دانش آموز اصفهانی : در مورد اصفهان و بناهای تاریخی و محلات آن نه در مدرسه اجازه صحبت می دهند و نه معلمان با آن کاری دارند !

گروه گزارش/

اصفهان را نیمه خوانند از جهان

صد جهان من دیده ام در اصفهان
سرزمینی نیک فر و با شکوه

مردمانش برتر از شیر ژیان
تا کنار زنده رودش پا نهی

زنده خواهی کرد هم روح و روان
تخت پولادش زمینی بس نکوست

بابی از ابواب ، در خُلد جَنا
ای دل ار خواهی روی اندر بهشت

تو بیا یک دم نشین در اصفهان

در هفته فرهنگی اصفهان، مدارس این استان خاموش و بی تفاوت، بدون داشتن برنامه‌ای در خور این شهر، روزها را یکی پس از دیگری سپری کردند. در پرتال آموزش و پرورش این استان نیز چیزی جز حرکت در راستای اجرای بخشنامه های از پیش تعیین شده نمی بینیم. اندک کارهای در ظاهر فرهنگی هم که در صحن مدارس اجرا شده باشد همان برنامه های تکراری ست که حتی قبل از سه سال فعالیت مجازی بودن و حتی بی روح تر در برنامه های صبحگاه و تک تک زنگ های تفریح و حتی کلاس های درس، دیده می شود.

همه مدارس اصفهان این روزها افتخارشان تنها این بوده است که بتوانند سرودی همگانی را با دانش آموزان تمرین کنند و با ارسال عکس ها  و کلیپ های مختلف در کانال های سامانه شاد، مطیع بودنشان را به وزارت خانه اثبات کنند. از پتانسیل دانش آموزی برای برگزاری انواع جشن ها و پویش ها تحت عناوین مختلف بالاخص در میدان نقش جهان و گلستان های شهدا بهره گرفته می شود اما تلاشی برای آشنایی هرچه بیشتر دانش آموزان و خانواده هایشان با زیست بوم و مشکلات زیست محیطی فاجعه بار در اصفهانِ حال حاضر نمی شود. تمامیت هویت فرهنگی و شناخت ریشه های تاریخی این شهر نیز در کتاب های درسی به تاریخی سلیقه ای توسط سازمان پژوهش اکتفا شده و جز آن دیگر هیچ.

هفته نکوداشت اصفهان شعاری بیش نبوده و نیست.

 19 اردیبهشت ماه 1401 ساعت 30/ 17 تا 30 / 19 عصر در تالار فرشچیان واقع در خیابان توحید اصفهان آیین رونمایی مجموعه پژوهشی کتاب تاریخ شفاهی محلات منطقه ۵ شهرداری اصفهان بدون حضور نمایندگانی از آموزش و پرورش، شوراهای دانش آموزی، انجمن های اولیا و مربیان و حتی مسئولین شهرداری، شورای شهر و نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی، در جمعی خودمانی از نویسندگان اصلی تیم همکار در این پروژه، تعدادی از  مصاحبه‌شوندگان این اثر، امام جمعه سپاهان شهر و رئیس امور مساجد اصفهان برگزار گردید.

حشمت الله انتخابی از فعالان فرهنگی اجتماعی، مدیر انتشارات نقش مانا و یکی از مصاحبه شوندگان در این پروژه پژوهشی درباره اصفهان این چنین سخن گفت:

« به نام آفریدگار بهشت و به یاد آفرینندگان تصویر بهشت. اصفهان. بیش از هزار سال پیش، راوندی در ترجمه محاسن اصفهان می نویسد:" اصفهان نمود بهشت است. اگر بهشت عدن در زمین باشد اصفهان است و اگر در آسمان باشد برابر اصفهان است. به هرحال اصفهان تصویر بهشت است." سلام می کنم به شما باشندگان تصویر بهشت. ما مسئولیت سنگینی داریم. باید این نمودار بهشت را حفظ کنیم. تجری من تحت الانهار مگر چیزی غیر از این سرزمین است؟ حیف است که شایج و نایج مجدد برقرار نشود. در تمام این شهر در تمام رگ و پی های این شهر جدول هایی جریان داشت که آب را به هر کوی و برزن می رساند. ۵۵ سال پیش حداقل تا ۱۰ سالگی من مزارع و خانه ها  از همین مادی ها آب می گرفت. این نیست که فقط زاینده رود خشک شده باشد. زاینده‌رود شاهرگ حیاتی این شهر بهشتی بوده و هست. اما این مادی و جدول ها بودند که آب را به خانه ها، مزارع و مدارس قدیمی (که منظور مدارس علمیه است)، مساجد، کارگاه ها، غسال خانه ها، حمام ها و  یخچال ها می رساند. کنار همین مادی شایج که از حسین آباد وارد محله جلفا می‌شود و هنوز یکی از زیباترین پارک های خطی اصفهان حدفاصل خیابان محتشم کاشانی، تقاطع خیابان جمال زاده تا خواجه عابد است و در ادامه وارد جلفا می شود که در دوشاخه از هم جدا می شوند. شاخه شمالی مادی شایج ست که از همین خیابان جمالزاده به محتشم می رود و نهایتا به خیابان جلفا می رسد. اینجا یک لت وجود داشت که تا همین اواخر به آن لت فهامی می‌گفتند و یک شاخه هم از مادی نایج که اکنون در کوچه بوعلی ست، این فضای زیبا را ساخته است. آسیاب جلفا در همین پارک خبازان بود و آسیاب ارمنی هم در جلفا. ولی اهریمن خشکسالی این زیبایی ها را کم کرد. همین طور که ما فرشته آبادانی داریم، سپاه اهریمن و دیو خشکی را هم داریم. نباید ما ساکنان این شهر بهشتی اجازه دهیم که بهشتمان به جهنم تبدیل شود. البته همه باید بخواهیم که به اهریمن اجازه فعالیت ندهیم.  همه ما مدتی در غفلت بودیم و نفهمیدیم که چه بر سرمان آمد. وقتی شاخ کنار و قلعه ریزی بعد از ورزنه خشک شد، قانقاریا به شست پای ما رسیده بود. حالا به کمر رسیده . دیر بجنبیم بالاتر هم می رود. همت کنیم هنوز قابل درمان است. این بهشت را همگی باید حفظ کنیم» .

 معصومه گودرزی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر در حوزه تاریخ محلی و تاریخ شفاهی و نویسنده اصلی این کتاب به این نکته اشاره کرد که: 

« وقتی از شهرداری صحبت می شود دوستان فکر می کنند این دستگاه صرفا باید به کارهای عمرانی بپردازد و این قبیل فعالیت ها که البته برای اولین بار نیز در اصفهان در سطحی جامع تر صورت گرفته مورد توجه قرار نمی گیرد. منطقه ۵ اصفهان، از تراکم جمعیتی بالا و متنوعی برخوردار است و تعداد محلات قدیمی زیادی را تحت پوشش قرار می دهد که اقلیت های مسیحی چون ارامنه نیز در این محلات ساکن هستند. وجه تمایز این محلات قدیمی در کنار محلات جدید حائز اهمیت است. حدود صد نفر با بیش از ۲۰۰ ساعت مصاحبه فعال در طول یک سال در این پروژه همکاری کردند. یکی از فواید این طرح، علاوه بر این که تاریخ شفاهی منطقه را ثبت نموده، ظرفیت ها و پتانسیل هایی که هرکدام در گردشگری این استان می تواند داشته باشد روشن است. معمولا توریست ها وقتی به اصفهان می آیند تنها آثار تاریخی را مشاهده می‌کنند در حالی که در گوشه گوشه محلات این شهر ظرفیت‌های گردشگری زیادی نهفته که برخی از آنها از بین رفته اند و برخی خوشبختانه همچنان پابرجا هستند. یکی از خروجی‌های این اثر می تواند در قالب یک اپلیکیشن منتشر شود که همگان بتوانند در حین تردد از محلات این شهر از آن استفاده کنند » .

 عبدالمهدی رجایی، پژوهشگر در حوزه تاریخ محلی و تاریخ شفاهی و یکی دیگر از اعضای این پروژه می‌گوید: 

« اگر در دوره های تاریخی اخیر، پهلوی اول، پهلوی دوم و قبل تر از آن دوره ی قاجار خوب نظر کنیم و کتاب هایی که مکتوب شده اند را بررسی کنیم، به ابعاد مختلف زندگی مردم و باشندگان در آن روزگار پی می بریم. متوجه می شویم که آثار مکتوب شاید بخشی از زندگی را بیان کنند و بخش دیگر را باید تاریخ شفاهی از ذهن و زبان مردم بیرون بیاورد، که چگونه زیستند؟ چه آداب و رسومی داشتند؟ چه خوردند و پوشیدند؟ آیین های آنان چه بوده است؟ به چه نکاتی توجه می کردند؟ تک‌تک کتاب های شفاهی معرفی شده امروز، مقدمه خیلی کوتاهی از دل اسناد و رسانه ها بیرون کشیده شده در باب تاریخ محلات دارند و حدود ۹۰ درصد کتاب بازنویسی تاریخ شفاهی منطقه است. معتقد هستیم که ابعاد پنهان و نگفته زندگی در تاریخ شفاهی است و با مصاحبه ها، تاریخ این مردمان متجلی می شود. این کتاب به همین جا ختم نمی‌شود چرا که آداب و رسوم همواره در حال تغییر و تحول هستند به این دلیل که زندگی هر روز در حال نشان دادن جلوه های تازه ای از خود می باشد. چندی دیگر شاید لازم باشد تاریخ فعلی هم ثبت و ضبط شود. مثلا از وقتی گوشی های هوشمند وارد زندگی ما شد می بینید که تحولاتی در زندگی ایجاد کرده است. از آشنایی های مجازی، خواستگاری های مجازی، آموزش های مجازی گرفته تا خیلی موارد دیگر رسوم هایی هستند که صددرصد حداقل ۲۰ سال آینده باید ثبت و ضبط شود وگرنه از بین می‌روند و فراموش می‌شوند. در نگاه عمومی‌تر نیز حتی امکاناتی چون مترو که در اختیار مردم قرار گرفته چه تأثیری در زندگی مردم گذاشته و چطور زندگی آنها را تحت تأثیر خود قرار داده است؟ این داستان کماکان ادامه دارد و همین طور باید ادامه پیدا کند و گفته شود. دست به دست بچرخد تا به دست آیندگان برسد. تاریخ آن چیزی نیست که در کتاب های خشک درسی آمده است. تاریخ یعنی زندگی همین مردم که پدران و اخلاف ما بودند. تلاش کردیم در این کتاب ها این بخش از زندگی مردم را انعکاس دهیم که چگونه متولد شدند؟ چگونه زیستند؟ وچگونه مردند؟ در حوزه تاریخ شفاهی پیدا کردن افراد و جلب اعتماد آنان بسیار کار سختی است البته گستره بازی دارد » .

ملکیان امام جمعه سپاهان شهر که به نقل از خودشان با اصرار شهردار چند دقیقه ای را صحبت کردند، با اشاره به واقعه روز ۸ شوال و تخریب قبور ائمه اطهار در قبرستان بقیع مدینه به این نکته یادآور شد که:

« اگر تاریخ وهابیت را مطالعه کنید می بینید که سیاست خبیثانه ی انگلیسی ها ایجاد وهابیت در میان اهل سنت و بهایت را در میان اهل شیعه ترویج دادند تا این آثار تجسمی را از بین ببرند. شیعیان عراق مانع تخریب قبور اهل بیت در عراق شدند. انگلیسی ها بسیار پیگیرند تا آثار تاریخ اسلامی محو و از بین برود. امیرالمومنین در نهج البلاغه می فرماید:" من اگر عمر طولانی نکردم اما سرگذشت گذشتگان را مطالعه کردم. انگار که در تمام ادوار موجود خود حضور داشتم." تا وقت شهادت ۶۳ سال بیشتر نداشتند ولی به گفته خود با مطالعه تاریخ، عمری برابر چند قرن با کوله‌باری از تجربه در خویش ایجاد کردند و این می رساند که مکتوب کردن تاریخ چقدر ارزشمند است. بخش زیادی از قرآن نیز قصص است. طبق روایات آنچه گفته می شود فراموش می شود و آنچه مکتوب می شود باقی خواهد ماند » .

با توجه به صحبت های حجت الاسلام ملکیان، به نظر می رسد با حال و روزی که از اصفهان می بینیم، جماعتی هم کمر به نابودی این شهر بسته اند و ای کاش مردمی چون شیعیان عراق نیز در اصفهان پیدا می شدند که مانع از تخریب بهشت روی زمین شوند.

 تنها دانش آموز حاضر در این مراسم ، بهراد مستقیم دانش آموز کلاس سوم دبستان مهرعلیان بود که همراه با پدربزرگ و مادربزرگ خود در این جمع شرکت کرده بود. فرصت را مغتنم شمردم و گفت و گوی کوتاهی با وی داشتم.

 - چرا در این مراسم شرکت کردی؟

 بهراد دانش آموز کلاس سوم :

پدربزرگم (آقای احسان پور) یکی از بزرگان محله حسین آباد است. می خواستم او را همراهی کنم.

-  از طرف مدرسه دعوت نشدی؟

 بهراد:

نه من خودم آمدم. می خواستم در مورد اصفهان اطلاعات بیشتری پیدا کنم.

-  فکر می کنی دوستانت چقدر مانند تو از آمدن به این مراسم استقبال می کردند؟

بهراد:

خیلی زیاد. چون خیلی از دوستانم می خواهند در مورد اصفهان بیشتر بدانند.

-  به آن ها گفته ای که به این مراسم می آیی؟

بهراد: بله.

-  در مدرسه در مورد این مراسم و آنچه دیدی و شنیدی صحبت می کنی؟

بهراد:

بله حتما صحبت می کنم و به آنها پیشنهاد می کنم در مورد اصفهان حداقل تحقیق کنند.

-  چقدر در مورد اصفهان و بناهای تاریخی و محلات آن می دانی؟

بهراد:

بیشتر بناهای تاریخی اصفهان را می شناسم و در مورد گذشته هر کدام نیز از پدر بزرگم زیاد می پرسم.

-  با اطلاعاتی که داری می توانی در برنامه های صبحگاهی و مراسم های مدرسه در مورد آنچه یاد گرفتی برای دوستانت صحبت کنی و به آگاهی آنها بیفزایی؟

بهراد:

با دوستانم در کلاس می توانم صحبت کنم ولی سر صف یا برنامه ها نه. نمی شود.

-  چرا نمی شود؟

بهراد:

اجازه نمی‌دهند کسی آن بالا بیاید و در این مورد صحبت کند. ولی در زنگ های تفریح و در کلاس با دوستانم صحبت می کنم.

-  پس سر صف شما چه می کنید؟

بهراد:

سرود می خوانیم. اگر کسی شعر حفظ کند آن بالا می خواند. قرآن می خوانند. ولی در این مورد کسی صحبت نکرده است.

-  در مورد هفته فرهنگی اصفهان در این هفته، در مدرسه با شما صحبت نکردند؟ در مورد برنامه های این هفته برایتان حرفی نزدند؟

بهراد:

نه اصلا کسی برای ما صحبتی نکرد.

-  از میان دانش آموزان مدرسه یا معلمانتان کسی سر صف در مورد اصفهان هم مطلبی برایتان نگفت؟

بهراد:

 تا حالا کسی چنین کاری در مدرسه نکرده است. با صحبت شما به ذهنم رسید که شاید اگر اجازه دهند این کار را خودم انجام دهم. من در مورد اصفهان به دوستانم گفته ام و آنها هم از من مطالب زیادی یاد گرفتند ولی برای شناسایی محلات اصفهان و تاریخ آن بیشتر می خواهم تلاش می کنم.

- از مدرسه هم می توانی کمک بگیری؟

بهراد:

از پدربزرگم حتما کمک می گیرم.

-  ممنونم پسر گلم که وقتت را در اختیارم گذاشتی.

ادامه دارد

گفت و گو ، پیاده سازی و ویرایش : نرگس کارگری

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید