به موجب یک گزارش خبری در سایت تابناک یکی از بانک های خصوصی به جای سود ابرازی رقم حیرت آور 58 هزار و 885 میلیارد تومان زیان را رو کرده است و این در حالی است که سرمایه ثبتی این بانک فقط 400 میلیارد تومان است و تاکنون افزایش سرمایه ای نداشته است .
این خبر اگر صحت داشته باشد ؛ معنی آن چیزی جز بر باد دادن سپرده های مردم و یا برداشت بی حد و حصر از بانک مرکزی و خلق میلیاردها تومان پول تورم زا (1) نیست!
در خبر دیگری در همین سایت خبری اعلام شده که شرکت فولاد مبارکه در حالی که به لحاظ نوع کالایی که انحصارا تولید می کند (تنها تولید کننده ورق فولاد در ایران) و اینکه شرایط بازار داخلی طوری ست که نیازی به تبلیغات ندارد؛ هزینه تبلیغات خود را 600 درصد افزایش داده (2) و یا اینکه بارها شنیده و خوانده ایم که دو کمپانی بزرگ خودروسازی داخلی با وجود استقبال اجباری مردم و پیش فروش گاه تا دو ساله محصولات شان سالانه میلیاردها تومان زیان در صورت های مالی خود ابراز می کنند!
اینها مشتی از نمونه خروارها سوء مدیریت مالی و فرار مالیاتی خصوصا در شرکت های دولتی و یا بعضی از صندوق های بازنشستگی است که گاه و بی گاه اخبار آنها در جراید منتشر می شوند.
به راستی ریشه مشکل در کجاست و این زیان های نجومی واقعا بر شانه و گرده چه اقشاری سنگینی می کند؟
چگونه باید جلو این زیان ها را گرفت؟
اجازه بفرمایید نقبی به تاریخ بزنیم.
بعد از پیروزی انقلاب مشروطه ، دولت و مجلس شورای ملی نوپا برای اداره کشور خصوصا در بخش های مالی و مالیاتی و بودجه نویسی با دو مشکل عمده رو به رو بودند :
اول؛ نبودن شفافیت مالی در کنار فساد و رشوه خواری عمومی از صدر تا ذیل (3) همراه با رودربایستی و یا کم توانی تیم های اقتصادی و نظارتی و ماموران وصول مالیات دولت ها در مقابل فئودال ها و درباریان و شاه زادگان و رانت خواران آن دوره .
و دوم مشکل نبود کادر مالی تحصیل کرده و خبره و بی تعارف و بی طرفِ داخلی در آن زمان . این عوامل سبب شد که دولت های بعد از مشروطه برای سر و سامان دادن به اوضاع مالی و دخل و خرج کشور حداقل دو بار دست به دامن بیگانگان شوند و با استخدام کارشناس مالی و مالیاتیِ خارجی و دادن اختیارات ویژه به آنها به مقابله با این مشکل تاریخی بپردازند (4).
اولین کارشناس مدعو به ایران در این زمینه ، مورگان شوستر امریکایی بودکه در نخستین سالهای استقرار مشروطه به ایران آمد و کار خود را با جدیت شروع و در این زمینه گام های اساسی برداشت .گام هایی که برای بوروکراسی نوپای ایران در آن دوره بسیار بدیع و لازم بود هرچند ماموری مستعجل بود و ماموریت او به زودی با اولتیماتوم جابرانه سفرای روس و انگلیس مبنی بر اخراج او از ایران ناتمام ماند و شوستر مجبور به ترک کشور شد چرا که روس و انگلیس شفافیت مالی در ایران را به ضرر عوامل ایرانی خود می دیدند و در این مورد به صورت مشخص وقتی شوستر قصد داشت اموال شعاع السلطنه (شاهزاده قجری) را به حکم قانون در قبال بدهی مالیاتی مصادره کندروس ها به بهانه اینکه این اموال در وثیقه بانک روس است نه تنها مانع از این کارشدند بلکه در اقدامی مداخله جویانه با تهدید اشغال نظامی کشور وقیحانه خواستار اخراج فوری او شدند و جالب است که رقیب آنها یعنی انگلیس هم در این ماجرا طرف روس ها را گرفت...
( مورگان شوستر )
با اخراج نابه هنگام شوستر؛ نهال نوپای شفافیت و حرمت قوانین مالی خشکید و آب تیره بی انضباطی مالی دوباره به جوی همیشه جاری خزانه دولت های ایران برگشت.
چند سال بعد در سال1301 دولت وقت ایران درتلاشی مجدد « آرتور میلسپو » ی امریکایی را به همراه یک تیم متخصص فنی و اقتصادی برای سر و سامان دادن اوضاع مالی ایران برای یک دوره 5 ساله با اختیارات کامل به ایران دعوت کرد که مورخین اقدامات او را در مجموع مثبت ارزیابی می کنند.
میلسپو اگر چه با به قدرت رسیدن رضاشاه از ایران خارج شد اما با تبعید رضاشاه مجددا در سال 1321 به ایران دعوت شد و این بار با عنوان رئیس کل دارایی همراه با چند امریکایی دیگر برای وزارت خواروبار و همچنین گمرک وارد ایران شدند.
میلسپو و همکارانش با همکاری 60 نفر از متخصصین امریکایی که با خود آورده بودند همه امور خزانه داری ، خواروبار ، حمل و نقل ، تثبیت قیمت ها و حتی تثبیت و تعدیل اجاره بها را بر عهده گرفتند و انصافا منشاء خدماتی هم شدند. اما این بار هم افکار عمومی شاید به همان دلایل پیش گفته بر علیه او تحریک و دولت ناچارا در 1323 اختیارات او را سلب کرد و میلسپو ناچار به ترک ایران شد البته با تاسیس و گسترش دانشگاه ها و تربیت متخصصین حساب رسی مالی و اقتصادی شاید دیگر نیازی به حضور بیگانگان نبود. اما روابط پنهان و غیر شفاف مالی و اقتصادی و فرهنگ عامه پسند ایرانیان در مسامحه با متعرضان به بیت المال با توجیه « نان کسی را نباید برید » یا سبک شمردن و دور زدن قوانین به عنوان یک نقص بزرگ همچنان برطرف نشد و زیر پوست بوروکراسی اداری و مالی ایران پنهان ماند .
با پیروزی انقلاب اسلامی و افتادن کار به دست انقلابیون جوان و صادق ، این روند کمی کند شد و کم کم با کسب تجربه بیشتر می رفت که شفافیت مالی در ایران سر و سامان بگیرد اما شروع نابه هنگام جنگ تحمیلی و جابه جایی اولوی تهای مالی و پولی دولت و اقداماتی ضروری از قبیل جیره بندی اقلام مصرفی مردم و به تبع آن به وجود آمدن دو نرخ رسمی دولتی و غیر رسمی آزاد در بازار و در سطوح بالاتر کاهش شفافیت در بودجه نویسی و نبود نظارت کافی بر درآمد و هزینه های دولتی که به خاطر شرایط جنگی اجتناب ناپذیر بود کم کم پای رانت خواران و سوءاستفاده کنندگانی که همیشه مترصد چنین شرایطی هستند را ناخواسته به اقتصاد کشور بازگرداند و خیلی از آنان که از در بیرون رانده شده بودند بعضا با قیافه ظاهرالصلاح از پنجره وارد شدند و باز هم به دلیل همان تساهل و تسامح غیر منطقی پنهان شده در فرهنگ ایرانی؛یکی ازدست آوردهای مهم انقلاب یعنی شفافیت کم رنگ شد و به محاق رفت تا جایی که در کنار اختلاس ها و زمین خواری های بزرگ و کوچک در دهه 70؛ از اولین ابر اختلاس بزرگ رونمایی شد (123میلیارد) که اگر چه متهمان محاکمه و حتی یک حکم اعدام هم در این پرونده صادر و اجرا شد اما به دلایل زیادی این روند مخرب نه تنها متوقف نشد بلکه حداقل در کیفیت شتاب گرفت و در دوره های کوتاه چند ساله بعدی اختلاس هایی بزرگ با ارقامی عجیب شکل گرفت تا جایی که مثلا در اختلاس اخیر چای دبش آن 123 میلیارد پول خرد محسوب می شود.
در همه این موارد قوه محترم قضائیه قاطعانه به پرونده ها وارد و متهمین محکوم شدند اما آثار منفی روانی و اقتصادی این اختلاس ها کم و بیش تاثیر خود را گذاشته است و کار به جایی رسیده است که دیگر افکار عمومی در برابر اخبار اختلاس ها حساسیت چندانی نشان نمی دهد و ماجرای اختلاس ها را بیشتر از زاویه طنز و جوک وسرگرمی می بیند و به آن می پردازد .
بگذریم....
آقای رئیس جمهور
می دانید و می دانیم این شرایط خوشایند هیچ وطن پرست دلسوزی نیست .
امروز خوشبختانه به لطف انبوه جوانان تحصیل کرده و متخصص و توانمند و اقتصاد دانان کهنه کار و مجرب دیگر نیازی به مورگان شوسترها و میلسپو ها نداریم.
تنها چیزی که نیاز داریم این است که همان اختیارات ویژه ای را که گذشتگان مان از سر دلسوزی و ناچاری به درستی به این دو خارجی واگذار کردند شما با قدرت به تیم اقتصادی تان بدهید حتی با اختیارت ویژه تا هر زمانی که لازم باشد بتوانند به لطف حمایت قاطع نظام و شما بدون رودربایستی با هر کسی و یا هرمقامی و بدون هراس از برخورد با هر مانعی گرهِ هزار گرهِ فروبسته اقتصاد ایران در حوزه شفافیت را گشوده و آن را یه مجرای طبیعی هدایت کنند.
شما اگر بتوانید در یک و یا احتمالا دو دوره ریاست جمهوری شفافیت مالی و مالیاتی و بازگرداندن حرمت اجرای قوانین به جایگاهش را نهادینه کنید ؛ باور کنید به اندازه همه روئسای جمهور قبل از خود منشاء اثر خواهید بود.
باشد تا در تاریخ بنویسند ایرانیان این بار برای سروسامان دادن به اقتصاد شان نیازی به بیگانه نداشتند.
(1) و (2)-تابناک کد خبرها 1255595چهارم شهریور1255887پنجم شهریور 403
(3) مرحوم محمد علی جمالزاده در کتاب خلقیات ایرانیان می نویسد....: « در تمام دستگاه های این مملکت خواه ملی باشد خواه دولتی هیچ چرخ و ماشینی نمی چرخد مگر آنکه روغن رشوه به آن برسد..."
(4) جلد اول روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی تالیف باقرعاقلی
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نظرات بینندگان
در سرزمینی زندگی می کنیم که هیچ کس به پاره تن خود یعنی وطن رحم نمی کند