سه اهرم اصلی و بنیادین اما غایب برای طراحی و اجرای " سیستم رتبه بندی معلمان " !

مقدمه
برای اجرای رتبه بندی معلمان ، ابتدا باید سه بازوی تقویت انگیزش و ایجاد قابلیت و صلاحیت و مهارت برای تدریس را تقویت نمایید یعنی :
گروه های آموزشی ، آموزش ضمن خدمت معلمان ، تربیت معلم .
امروز این سه ضرورت حتمی ، یا وجود عینی ندارد و یا بسیار مریض احوال هست ، لذا هر یک به طور جداگانه ، نیاز به پالایش و واکاوی و درمان عاجل دارد. پس ابتدا ، ابزارهای ایجاد و تقویت فاکتورهای واقعی صلاحیت را برقرار سازید ، سپس به افزایش حقوق معلم بپردازید . اما تصور نادرست احراز صلاحیت معلم مساوی است با رضایت حقوقی را ، ترویج و توجیه ننمایید. رتبه بندی معلمان مساوی با افزایش حقوق نیست. اول مرا همسطح استاد دانشگاه پرورش دهید. به بیانی دیگر اساتید دانشگاه چون به یک حد نهایی از کسب علم رسیده اند ، حقوق بیشتر دریافت می کنند ، اما ما معلمان قرار است با حدود 200 تا 700 هزار تومان افزایش حقوق ، به حد نام و صلاحیت اساتید دانشگاه برسیم. آنان ابتدا صلاحیت و توانمندی تدریس در دانشگاه را می یابند لذا تا پایان مدت خدمت ، از آن بهره ها به دانشجویان و جامعه می رسانند . اما ما معلمان قرار است طی سی سال خدمت خود به درجاتی برسیم که در آخرین رتبه بازنشسته می شویم و کلاس و مدرسه و جامعه از مجموع تجارب و دانش ما محروم می ماند. باور و اعتقادم به این اصول آنقدر زیاد است که دلیلی برای طرح پرسش : پس تکلیف بازنشستگان چیست ؟ را نمی بینم . چون بازنشستگان در جریان امر تدریس قرار ندارند. مگر آن که به همه آنان آخرین رتبه را قائل شوید و در مورد آنان نیز این طرح را اِعمال نمایید، چون نوع نگرش شما مسئولان به طرح رتبه بندی معلمان ، فقط درجه بندی آنان جهت پرداخت مبالغی پول است . اما معلمان بدون این سه بازو ( گروه های آموزشی ، آموزش ضمن خدمت معلمان ، تربیت معلم ) ، فقط مدرک تحصیلی و سنوات خدمت خود را دارند و از کنش و واکنش آموزشی و یا فعل و انفعالات یادگیری دانش روز و روش تدریس امروزی ، محرومند.

در بحث آتی به نحوه تربیت معلم در دیگر کشورها به تفصیل و در سه بخش ، خواهم پرداخت و در این جا در مورد آموزش ضمن خدمت و ضرورت های آن اشاراتی دارم . برای پرداختن به اصل مطلب و پرهیز از اطاله سخن ، از بیان تعریف و تاریخچه آموزش ضمن خدمت معلمان ، اجتناب ورزیده ام .

انواع آموزش‌های ضمن خدمت
آموزش ضمن خدمت با توجه به ماهیت آموزش‌ها ، مدت زمانی که برای آموزش در نظر گرفته می‌شود و نیز هدف و منظور از آموزش ، متفاوت است. بر این پایه ، آموزش ضمن خدمت به موارد زیر تقسیم می‌شود:
بر پایه زمان : کوتاه‌ مدت – بلند مدت – ترکیبی
بر پایه‌ هدف : توجیهی – بازآموزی – جبرانی – دانش‌افزایی
بر پایه‌ ماهیت : ویژه – تخصصی

کانال های آموزش ضمن خدمت معلمان
1 - دوره های رسمی در دانشگاه
در این روش از آموزش معلمان ، افراد متقاضی مانند سایر دانشجویان دوره های آموزشی را در دانشگاه سپری می کنند. بعد از دو یا چهار سال آموزش کار خود را به عنوان معلم در سیستم آموزشی شروع می کنند.
2 - انجام کارورزی
یکی از بهترین روش های آموزشی معلمان کسب تجربه از معلمان با تجربه تر است. بدین صورت که از معلمان تازه کار خواسته می شود برای مدتی (معمولا یک سال تحصیلی) به عنوان کمک معلم در مدارس مختلف حاضر شود تا ضمن کمک به فعالیت های کلاس، به صورت عملی با جو مدرسه و تدریس آشنا شود.
3 - آموزش معلمان همراه با سفر
تورهای آموزشی برای معلمان ایده بسیار جالبی است که تمام کشورهایی که سیستم آموزشی قوی دارند صورت می گیرد. مثلا در کره جنوبی مجموعه رسانه ای " چوسون "همه ساله ۴۰۰ آموزگار را به حساب خود به کشور ژاپن اعزام می کند تا با پیشرفت های علمی آن کشور آشنا شده و تجارب ژاپنی ها را به کره منتقل کنند. علاوه بر این ، همه ساله تعداد ۱۰۰ آموزگار از سوی این روزنامه به کشور چین اعزام می شوند تا از نزدیک پیشرفت های سریع چین را مشاهده کرده و زمینه ارتقای کیفی آموزش و پرورش کره را فراهم سازند.
4 - دوره های ضمن خدمت غیر رسمی
آموزش معلمان در خود مدرسه (یا فضای مورد علاقه معلمان) با اساتیدی که خود معلمان تعیین می کنند انجام می شود.

آموزش ضمن خدمت معلمان در 8 کشور جهان (1)

" آموزش ضمن خدمت در کانادا
دوره های تخصصی آموزش ضمن خدمت با عنوان ( PO ) در کشور کانادا بر اساس پیشنهاد هیئت رئیسه مدارس و مراکز آموزشی کشور و با توجه به اولویت های آموزشی ایالات کشور به معلمین ارائه می گردد. زمان برگزاری دوره های آموزشی ضمن خدمت در اغلب ایالات کشور کانادا 5 تا 10 روز در سال به طول می انجامد. گفتنی است که کلیه معلمین کانادایی ملزم به حضور در دوره های آموزشی ضمن خدمت می باشند اما محتوای چنین دوره هایی یکسان نیست.

آموزش ضمن خدمت در انگلستان
هدف اصلی برگزاری دوره های تکمیلی آموزشی معلمان در انگلستان و ولز پرداختن به آموزش مهارت های عملی تدریس و رفع محدودیت های آموزشی معلمین در حوزه تدریس مدارس سراسر کشور می باشد. علاوه بر دوره های آموزش تکمیلی فوق ، دوره های تکمیلی 2 ساله آموزش معلمان نیز برگزار می گردد که در جهت برطرف نمودن کمبود تعداد معلمان حوزه های آموزشی علوم ، ریاضیات ، طراحی ، تکنولوژی اطلاعات و زبان های خارجی مؤثر بوده است. دوره های آموزش مذکور هم چنین به معلمینی ارائه می گردد که به تدریس درس یا دروس آموزشی نامربوط با موضوع آموزشی اولیه تمایل دارند. طی سال1997، طرح احداث مراکز آموزش پاره وقت و آموزش از راه دور در حوزه آموزش معلمان کشور انگلستان مطرح گردیده و از سال 2000 ، رسما به اجرا گذارده شده است.

آموزش ضمن خدمت در هلند
مطالب آموزشی و کتاب های درسی به طور مرتب تغییر می کند. این آموزش بر اساس تقاضای مدارس تعیین می شود. ممکن است از یک معلم تا گروه کوچک معلمان یا همه معلمان یک یا چند مدرسه تغییر کند. شرکت معلمان داوطلبانه صورت می گیرد و غالبا در ساعات خارج از تدریسِ معلمان ارائه می شود. مدارس خود مسئول این هستند که چگونه سرمایه آموزش ضمن خدمت خرج شود و همچنین قادر می باشند که محتوای رشته ها را خود تعیین کنند. بعضی از زمینه های آموزشی آنقدر مهم می باشد که وزیرآموزش ، فرهنگ و علوم برای آموزش در این زمینه ها سرمایه گذاری اضافی می نماید در همان زمان مدارس بودجه خود را در زمینه خدمات استفاده می کند.

آموزش ضمن خدمت معلمان در کشور کره جنوبی
در سطح محلی 16 انیستیتوی تربیت معلم و استان ها و شهرهای بزرگ تحت نظر مشاوره ناظری از دفتر آموزش ،11 انیستیتوی تربیت معلم ابتدایی وابسته به دانشگاه های آموزشی و51 انیستیتوی تربیت معلم وابسته به دانشگاه ها وجود دارند.
برنامه های آموزش صلاحیت متشکل از دوره هایی هستند که پیش از 180 ساعت (30 روز) را با اختصاس 10تا 20 درصد جهت آموزش عمومی ، 10تا 20 درصد جهت دوره های آموزش اولیه و 60 تا 80 درصد جهت یک موضوع تخصصی تشکیل می گردند. جهت تکمیل دوره آموزش یادآور ، حداقل 60 ساعت (10روز) لازم است. علاوه بر این ، کالج آموزش دانشگاه ملی کره یک انیستیتوی تربیت معلم برای ادامه آموزش برگزار می کند.

آموزش ضمن خدمت معلمان در کشور پرتغال
برنامه های آموزش ضمن خدمت معلمان معمولاً در قالب دوره های فشرده 15ساعته ارائه می گردد. مراکز انجمن مدرسه بیشتر برنامه های ضمن خدمت را ارائه می نمایند. طی چند سال اخیر پیشرفت زیادی در اتخاذ روش های جدید آموزشی من جمله «آموزش کارگاهی» و «پروژه ای » صورت گرفته است.

آموزش ضمن خدمت معلمان در کشور ترکیه
هدف این دوره ، برنامه ریزی و مدیریت برای اهداف آموزشی و اجرای مناسب برنامه های آموزش معلمان می باشد. وزارت آموزش و پرورش معلمان را برای شرکت در این دوره ها انتخاب می کند . این افراد از بین افرادی که ثبت نام کرده اند انتخاب می شوند . طول هر دوره از 3 تا 90 روز متغیر است.

آموزش ضمن خدمت معلمان در کشور اسپانیا
برنامه‌های آموزش ضمن خدمت در قالب اشکال مختلف نظیر برگزاری گردهمایی‌ ثابت معلمین ، رشته‌های آموزشی و علمی ، اجرای پروژه‌های آموزشی در مؤسسات آموزشی ، رشته‌های تخصصی ، رشته‌های کوتاه‌مدت و برپایی کنفرانس‌ها به معلمین ارائه می‌گردد. گفتنی است که سهم عمده برنامه های مذکور به عنوان ابزاری برای توجیه به نیازهای آموزشی معلمان مراکز پیش‌دانشگاهی با هدف بهبود کیفی آموزش معلمان به آنان ارائه می‌گردد.

آموزش ضمن خدمت معلمان در کشور اتریش
دوره آموزشی حین خدمت فقط برای معلمان مدارس حرفه ای و معلمان دروس تخصصی مدارس فنی و حرفه ای می باشد. دوره اول تحصیلات به مدت 4 ترم در حین خدمت انجام می پذیرد. بعد از آن یک دوره تحصیلات تمام وقت 2 ترمی در آکادمی های حرفه ای علوم آموزشی و تربیتی پیش بینی شده است که به صورت معافیت از خدمت انجام می پذیرد. (دوره دوم تحصیلات)"

سخن آخر
1 - در کدام کشور جهان ، آموزش معلمان تحت عنوان : سامانه ضمن خدمت فرهنگیان www.ltms.medu.ir, سایت LTMS ، از طریق رایانه و آن هم با دریافت پول و آن هم دریافت پول در ازای دادن نمره قبولی ، انجام می گیرد که کشور ما بدین طریق عمل می نماید ؟!
اگر به مبحث خلاقیت و ثبت رکورد در کتاب گینس ، اشاره می کنید ، متأسفانه عملکردی قابل تعمیم و افتخار از خود ارائه نداده ایم که انتظار جایزه و یا تشویق هم داشته باشیم!! در هیچ منبعی به آموزش ضمن خدمت معلمان ، با روش فعلی ما جهت برون افکنی مسئولیت سنگین مدیریت آموزش ضمن خدمت ، با متوسل شدن به رایانه ، اشاره ای نشده است.

2 - برای اثبات این قول خود ، به بررسی وضعیت آموزش ضمن خدمت در چند کشور جهان پرداختم تا باور کنیم که معلمان به آموزش ضمن خدمت برای به روزرسانی دانش و مهارت تدریس خود ، شدیدا نیازمندند. امروز دیگر با تغییر کتب درسی ، کلاسی جهت همفکری و ایجاد هماهنگی در امر تدریس برای معلمان با سوابق متفاوت گذاشته نمی شود. معلم تازه کار و با سابقه باید با توانایی های ذاتی و اکتسابی و بهره هوش خود به هماوردی با محتوای کتاب جدید بپردازند تا بعد مدتی ، به تدریس روان دست یازند. صد البته نبود گروه های آموزشی قهار و فعال و توانمند هم از دیگر ضعف های مسیر آنهاست که نبود هر دو ، امکان تدریس نادرست را برطرف نمی سازد.

3 - در هر یک از این کشورها ، گفته شده است : آموزش ضمن خدمت معلمان . اما ما با اصرار همچنان می گوییم فرهنگیان. مطالب آموزشی و کتاب های درسی به طور مرتب تغییر می کند. این آموزش بر اساس تقاضای مدارس تعیین می شود.
آنان آموزش مدیران و معاونان و مدیران اجرایی و پرورشی را مشمول این آموزش نمی بینند و لابد اگر چنان نقش هایی در مدارس آنها وجود دارد ، به طور جداگانه از معلم آموزش می بینند. یعنی اهمیت شغل معلم و آموزش و تربیت او در این کشورها و دیگر کشورهایی که به آنها اشاره ای نشده است ، از این نظر نیز قابل ادراک است و بی تفاوتی و اهمال ما از این شغل نیز حاصل چنین نگاه های سطحی است.
ما به آموزش ضمن خدمت درهم قائلیم لذا حدود شرح وظایف هر نقش برای ما اصلا مهم نیست. چون ما با انتخاب کتب مذهبی ، ایدئولوژیک و دینی ، مقاصد دیگری در آموزش درهم شاغلان آموزش و پرورش داریم. اما آنان با تفکیک آموزش ضمن خدمت ، قصد به روز رسانی معلومات و دانش و مهارت انجام کار افراد شاغل در آموزش و پرورش را دارند.

4 - فاکتورهای ارزشیابی معلمان خود عاری از ایراد نیست و آنچه که در آن پنهان است خود واقعیت است. یک سری کاغذبازی صوری ، برای ارضای باور تفاوت ها و اثبات آن ، که همه معلمان بدان نگاهی واحد ندارند. برای خیلی از معلمان انجام صادقانه وظایف شغلی مهم تر از افتادن در گرداب سندسازی و مدرک سازی جهت دریافت امتیاز بیشتر است. در واقع ارزشیابی دیروز و یا امروز ، گویای هیچ واقعیتی نیست اما شما با اتکا به آن ، حق و حقوقی برای عده ای ایجاد می کنید که عادلانه نیست.

5 - بالاخره پس از رو سفیدی هفت خان رستم و سال ها انتظار ، خبر تصویب اجرای طرح رتبه بندی معلمان رسید و شاید شور و حالی برای معلمان و نفسی آسوده برای وزیر و دیگر دست اندرکاران برپا کرد. اما من معلم نمی خواهم عصاره ضرب المثل " گنجشک را رنگ میکنن جای قناری قالب میکنن " باشم . رتبه بندی معلمان صحیح است یا فرهنگیان ؟ ! بدون هر نوع آموزش ضمن خدمت ، من معلم چگونه مرجع رسمی برای بازسازی معلومات خود را در رشته تدریس خواهم داشت ؟ و به عنوان یکی از مراجع غیر رسمی ، چند درصد معلمان با بهانه وقت ندارم و یا پول ندارم و گرفتارم ، ولی در اصل به دلیل عدم وجود فرهنگ و عادت مطالعه ، از امر مهم مطالعه غافلند؟

واقعیت چیست ؟
آنچه که امروز قرار است شما اجرا کنید ، همان اجرای روند 4 سال یک بار دریافت گروه پایه در قبل و اوایل انقلاب است که در آن ، فقط دو شاخص سنوات خدمت و مدرک تحصیلی ، دخیل بود . ادعایی در بین نبود و توقع خارج از تدریس معمول هم وجود نداشت. در ضمن همه در قِبال آن برابر بودند. طرح رتبه بندی معلمان با درجه بندی صِرف معلمان ، قادر نخواهد بود نظام آموزشی را به توسعه پایدار و کشور را به پیشرفت برساند چون شما همچنان از سه اهرم اصلی آموزش و پرورش غافلید. افزایش حقوق معلمان و یا همسان سازی آن با دیگر نهادها و سازمانها ، به سیاست گذاری لایه بندی شده مستتر واقعیت نیازی ندارد.

1) ویکی پدیا . دانشنامه آزاد.

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید