جنگل های هیرکانی دیرینه‌ترین جنگل های روی زمین هستند. این جنگل ها با گستره اندک خود نسبت به کل مساحت جنگل های جهان، منحصر به فردترین ژنتیک را دارا هستند. چرا که این جنگل ها در آخرین یخبندان از پای در نیامدند و به عنوان جنگل های باستانی تاکنون روی پای خود ایستادند. رویشگاه این جنگل ها در ایران است. گستره رویش آن از گلی‌داغ در استان گلستان تا آستارا در استان گیلان و بخش کوچکی از کشور آذربایجان واقع شده است.
جنگ لهای هیرکانی در معرض آسیب های گوناگونی قرار دارند. عوامل انسانی بزرگترین آسیب ها را تاکنون به این جنگل ها وارد کرده است.
از جمله آسیب‌های آن را می‌توان امراض گوناگون که ممکن است طبیعی یا از سوی انسان باشد، قاچاق چوب، تغییر کاربری اراضی و ساخت و سازهای بی‌رویه، تجمع زباله‌های شهری، بیمارستانی و حتی صنعتی برشمرد.
از کل مساحت جنگل های هیرکانی که در سال ۱۳۴۱ ملی اعلام شده بود، بیش از نیمی از آن به دلایل گوناگون از بین رفته است.
بررسی‌های نشان می‌دهند که در دهه‌های گذشته بیشترین آسیب به جنگل های هیرکانی را مصوبات مجلس، سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، سازمان محیط، وزارت کشاورزی، وزارت راه و شهرسازی، قاچاقیچان و همدستان آنها رسانیده‌اند خروج دام و خالی شدن روستاهای جنگلی از سکنه نیز بهانه‌ای شد تا دست قاچاقچیان چوب باز شده و جنگل ها هر چه بیشتر غارت شوند. واگذاری عرصه‌های جنگلی به اشخاص حقیقی و حقوقی طی چند سال گذشته چهره جنگل ها را به نقاط مسکونی تغییر داد، به طوری که شاهد ساخت و ساز برج و ویلا حتی در بالاترین نقاط کوه هایی که پوشیده از جنگل هستند نیز هستیم.
با توجه به کاهش سطح جنگل های هیرکانی به کمتر از نیم از کل سطح، لازم است تا نگاه همه مردم ایران اعم از مقامات، مجلس، آموزش و پرورش، دانشگاهیان، سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان محیط زیست، وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت نیرو و دیگر دست اندرکارانی که به نحوی کارشان با زمین و جنگلهای هیرکانی مرتبط است عوض شود.
برای تحقق این مهم نیاز به تحول در ساختار درونی و آموزش همگانی‌ست. این سال ها آنقدر وضعیت جنگل های هیرکانی وخیم شد، که دیگر حتی جای قطع یک درخت هم نیست. با این حال صدای اره‌های چوب‌بری در فصول مساعد و غیر مساعد سال در شبها قطع نمی‌شود! قاچاقچیان درخت سالم را می‌برند و آنها را نیمه‌های شب از جنگل خارج و به فروش می‌رسانند. قدرالسهم همدستان را نیز می‌پردازند، تا بتوانند باز هم بیشتر جنگل ها را نابود کنند.
این طور نیست که فکر کنید نباید از جنگلها بهره‌برداری شود، بلکه برعکس، جنگل ها نعمات خدادادی و تجدید‌پذیرند که می‌توان از آنها به نحو مطلوبی بهره‌برداری کرد. بنابراین برای نجات جنگل های هیرکانی مواردی پیشنهاد می‌شود:
۱- برداشته شدن نگاه استثمارگرانه‌ای که از سوی مصوبات مجلس و آئین‌نامه‌های داخلی سازمانهای مربوطه به جنگل ها تحمیل شده و اصلاح بنیادین قوانین. برای تحقق این مهم نیاز به تحول در ساختار درونی و آموزش همگانی‌ست .
۲- آموزش اهمیت کاشت بذر و نهال و حفاظت و برداشت مناسب از آنها توسط کارشناسان سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری به مردم
۳- آموزش زراعت چوب و در اختیار قرار دادن نهال آماده از سوی سازمان های مربوطه به صورت رایگان به مردم برای کاهش فشار از جنگل های هیرکانی
۴- خارج کردن جنگل ها از دست سازمان اوقاف نیز شاید راه حل مناسبی برای حفظ این جنگل ها باشد.
کانال دکتر خدیجه گلین مقدم
صدای معلم، صدای شما
با ارائه نظرات، فرهنگ گفت‌وگو و تفکر نقادی را نهادینه کنیم.