشار اجتماعی از دین عنوان کردند و این که دیگر برای اکثریت مردم به خصوص جوانان موعظه و پند و اندرز ، جذابیت ندارد چه برسد که بخواهیم آنان را در این حدود مجبور به خواندن کنیم.

سری به انتشارات جنگل که از جمله ناشران پر بازدید نمایشگاه محسوب می شد نیز زدم. کسانی که به یادگیری زبان های خارجی علاقه داشتند ، در این انتشارات به دنبال علاقه مندی های خود بودند.

با توجه به پرسش های بازدید کنندگان از غرفه داران و خرید اقلامی که بتوانند اطلاعات خود را درزمینه گرامر و مکالمه برای زبان هایی چون انگلیسی و آلمانی و فرانسه افزایش دهند ، مصاحبه ای تخصصی تر را با یکی از غرفه داران این انتشارات و تعدادی از مشتریان آن انجام دادم.

برخورد بسیار خوب و با حوصله غرفه داران در قبال سؤالات و درخواست های مراجعه کنندگان ، نکته قابل توجه جلب مشتری بود که نمی توان آن را نادیده گرفت.

انتشارات جنگل ، نشر جاودانه که مختص رشته های حقوق هست را نیز در سیطره خود دارد و دانشجویان و اساتید این حوزه در این غرفه حضور پررنگی داشتند.

این روزها مردم فقط به فکر سیر کردن شکم خویشند. نه به فکر سیر کردن مغز خویش اغلب کسانی که از انتشارات جنگل خرید می کردند ، دانش آموزان و دانشجویانی بودند که در کلاس های زبان های خارجی ، دوره های مختلف را برای یادگیری زبان می گذرانند. از ایشان پرسیدم هدفشان از یادگیری زبان دوم چیست؟

اینکه می خواهند  به مکالمه زبان انگلیسی مسلط شوند جزو بیشترین پاسخ ها بود. خانواده ها می خواهند ، فرزندانشان به سواد رایانه ای تسلط داشته باشند و بتوانند برای آشنایی با مردم جهان احساس نزدیکی بیشتری داشته باشند و این نیاز به یادگیری زبان انگلیسی را برایشان بیشتر می کند. حضور افراد مسن سال و توجه آنان به این شاخه از آموزش برایم جالب بود.

بحث مهاجرت و تحصیلات خارج از کشور در بین دانش آموزان دبیرستانی و دانشجویانی که متقاضی خرید کتب آموزشی مورد نظر بودند هم در پاسخ ها مورد توجه بود.

از آنان پرسیدم شما در مدرسه زبان انگلیسی و عربی را آموزش می بینید، آیا از آن بهره ای می برید؟

اکثریت پیشنهاد دادند که حاضرند در این کلاس ها شرکت نکنند. چون فقط تلف کردن وقت و هزینه است. معلم شیمی به ما انگلیسی درس می دهد و معلم ادبیات ، عربی تدریس می کند. خودشان یک جمله هم نمی توانند صحبت کنند . شما انتظار دارید ما امتیاز عالی به این درس بدهیم ؟!

ما مجبوریم چندین برابر هزینه کنیم و در آموزشگاه های آزاد ، این زبان ها را یاد بگیریم. بهتر هست این کتاب ها را در مدرسه به سبک آموزشگاه و با اساتید و مربیان مسلط به ما یاد بدهند. ما فقط گرامرها و قواعد را حفظ می کنیم و امتحان می دهیم. هیچ کس در مدرسه انگلیسی و عربی نمی تواند یاد بگیرد چه برسد که صحبت کند !

برخی غرفه ها در فصل پاییز، هنوز خیلی سبز بودند.  دانش آموزان دوره  اول و دوم ابتدایی در این غرفه ها بیشتر بودند. نارنجی بودن پرتقال ها را می دیدند و خنده انار را برای یلدای پیش رو در خاطر می سپردند.  گل واژه به مبتکران خوش آمد گویی می کرد و آدرس های بنفشه و اندیشه برتر را اشاره می کردند. حال زنبورهای کندوی عسل هم خیلی خوب بود. کاگو هم که از بازیگوشی کنار کودکان خوشحال بود.

مدیر انتشارات سلام نیز با ما گفت و گویی داشتند. برخی دبیران بلد نیستند سؤالات کتاب هایمان را جواب دهند و خودشان کتاب های راهنما را به ما معرفی می کنند که پاسخ تمرین ها را از روی آن پیدا کنیم

ارزیابی وی از نمایشگاه و فروش شان با توجه به نبود چند ساله نمایشگاه رضایت بخش بود. گفتند ناشران هر چه توان داشتند گذاشته بودند و از نشرهای جدید خود نیز رونمایی کردند. چون خود نمایشگاه هم بیست درصد تخفیف داده بود  ، توان خرید مردم بهتر بود. از ایشان پرسیده شد ، به نظر شما بیشتر استقبال مردم از چه کتاب هایی بوده است ؟

گفتند:  کتاب های کمک آموزشی چون کتاب های آموزش و پرورش ضعف های زیادی دارد. دانش آموز با این کتاب ها ، درس را به خوبی یاد نمی گیرد .  متأسفانه آقای وزیر هم به جای اینکه چاله را پر کند ، چاه کنده است. من با عملکرد وزیر مخالفم. البته اصل کار خوب است و ما با آن موافقیم.  به شرط آن که زیر ساخت ها درست شود. در مجموع من نه به عنوان یک ناشر  و کتاب فروش بلکه به عنوان یک پدر ، از اینکه  فرزندم این حجم کتاب را بخواند ، ناراحتم. این ضعف با کتاب های کمک آموزشی کمی مرتفع می شود. از پایه اول ابتدایی هم این الزام شروع می شود.

پیشنهاد ایشان این بود که اول از همه معلم را آموزش دهید. معلمی که برای حل مسائل کتاب ، به دنبال حل المسائل می گردد ، چگونه می تواند برای دانش آموزانش کتاب کمک آموزشی را قدغن کند.

 انتشارات قدیانی ، مؤلفین کتب درسی به ویژه مقطع ابتدایی را در مجموعه خود گرد هم آورده است.با این فعالیت مسلما باید به این نتیجه رسید که احتمالا تا شورای تدوین کتب درسی ، بازنشسته نشوند و نیروی جوان و خلاق جای ایشان ننشیند ، وضع همین است که هست ! تا آن زمان کتاب با کیفیت نداریم.

حال انتشاراتی چون گاج و قلم چی هم عالی بود. از فرط شلوغی غرفه ، حاضر به مصاحبه نشدند و تمایلی به گفت و گو هم نشان ندادند. دانش آموزان از بد خلقی این غرفه ها گله کردند ولی باز هم سعه صدر داشتند و در صف انتظار ایستاده بودند. معلم شیمی به ما انگلیسی درس می دهد و معلم ادبیات ، عربی تدریس می کند. خودشان یک جمله هم نمی توانند صحبت کنند . شما انتظار دارید ما امتیاز عالی به این درس بدهیم ؟!

با خریداران کتاب های این دو انتشارات صحبت شد. اغلب دانش آموزان دوره ی متوسطه بودند که برای شرکت در کنکور و جمع بندی مطالعات خود این کتاب ها را تهیه می کردند. همکاران فرهنگی هم حضورشان در این غرفه ها چشمگیر بود.

چند دانش آموز را با حجم زیادی از کتاب هایی که خریده بودند و از لابه لای جمعیت بیرون می آمدند ، دعوت به گفت و گو کردم.

از ایشان پرسیدم چرا این کتاب ها را خریداری کردید ؟ آیا این حجم کتاب را می توانید بخوانید ؟

 گفتند : مجبوریم. کنکور از کتاب های درسی مان نیست. معلم ها هم خوب درس نمی دهند. اگر این کتاب ها را نخوانیم نمی توانیم در کنکور قبول شویم و در دانشگاه های سراسری در رشته مورد علاقه خود قبول شویم.

مگر رشته تحصیلی شما چیست ؟

 ریاضی و تجربی

می خواهید چه رشته ای قبول شوید ؟

رشته ای که پول در آن باشد. حالا هر چه شد.

از پس هزینه های این کتاب ها بر می آیید ؟

نه .

الان چقدر برای این پنج کتاب هزینه کردی؟

با تخفیف سیصد هزار تومان .

از کتاب های سال قبل دوستانتان نمی توانستید استفاده کنید؟

کتاب ها هر سال تغییر می کند. نو بخریم بهتر است.

آیا در کلاس های کنکور هم شرکت می کنید؟

بله .

برای آن چقدر هزینه کردید؟

سه ماه را یک میلیون و نیم پرداخت کردم.

در مدرسه این کتاب ها را با شما کار می کنند ؟

برخی دبیران بلد نیستند سؤالات کتاب هایمان را جواب دهند و خودشان کتاب های راهنما را به ما معرفی می کنند که پاسخ تمرین ها را از روی آن پیدا کنیم.

ما ترجیح می دهیم به جای رفتن به مدرسه ، در کلاس های آموزشی آزاد شرکت کنیم که مجبور نباشیم دو سه جا هزینه کنیم و این همه درس بخوانیم. و از همه مهمتر اصل درس را یاد بگیریم.

دانش آموزان هنرستانی و کاردانش بسیار از مدارس و آموزش خود شاکی بودند. کتاب های کمک آموزشی برای این قشر از دانش آموزان هم محدود بود.

از نداشتن امکانات و کتاب هایی که اصلا برای یادگیری آن ها مفید نیست گله مند بودند.

می شود گفت درد و دل های ناشران با دانش آموزان در یک مسیر است. همه از بی مدیریتی ناله می کنند.

در حاشیه این نمایشگاه ، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و مسئولین ستادی و اجرایی هم سری به نمایشگاه زدند. از ایشان تقاضا کردیم ، به حوزه کتاب اهمیت بیشتری دهند و با نو اندیشی جوانان شهر ، در جهت علاقه مندی خانواده ها به حوزه کتاب و کتابخوانی مثبت فکر کنند.

به عنوان یک بازدید کننده و پژوهشگر ،کیفیت نمایشگاه کتاب اصفهان را در مقایسه با نمایشگاه کتاب تهران و تبریز در سطح پایینی دیدم. در جایگاه یک معلم از این همه نارضایتی دانش آموزان و حجمه دروسی که به اجبار و از سر بی سامانی در برنامه ریزی درسی  بر کودکان و نوجوانان تحمیل شده و باعث گردیده  نه از روی علاقه بلکه برای جبران مافات  بی توجهی مسئولان امر به جای تحقیق و پژوهش و اندیشیدن در طبیعت و نشانه های الهی و رسیدن به آرامش و کمال انسانی از سر ناآگاهی و بعضا حرص و طمع کارشناسان این گونه تعلیم  و تربیت را بر دوش خود بکشند و ارزشش را درک نکنند ، ناخرسندی خود را به وزارت آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان می نمایم. مأنوس بودن مردم با کتاب ، احساس قوت فرهنگی بودن را به جامعه تزریق می کند

مدیران نمایشگاه و تعدادی از اعضای شورای شهر اصفهان این وعده را دادند که با کمک شورای شهر استان اصفهان در برگزاری بهتر این نمایشگاه در سال آینده بیشتر تلاش کنند.

ناشران و غرفه داران از اطلاع رسانی ضعیف مدیران استان در سطح شهر برای وجود این نمایشگاه انتقاد کردند . نحوه اطلاع رسانی به نحو بهتری هم می توانست اتفاق بیفتد . بهترین اطلاع رسانی از طریق مدارس در این زمینه ، صورت خوشایندی می توانست داشته باشد.

برای دانش و آگاهی مردم ، هرچه قدر تلاش و هزینه شود ، بهتر است. اسراف و تجل گرایی لازم نیست. با راه های بسیار ساده می توان وارد عمل شد. این را جزو خسارت ها به حساب نیاوریم. جامعه آگاه و باسواد ، کمتر دچار مخاطره می شود.

پایان گزارش/