امروزه هیچ‌کس نمی‌تواند نقش بی‌بدیل تحقيق و پژوهش را در تكامل و سعادت بشر كتمان كند. اين واقعيت با نگاهي اجمالي به دنیاي پيرامون ما قابل تائید است: رابطه معناداری بين توجه حاكمان و سياستمداران به مقوله تحقيق و پژوهش و سعادت و يا فلاكت مردمان تحت سيطره آنها وجود دارد. معمولاً جوامعي كه از نقش و اهميت تحقيق و پژوهش غفلت کرده‌اند سرشار از ظلم، ستم، فساد، بزه‌کاری، غارت، ريا و استبداد و فلاکت و عقب‌ماندگی هستند درحالی‌که جوامعي كه به اهميت تحقيق و پژوهش پی برده‌اند و در اين زمينه سرمایه‌گذاری کرده‌اند سرشار از صلح، صفا، صميميت و رشد و بالندگي و توسعه می‌باشند.
تمركز و سرمایه‌گذاری در مقوله تحقیق و پژوهش وجه تمایزدهنده جوامع متمدن از جوامع غير متمدن می‌باشد.
اهميت تحقيق و پژوهش در كشورهاي پيشرفته مثل آمريكا و كانادا در حدي می‌باشد كه تحصيل به‌ویژه در دوره دكترا در اين كشورها پژوهش محور می‌باشد. ضمن اينكه كساني كه در این کشورها تمايل به ادامه تحصيل در دوره دكترا دارند بايد دو سال كرس هاي ويژه و مرتبط با تحقيق و روش تحقيق را بگذرانند و بعدازآن وارد دوره دكترا شوند.
و اما سؤالی كه مطرح می‌شود اين است كه تحقيق و روش تحقیق چیست؟
تحقيق فرآيند علمي هدف مندی است که شامل مجموعه‌ای از قواعد، ابزارها و راه‌های معتبر و نظام‌یافته براي بررسي واقعیت‌ها، يافتن روابط برای رسیدن به پاسخ يك پرسش و يا راه‌حل يك مسئله و یا كشف مجهولات می‌باشد. اما قبل از پرداختن به روش تحقیق بهتر است ابتدا اشاره‌ای به انواع تحقیق داشته باشم:
انواع تحقیق
انواع متفاوتی از تحقیق وجود دارد که در اینجا به معرفی سه نوع از مهم ترین آنها می پردازم:
Historical Research) . 1 ) تحقيق تاريخي
Descriptive Research) .2 ) تحقيق توصيفي
Experimental Research) .3 ) تحقيق تجربي
1. تحقيق تاريخي:
در تحقيق تاریخی به مطالعه و بررسي پديده، واقعه و يا امري در گذشته پرداخته می‌شود. يكي از اهداف اين نوع تحقيق ارتباط یافته‌ها در گذشته به موارد مشابه در شرايط حاضر به‌منظور ارتقاي كيفيت و يا بهبود متغیر مورد نظر در زمان حاضر می‌باشد. به‌عنوان‌مثال "بررسي سطح رفاه مردم در دوره اصلاحات " نمونه‌ای از تحقیق تاریخی می‌باشد .
2 . تحقیق توصیفی:
در این تحقیق محقق سعی می‌کند به توصیف پدیده و یا امری در زمان حاضر بپردازد. "کالبدشکافی نظام آموزشي ایران"می‌تواند نمونه‌ای از این تحقیق باشد كه این‌جانب درباره آن يك مقاله نوشته‌ام. البته اين مقاله برگرفته از يكي از فصل‌های دهمین كتابم بود. در این مقاله به توصيف نظام آموزشي ايران پرداخته‌ام و بر اين نكته تأکید داشته‌ام كه سيستم آموزشی فعلی ما نه‌تنها به رشد و شکوفایی قواي فكري از قبيل تفكر انتقادي و خللاقيت فراگيران نمی‌انجامد بلكه مانع رشد آنها هم می‌شود.
کارکرد این نظام آموزشی تقلیل و از بین بردن قدرت تفكر و خلاقیت فراگيران است .
3. تحقیق تجربی:
تحقیق تجربی یا آزمایشی یکی از دقیق‌ترین و کارآمدترین روش‌های تحقیق است که برای آزمون فرضیه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تحقیق تأثیر یک یا چند متغیر مستقل بر یک یا چند متغیر وابسته سنجیده می‌شود. لازمه ورود به این نوع تحقیق داشتن حداقل دو گروه آزمایش و شاهد می‌باشد. مثلاً "تأثیر روش تدریس خودم (دکتر حسینی) بر تفکر انتقادی دانش آموزان/ دانشجویان" می‌تواند نمونه‌ای از تحقیق تجربی باشد.
در اینجا بنا به اهمیت تحقیق تجربی به معرفی مراحلی ( روشی) که در طول انجام این تحقیق باید در نظر گرفته شود می‌پردازم.
لازم به یادآوری است که غالب رساله‌های کارشناسی ارشد و دکترا بر مبنای این مراحل تحقیق تجربی انجام می شوند.
3.1 عنوان و یا موضوع (Title ) :
در انتخاب موضوع باید توجه داشت که باید از لغات کلیدی و مورد تمرکز تحقیق استفاده کرد. ضمن اینکه موضوع باید در حد امکان کوتاه، رسا، دقیق و جذاب باشد و حداکثر از 15 کلمه بیشتر نشود. موضوع باید دربردارنده کل تحقیق بوده و در واقع انعکاسی از محتوای تحقیق باشد. در زیر عنوان هم باید نام و نام خانوادگی و نیز محل کار محقق و ایمیل و یا شماره تلفن او آورده شود تا در صورت نیاز خوانندگان بتوانند با محقق تماس بگیرند.
3.2 چکیده (Abstract ) :
چکیده در واقع خلاصه و به عبارتی ویترین تحقیق می‌باشد. در قسمت چکیده باید سعی کنید تا در یک پاراگراف و یا حداکثر یک صفحه کل محتوای تحقیقتان را بازتاب دهید. همچنین باید سعی کنید به هدف، روش بررسی و تحقیق و نیز نتایج تحقیق تان بپردازید. ضمناً در انتهای چکیده می‌توانید به یک و یا دو دلیل برای یافته‌تان بپردازید. نکته دیگر این است که در پایان چکیده باید چند کلمه کلیدی هم تحت عنوان لغات کلیدی بیاورید.
3.3 مقدمه (Introduction):
در مقدمه تحقیقتان باید ضمن تعریف مسئله گریزی به یافته‌های قبلی زده و بر مبنای آنها به معرفی هدف خود و نیز به اهمیت آن بپردازید.
3.4 مرور تاریخچه مرتبط (Review of Literature):
در این قسمت بايد با دقت بيشتر به تحقيقات قبلي كه مرتبط با تحقيق و هدف شما هستند بپردازيد. به‌عبارت‌دیگر بايد از تحقيقاتي كه در گذشته دور انجام‌شده است تا آخرين تحقيقات كه در دوره حاضر انجام شده است سير كنيد و به ارائه نتايج آن تحقيقات بپردازيد.
نكته مهم در این قسمت اين است كه در سير تاريخي خود بايد به خلأ مورد تمركز خود در یافته‌های علمي برسيد و آن را برجسته‌نمایید. به‌عبارت ساده تر بايد به نقطه‌ای برسيد كه تا حالا روي آن كار نشده است و نتیجه‌گیری كنيد كه بر مبناي همين خلأ شما به ارائه سؤالی جديد پرداخته‌اید تا در اين تحقيق در پي يافتن پاسخ آن باشيد.
در همين راستا است كه ما معتقد هستیم يك محقق اصطلاحاً Frontier of Knowledge هست. این اصطلاح به این معنا است که يك محقق شكافنده مرزهای دانش است. بر مبناي همين نقش محققان است كه بشر در طول ساليان همواره در حال رشد و بالندگی و ترقي بوده است چرا كه هر محقق به‌نوبه خود بشر را گامي - هرچند كوچك - به جلو پیش برده است.
در اينجا لازم است كه براي نمونه به خلائي كه خود من در رساله دكترايم به آن پرداختم اشاره‌ای نمايم.
واقعيت اين است كه نظام آموزشي ما حداکثر به چيزي جز موفقیت علمی فراگیران نمی‌اندیشد. این در حالی است که این‌جانب معتقد هستم ما در کلاس‌هایمان علاوه بر پرداختن به مطالب علمی در رشته خود و آموزش استراتژی‌های يادگيري مربوط به آن بايد به آموزش مهارت‌های اجتماعي و مهم‌تر از آن به ارتقاي آگاهی‌های اجتماعي و به‌ویژه آگاهی‌های سياسي نسل فردا نيز بپردازيم.
بر مبناي همين ایده‌ها بود كه این‌جانب به ارائه تئوري آموزشی سياسي خود پرداختم كه بر مبناي آن روش تدريس منحصربه‌فرد خود را ارائه دادم .در اين روش تدريس من معتقد هستم که :
* اگر می‌خواهیم در شکل‌گیری و توسعه جوامع انسانی، شاد، مترقی و دموکراتیک و متمدن و در نهایت صلح جهانی سهیم باشیم باید ترتیبی دهیم تا آینده‌سازان این مرزوبوم علاوه بر کسب مهارت‌های علمی، نورم ها و قواعد و اصول و اسلوب و مهارت های دموکراتیک را نیز در کلاس‌هایشان کسب نموده و در خود نهادینه کنند.
به عبارت دیگر ، کلاس‌های ما - که می‌توانند به‌صورت دموکراتیک اداره شوند - باید به ارتقای مهارت‌های اجتماعی، سبک‌های تفکر، نگرش و منش و شخصیت نسل فردا بینجامند.
همین‌طور شهروندان باید در طول زندگی آکادمیک خود متفکر، منتقد، خلاق، مشارکت‌جو و هم‌زمان اهل رقابت و سیاسی نیز بار آیند تا قادر باشند با موفقیت با واقعیات دنیای پیچیده کنونی مواجه شوند و نقش بسیار مؤثرتری در سرنوشت خود و ما ایفا نمایند.
3.5 روش بررسي (Method):
اين قسمت در واقع قلب تحقيق شما می‌باشد. در اين قسمت بايد به اين مورد بپردازيد كه در طول رسيدن به نتيجه تحقيقتان چه مراحلي را طي كرده ايد و از چه ابزارهايي استفاده نموده ايد. اين قسمت بايد شامل موارد ذيل باشد:
3.501 طرح تحقيق (Design):
در اين قسمت بايد به معرفي طرح و يا فرمولي كه براي انجام تحقيق تان از آن تبعيت کرده‌اید بپردازيد. مثلاً درصورتی‌که تحقيق شما يك پیش‌آزمون و يك پس‌آزمون و دو گروه شاهد و آزمايش داشته باشد كه در آن به بررسي تأثیر يك متغير بر متغير ديگر می‌پردازید طرح و يا اسكلت تحقيق شماPretest-Posttes Control Group Design می‌باشد.
3.502 شرکت‌کننده‌ها (Participants) :
در اين قسمت بايد به معرفي شرکت‌کننده‌های در تحقيق خود و مشخصات آنها از قبيل سن و جنس و عقبه تحصيلي و يا اجتماعي سياسي و نژاد آنها بپردازيد. ضمناً بايد يادآور شويد كه چه پروسه‌ای را و در چه شرایطی براي انتخاب اين شرکت‌کننده‌ها طي کرده‌اید.
3.5.3 مواد (Instrumentation) :
در اين قسمت بايد به معرفي مواد به به كار گرفته شده در تحقيق خود و نيز مشخصات كامل آنها بپردازید. به‌عنوان‌مثال ممكن است از كتاب و يا آزموني خاص استفاده کرده باشید که در اين صورت علاوه بر ذكر مشخصات كامل آنها بايد به توجيه اعتبار (علمي) و استاندارد و قابل‌پذیرش بودن آنها براي بكار گيري در تحقيق خود نیز بپردازيد.
3.504 شيوه اجرا (Procedure ):
در اين قسمت بايد به توصيف تمام مراحل اجراي پژوهش خود بپردازيد. نحوه انتخاب مواد به كار گرفته‌شده و نيز نحوه انتخاب شرکت‌کننده‌ها و تقسیم آنها به گروه‌های متفاوت ( آزمايش و شاهد) از جمله مواردي هست كه در اين قسمت بايد به آنها بپردازيد. ضمناً بايد روش كار با گروه‌های آزمايش و شاهد و تفاوت‌های كار شما با اين گروه‌ها نيز به تفصیل توضيح داده شوند.
3.505 روش‌های تحليل آمار (Data Analysis):
در اين قسمت بايد خيلي مختصر به معرفي روش‌های تحليل آماري و نيز نوع نرم‌افزار آماری كه براي بررسي اطلاعات استفاده کرده‌اید بپردازيد.
4 . تجزیه‌وتحلیل آمار (Data Analysis ):
در اين قسمت بايد به‌طور جامع به ارائه یافته‌های خود با استفاده از روش‌های تحليل آماري كه به كار گرفته‌اید بپردازيد. همین‌طور بايد اين نكته را كه كدام فرضيه شما در تحقیقتان تائید و يا رد شد را نيز برجسته نمایید. یاد آوری اینکه اين قسمت شامل متن و تصاوير و جداول و شکل‌ها می‌باشد و هیچ‌گونه بحثي را شامل نمی‌شود.
5. نتيجه و بحث ( Discussion & Conclusion)
در اين قسمت بايد به اين نكته بپردازيد كه آيا یافته‌های شما با یافته‌های محققان قبلي هم راستا می‌باشد و يا نه ؟ و چرا؟ و اينكه اين یافته‌ها به چه معنايي می‌باشند؟
همین‌طور بايد به اینکه اين یافته‌ها چه كاربردهايي براي افراد و يا گروه‌های متفاوت دارند بپردازيد. ضمن اينكه در این قسمت بايد به ارائه پیشنهاد‌هایی براي كار و تحقيق بيشتر براي ساير محققان هم بپردازيد.
در پايان لازم است به محدودیت‌های تحقيقتان نیز اشاره شود تا محققان و علاقه‌مندان در بكار گيري یافته‌های شما دقت بيشتري كنند.
6. منابع ( References):
در قسمت منابع باید فهرستي از مراجع مورداستفاده خود در تحقيق را به صورت علمی درج نمایید.
http://beyondelt.blogfa.com
آخرین اخبار و تحلیل ها در حوزه آموزش و پرورش ایران و جهان در سایت سخن معلم
با گروه سخن معلم باشید .
https://telegram.me/sokhanmoallem
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نظرات بینندگان