حجت‌الاسلام و المسلمین علی ذوعلم، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در یازدهمین گردهمایی معاونین پژوهش، برنامه‌ریزی و نیروی انسانی اظهار کرد: علی‌رغم جایگاه اثرگذار پژوهش و با وجود مبانی نظری سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که اساساً پژوهش و تحلیل را نقطه آغاز برای تعلیم و تربیت تلقی کرده است، در وزارت آموزش و پروش از این نقطه فاصله زیادی داریم و جایگاه پژوهش به خوبی تعریف نشده است.
وی در ادامه بیان کرد: در این جلسه ابتدا باید چالش‌ها و موانعی که بر سر راه امر پژوهش قرار دارد، بررسی شود و دوم تجربه‌ها، خلاقیت‌ها و نوآوری‌هایی که در مدیریت امر پژوهش در استان‌ها وجود دارد و همچنین دیدگاه‌ها در ارتقای امر پژوهش و منابع آموزشی باید مورد توجه قرار گیرد، بسته‌های آموزشی نیز مورد سومی است که باید به آن پرداخته شود.
وی گفت: بنا نبوده این نشست مدیریتی باشد بلکه قرار بود که مکان تبادل (نظر) قرار گیرد و به نوعی تعلیم و تربیت جمعی را رقم بزند. ما مثل بقیه فقط می‌گوییم بشود ولی کاری نتوانستیم انجام دهیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: طی بازدید از استان‌ها مشخص شد برخی از این استان‌ها کارهای پژوهشی خود را انجام داده‌اند و کاری به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و وزارت آموزش و پرورش نداشته‌اند که این نگاه خودجوش درون‌زا در چارچوب ضوابط بسیار خوب است و می‌تواند راه‌گشا باشد زیرا با راه‌های بوروکراتیک به نتیجه نمی‌رسیم.
وی افزود: تجربه تعلیم و تربیت چندصد ساله در کشور ما نشان می‌دهد هر کجا که فرد صاحب‌نظری بوده کار انجام شده و در جایی که فرد مؤثری قرار نداشته است، نتوانسته کاری را از پیش ببرد.
حجت‌الاسلام و المسلمین ذوعلم با بیان اینکه اگر به نگاه مشترکی دست نیابیم به نتیجه نمی‌رسیم، گفت: امروز رکن پژوهش در کل کشور بر عهده ماست و اگر وزارتخانه و سازمان پژوهش کاری نکرده، خود استان می‌تواند انجام دهد. اگر در شهرستان یا ناحیه‌ای فرد صاحب‌نظری در یک مدرسه کاری انجام داده است باید ادامه آن را پیش ببرد. باید به مدیریت پژوهش و تدابیر برنامه‌ریزی آن فکر کند و فرهنگ سازی ایجاد کنیم تا به‌صورت ریشه‌ای پژوهش را واقعا موفق کند.
وی ادامه داد: می‌دانم کار سختی است ولی باید با مطالبه‌گری و تجربه به آن بپردازیم. چون بر عهده ما قرار دارد. اعلام می‌شود چرا در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تدابیر نادرستی اتخاذ شده است؛ شما کجا اعلام کردید که تدابیر نادرست است و چرا نامه‌ای به مسؤولان از جمله وزیر یا نمایندگان مجلس ارائه نکردید. لازم است این جلسه بیانیه‌ای که به امر پژوهش مربوط است داشته باشد؛ زیرا مهمترین بخش در برنامه‌ریزی درسی است و خدای ناکرده نباید منافع سازمانی و… مطرح باشد که قطعا قابل‌قبول نیست.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با اشاره به اینکه باید از آغاز بر آنچه که باید انجام شود و آنچه که انجام نشده توجه کرد، اظهار داشت: باید به تحول در آموزش و پرورش و پیشرفت‌ها فکر کنیم که این موضع منجر به تقویت اراده و عزم راسخ برای تحول بنیادین شود. وقتی می‌گوییم تحول بنیادین یعنی از اعماق ریشه‌ها باید تحول ایجاد کنیم.
حجت‌الاسلام و المسلمین ذوعلم تصریح کرد: در مدارس برخی از نقاط کشور حتی لای کتاب باز نشده و تنها جزوه‌ای که توسط مؤسسات ارائه می‌شود مبنای تحصیلات بوده است. برای اجرای ۱۳۱ راهبرد، آموزش و پرورش را به‌عبارتی قطعه‌قطعه کردیم و تلقی‌هایی که نسبت آن شد، درست نیست؛ تلقی اینکه ۶ زیرنظام داریم و هر بخش مسؤول یک زیرنظام است، مانند این است که بگوییم پدر مسئول دست فرزند و مادر مسئول پا باشد که این روش درست نیست. به‌عبارتی اگر بستر مدیریتی و سازمانی را درست طراحی نکنید، تا ثریا می‌رود دیوار کج.
وی گفت: در سازمان پژوهش و برنامه آموزشی همسوسازی‌هایی انجام شده است و بنده زمانی که در دفتر تألیف کتب درسی بودم دیدم که کار در حال خارج‌شدن از ریل خود است و اعلام کردم برنامه‌ریزی درسی ملی معنای دیگری دارد، خیلی کار می‌برد که باید چالش‌های آن برطرف و نهادینه شود. در راستای همسوسازی کارهای خیلی خوبی انجام شد و بنده این همسوسازی را دست‌کم نمی‌گیرم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی اظهار کرد: دستاوردهای مهمی تاکنون وجود داشته که نباید منکر آن شویم، آن‌ها را نادیده بگیریم و ناسپاسی کنیم. همان طور که می‌دانید گاهی برای اینکه یک کلمه از مطالبات در سیستم گسترده آموزش و پرورش وارد شود، کار بسیاری برده است و باید خداقوت جدی برای افرادی که راه را طی کرده و به اینجا آمده‌اند، بگوییم.
بنده سؤالم این است که آیا در مبانی تحول بنیادین، تعریف تقویت تغییر کرده یا خیر؟ تعریف ما از تقویت که همه در کتاب‌ها، درس‌ها و ادبیات رایج خوانده‌ایم باید شکوفایی استعدادها باشد و این فرایند بسترساز زمینه‌ای شد که طی مدت طولانی به وجود آمد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین ذوعلم ادامه داد: فرایندی که زمینه‌ساز است باید تعاملی باشد و تحکیم و تعالی هویت، مهمترین هدف آن قرار گیرد. هویت قابل شکل‌دادن است که یا شکل می‌گیرد یا شکل داده می‌شود. دروس تربیتی ما دارای نوآوری‌ها و تعاریف عمیقی است که ما هنوز نتوانسته‌ایم این تعاریف را مانند سایر مجامع تربیتی که دغدغه‌مند و علاقمند هستند در سطح جهانی ارائه کنیم؛ درحالی‌که این تعریف شاید به ادبیات دانشگاهی و حوزوی وارد نشده باشند.
وی افزود: برخی قبول ندارند که باید درباره موضوعات تربیتی بحث و گفت‌وگو کرد که هویت قابل‌تکوین است و می‌توان آن را مدیریت کرد؛ سؤال اینجاست که آیا فرهنگ یا هدایت انسان‌ها مدیریت پذیر است یا خیر؟ که اینها به یکدیگر مرتبط هستند و جای بحث دارند. اینکه چگونگی مدیریت، میزان تاثیرگذاری، زمینه‌ها، عوامل، میزان دخل و تصرفات و… تا چه حد مجاز و تا چه حد غیرمجاز است، جای بحث دارد.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بیان اینکه تعالی هویت موضوعی بسیار مهم به شمار می‌آید، بیان کرد: باید بدانیم هویت و مؤلفه‌های آن چیست. همچنین آن هویت مطلوبی که ما به دنبال آن هستیم تا در نگاه دانش‌آموزان نسبت به خود شکل بگیرد، چیست؟
وی با اشاره به اینکه تشخیص نیمی از درمان است، گفت: به نظر می‌رسد سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، به‌عنوان قلب نظام آموزشی، مهمترین کارش حتی در صورتی که از آن نخواهند این است که علم، پرچم و بیرق تحول را برافراشته نگه دارد و به آن عمیق نگاه کند.
معاون وزیر آموزش و پرورش گفت: همه وزرا و معاونان که آمده و رفته‌اند می‌گویند شما مطمئن باشید که هدف اصلی ما تحول بنیادین نظام تعلیم و تربیت است. همین طور سرپرست قبلی، وزیر قبلی همه همین را گفته‌اند. هر کدام هر سخنی که می‌خواهند بگویند با سند تحول شروع می‌کنند ولی در عمل هیچ. این به نظر بنده ضعف است و کتمان این ضعف کمکی به ما نخواهد کرد لذا باید تلاش جدی و سازماندهی صورت بگیرد تا این ضعف در حد رفع برطرف شود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین ذوعلم ادامه داد: البته می‌دانیم رفع اعماق و فراگیری آن ده‌ها سال زمان می‌برد، چون این یک گفتمان جدید است که با آنچه رایج بوده خیلی زاویه دارد. باید بدانیم همان اندیشه‌های رایج در دانش تعلیم و تربیت رسوخ کرده است. یعنی اینکه علوم تربیتی از شمول قاعده تحول در علوم انسانی مستثنی نباشد که قطعا نیست؛ یعنی همه کتاب‌های علمی که خوانده‌ایم، به آن استناد می‌کنیم و می‌گوییم خیلی عمی است، مبانی نظری همان‌ها با تحول به صورت آشکار متفاوت، متضاد و گاها کاملا متناقض است.
وی گفت: مبانی نظری سند تحول بنیادین یک سند رسمی، اداری و ابلاغی محض نیست. بنده هرگز نمی‌گویم چون در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد پس بنابراین درست است. مصوب‌بودن با درست‌بودن، دو نقطه کاملا متفاوت هستند؛ درست بودن علمی برخوردار بودن از استدلال، وجود شواهد فلسفی، شواهد و مسائل تجربی، شواهد تاریخی و… موضوعاتی بسیار مهم هستند و باید بدانیم که علم زورکی یا بخشنامه‌ای نیست بلکه دانش و فکر تولید شده است. بنده کلیت مبانی نظری تحول را به عنوان یک فکر قبول دارم و از آن استفاده می‌کنم ولی در جاهایی به آن نقدهایی دارم چون ناقص است و می‌تواند بهتر باشد.
حجت‌الاسلام و المسلمین ذوعلم افزود: خوب است اگر جریان‌های نقادانه، علمی و البته منصفانه و پیش‌رونده نه مأیوس‌کننده اتفاق بیفتد که خودبه‌خود باعث پیشرفت خواهد شد و کمک می‌کند. که شما کارشناسان بعدا می‌توانید مقاله علمی‌پژوهشی در بخشی ارائه کنید و نقدی نیز در آن داشته باشید، در موردش پیشنهاد دهید که این کار بسیار مهم است و باید انجام شود.
وی با بیان اینکه کتاب راهنمای معلمی که می‌نویسیم یک ظاهر و یک باطن دارد، افزود: باید وضعیت به گونه‌ای باشد که همه آموزش و پرورش درباره تحلیل محتوا فکر کنند و بیندیشند. پریشب در مراسم فردی که از حج برگشته بود بنده از فرزند یکی از همکاران نظرش را درباره کتاب‌های درسی‌اش پرسیدم که نکته‌ای درباره مطالعات اجتماعی پایه نهم به بنده گفت که یکی ازمسئولان تربیتی در کنار بنده بود و تعجب کرد که این دانش‌آموز به آن نکته پی برده است؛ نسلی که می‌خواهیم برای تقویت آن برنامه‌ریزی کنیم نسل خاصی است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: از امروز در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی دو بخش داریم: یکی ۱۱ حوزه تربیت و یادگیری است که باید ساختار گروه‌های آموزشی را بازسازی کند و وضعیت نباید به گونه‌ای باشد که این تولیدات را کسی نبیند.
وی با اشاره به اینکه در استان‌ها باید کار با اصلاح ساختار ادامه پیدا کند، گفت: بی‌تعارف امر پژوهش امروز در آموزش و پرورش بلاصاحب است. پژوهشگاه مطالعات برای خود در حد کلان کارهایی را انجام می‌دهد و در سازمان پژوهش بخشی برای ساماندهی آنان وجود ندارد. ما در سازمان جمعی داریم که کارهای مدیریتی انجام می‌دهند و اصلا وارد تولید محتوا نمی‌شوند؛ امر پژوهش از نظر اعتبار و شخص در جایگاه خود قرار نگرفته است و قطعا هر کار آموزشی و تربیتی باید مبتنی بر پژوهش باشد تا بدانیم کجا ایستاده‌ایم، نقاط ضعف و قوت چیست.
خبرگزاری فارس
نظرات بینندگان
پس حضرتعالي و سازمان پژوهش چه مأموريتي دارد؟!
رئيس سازمان پژوهشي كه كتابي ناخوانده را صرف عنوانش متهم به تند روي كند، بايد نام آن سازمان را گذاشت :
" ساختمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي "