حذف آزمون در مدارس ابتدایی ؛ عملکردی درست یا نادرست ؟ آیا اجرای طرح های توصیفی ، طرح تدبیر و طرح شهاب جایگزین های مناسبی خواهد بود ؟

  یکی از مهم ترین اهداف نظام های آموزشی دنیا کمک به رشد همه جانبه ی شخصیت دانش آموزان است. موفقیت در این امر حیاتی متاثر از عوامل گوناگونی است که یکی از آن ها شیوه ی ارزشیابی است. نتایج پژوهش ها ناکارآمدی نظام ارزشیابی رایج سابق در ایران را که همان « ارزشیابی کمی » بود گزارش کرده اند. به علت ویژگی های این نوع ارزشیابی، فرآیند یاددهی-یادگیری دانش آموزان در کلاس درس محدود می شد و از لحاظ تحقق یافتن یادگیری به عنوان فرآیندی در طی زمان، خیلی ضعیف عمل می کرد. همچنین پژوهش ها نشان دهنده ی عملکرد ضعیف دانش آموزان ایرانی نسبت به دانش آموزان سایر کشورها بوده است.
لذا نظام «ارزشیابی کمی»، کاستی های متعددی داشت که برخی از نقص های آن را می توان سنجش سطح پایینی از توانایی های دانش آموزان، امتحان و نمره محور بودن آن، ارزش دادن به کسب پاسخ نهایی و در نتیجه فشار برای کسب نمره ی بالاتر در امتحان ها، توجه بسیار کم به همه ی ابعاد شخصیت انسانی و تمرکز بر بعضی ابعاد شناختی سطح پایین(مانند حافظه) و اهمیت ندادن به مهارت های اجتماعی بیان کرد.

ارزشیابی “نمره محور و کمی” که مبتنی بر روش های رفتارگرایی است به خاطر ماهیت خود، آسیب هایی را در پی داشت. همچنین در تبیین آسیب های نظام “ارزشیابی کمی “عمده ترین آسیب ها را اضطراب، مدرک گرایی، تقلب، نادیده گرفتن خلاقیت دانش آموزان، بوجود آمدن نگرش منفی نسبت به درس و مدرسه، و در نهایت عدم تحقق کامل اهداف آموزش و پرورش می دانند. دراین نوع نظام ارزشیابی سلامت روان دانش آموزان نه تنها نادیده گرفته می شود بلکه تهدید می گردد. تدبیر سازنده ای که می توانست مساله گشا باشد تغییر در نظام ارزشیابی بود تا با تغییر سیستم ارزشیابی مسیر و روند آموزش تغییر یابد.
به همین جهت درسالهای اخیر شورای عالی آموزش و پرورش با اقدام به جای خود برای حل این مساله ی مهم در نظام آموزشی، برنامه ی تغییر نظام ارزشیابی و جایگرین ساختن طرح «ارزشیابی کیفی »به جای «ارزشیابی کمی »را در دستور کار خود قرارداد.

نظام ارزشیابی توصیفی مبتنی بر ساختن گرایی است که یادگیری در آن فرآیندی چند وجهی در نظر گرفته می شود که دارای ابعاد اجتماعی، ارتباطی و تعاملی، دارای ساختار، متکی بر پویایی حضور دانش آموزان و بر اساس یک رویکرد فراشناختی است. ابزارهای ارزیابی در این روش نمره ی رتبه ای(0تا20) به دست آمده از آزمون کتبی نیست، بلکه پوشه ی کار، مشاهدات رفتاری، آزمون عملکردی و ... به عنوان ابزارهای ارزیابی یادگیری دانش آموزان به کار گرفته می شوند.

با اجرایی شدن نظام ارزشیابی توصیفی، طرح های متعددی اجرا گردید که یکی از مهمترین آن ها «طرح تدبیر »است. «طرح تدبیر» به عنوان حمایت کننده ارزیابی دقیق نیازهای دانش آموزان براساس اهداف، برنامه‌های درسی و محتواهای یادگیری است که چشم اندازی را ایجاد کرده است تا مسئولین مدارس را در رساندن دانش آموزان به اهداف غایی آموزش و پرورش که همان توسعه توانمندی و ظرفیت‌های شناختی، نگرشی و مهارتی آن ها است یاری نماید. هدف این طرح به دست دادن شیوه های ارتقای همه جانبه ی مدارس است که محتوای لازم برای این امور در این طرح گنجانده شده است. اقدام هماهنگ و همگام شدن با طرح تدبیر موجب می گردد تدابیر اندیشیده شده برای تعلیم و تربیت عملی گردد.
پس از اجرایی شدن آموزش توصیفی در مدارس ایران، بررسی اثر بخشی این نظام ارزشیابی در قیاس با روش کمی مورد پژوهش قرار گرفت. پژوهش ها نشان دادند که اجرا نمودن نظام ارزشیابی توصیفی بر ویژگی های شناختی، عاطفی، روانی-حرکتی دانش آموزان ،ماندگاری یا دوام و پایداری یادگیری، بالا رفتن انگیزه و فعال و مستقل شدن دانش آموزان ،توسعه ی فعالیت های گروهی و توسعه ی مهارت های اجتماعی، ارتقای بهداشت روانی، ارتقای عزت نفس دانش آموزان، تحول مثبت در کلاس درس و حوزه ی عاطفی و رشد خلاقیت، پیشرفت تحصیلی، کاهش اضطراب و افزایش بازده یادگیری و افزایش سطح کیفی یادگیری و سایر مولفه های آموزشی و ویژگی های شخصیتی دانش آموزان تاثیر مثبت معناداری داشته است که تمام مواردفوق برگرفته ازنظرات اندیشمندان بوده است.
 
آنچه از بررسی نتایج و فواید اجرای نظام ارزشیابی توصیفی و حذف نظام ارزشیابی کمی به دست می آید اینکه آزمون محوری و تاکید بر ارزیابی دانش آموزان فقط براساس امتحان کتبی براساس نمره ی ترتیبی، عملی بیهوده است که نه تنها معیاری قابل اتکا نیست بلکه دانش آموزان را دچار آسیب های متعدد می گرداند. این عمل علاوه بر آسیب های خود در کلاس درس در انتخاب دانش آموزان برای مدارس خاص مانند مدارس نمونه دولتی
یا استعداد درخشان می تواند موجب فشارهای روانی زیادی بر دانش آموزان، خانواده ها و مربیان گردد.

" دانش آموزان با تحمل استرس های فراوان و صرف زمان و هزینه های گزاف با شرکت در کلاس های آمادگی برای امتحانات ورودی به نمونه دولتی و تیزهوشان خود را برای آزمونی چهار گزینه ای یا تستی آماده می کنند که از نظر علمی و روان شناختی خود این روش صلاحیت تشخیص دقیقی ندارد. "

بنابرین امروزه جای بسی خوشحالی است که با تدبیر ارزنده ی مسئولین محترم آموزش و پرورش و مصوبه ی شورای عالی آموزش وپرورش، این آزمون حذف گردید و آرامش و سلامت روان دانش آموزان وخانواده ها لحاظ گردید و به برنامه های گزینشی نامعتبر که بسیار فرسایشی بودند خاتمه داده شد. امید برآن است که با تدابیر مسئولین محترم در سطوح سیاستگذاری، روش های ارزشیابی و گزینش دانش آموزان در سطوح مختلف تحصیلی براساس نظام ارزشیابی توصیفی صورت پذیرد تا علاوه بر انتخابی شایسته و دقیق، سلامت روان دانش آموزان در نظر گرفته شود.

لذا اکنون براساس پیشینه اجرای طرح کمی و اثرات آن دردانش آموزان بویژه دانش آموزان مقطع ابتدایی که می بایست نشاط جسم و روح آنها و آموزش مهارتهای اولیه زندگی اولویت دارد به خصوص درزمانی که به هیچ وجه به نقل از سخنان امروز چهارشنبه ۱۷ بهمن جناب آقای دکتر روحانی رئیس جمهورمحبوب دولت تدبیر و امید درمراسم تقدیر ازنویسندگان برتر سال که بسیار به جا فرمودند : " دانش آموز مقطع ابتدایی می بایست حداقل در طول سال ۷ الی ۸ کتاب مطالعه نماید و ارائه کنفرانس ها جایگزین محفوظات و آزمونهای خاص شود، ضرورت و اهمیت تصمیم گیری به موقع و شایسته وزارت آموزش و پرورش و حذف آزمون های مختلف به ویژه آزمون های خاص مدارس تیزهوشان ، نمونه دولتی و... را تایید نمودند .
لذا اکنون عده ای دغدغه دارند که حال جایگزین این حذف آزمون چه خواهد بود؟!
آیا این امر و تصمیم شتابزده خواهد بود و اینکه تداوم اجرایی خواهد داشت ؟!
 
با توجه به اینکه به نظر می رسد روش تست و آزمون کتبی برای شناسایی استعدادهای درخشان روشی معیوب هست، امروزه «طرح شهاب »برای شناسایی این دانش آموزان اجرا می گردد.این طرح منطبق بر روش های نظام ارزشیبابی توصیفی است. با آنکه برای این طرح نیز نقدهایی وارد شده است ولی سیاست گذاران آموزش و پرورش در تلاش هستند بر اساس این طرح به استعدادیابی بپردازند.البته طرح شهاب با آنکه در پی شناسایی استعدادهای برتر است ولی به قصد جداسازی آن ها نمی باشد.

لازم به ذکر است که یکی ازاتفاقاتی که در سالهای اخیر به ویژه دروزارت آموزش وپرورش در دولت تدبیر و امید بیشتر بدان پرداخته شده اجرای «طرح شهاب» بوده است که با بررسی نسبی می توان به این نتیجه رسید که تصمیم “ حذف آزمون ، به موقع ، به جا ، و شایسته بوده است که براساس تصمیم گیری عجولانه صورت نگرفته است .

در نتیجه می توان بیان کرد ، دغدغه ی مدارس خاص و ورود دانش آموزان به این مدارس مساله ای است که خانواده ها و دانش آموزان زیادی را تحت تاثیر قرار داده است. آمادگی ،هزینه ها، صرف وقت و فشارهای روانی آن می تواند بیشتر می تواند موجب آسیب های روان شناختی برای داوطلبان باشد.

از سوی دیگر آسیب هایی که ممکن است پس از ورود دانش آموزان به این مدارس دامن گیر آن ها گردد بخش وسیعی از زندگی آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد.

بنابرین لازم بنظر می رسد برای انتخاب دانش آموزان مستعد تدبیری اندیشیده شود و از سویی دیگر اطلاع رسانی کافی به خانواده ها در مورد آسیب های بالقوه ی پیش روی فرزندانشان داده شود. به عنوان مهم ترین اقدام در ورود به این مدارس حذف آزمون کتبی و انتخاب براساس طرح هایی مانند طرح شهاب که هم جهت با نظام توصیفی است می تواند بسیار کارساز باشد.

امید که این تصمیم گیری شجاعانه وزیر محترم و همکارانشان به ویژه در شورای عالی آموزش و پرورش در دیگر تصمیم گیری های مهم نیز اثرات خود را داشته باشد تا حامیان دولت تدبیر و امید همچنان به حمایت خود از وزیر محترم دولت تدبیر و امید امیدوار باشند و این تصمیم گیری در سالگرد دهه ی مبارک فجر، دهه ی پیروزی انقلاب اسلامی ایران که خود از تصمیم گیرهای شجاعانه امام راحل و حمایت همه جانبه ملت بزرگوار بوده، اکنون زمینه ساز موفقیت های روزافزون و تعالی آموزش و پرورش و افزایش شان ومنزلت فرهنگیان عزیز کشورمان که در تمامی تصمیم گیرهای مختلف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی باهمه ی دشواری‌ها همراه و همیار دولت و ملت بزرگوار بوده و خواهند بود ،گردد تا زمینه ی تصمیم های شجاعانه دیگر جناب وزیر برای اینکه معلمین برای همیشه به شان و منزلت به حق و شایسته خود در جامعه و پیشرفت آموزش و پرورش برسند ، گردد .

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید