گروه گزارش/
همان گونه که پیش تر نیز آمد ( این جا ) ؛ نشست تخصصی بررسی " فلسفۀ ضمنی آموزش و پرورش ایران و نسبت آن با فلسفۀ تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران " در دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران برگزار گردید . میزبان این نشست شورای دانشجویی گروه فلسفۀ تعلیم و تربیت دانشگاه تهران بود .
دکتر « شهین ایروانی » عضو هیات علمی دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران به ارائه دیدگاه های خویش پرداخت .
در بخش پایانی پرسش و پاسخ مدیر « صدای معلم » با این استاد دانشگاه را می خوانیم .
صدای معلم:
شما فرمودید که در فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی در بخش آسیب شناسی گفته شده که نظام آموزشی سکولار است و دغدغه دین و مذهب ندارد. به پژوهش هایی در سال هشتاد اشاره کردید و به تقدم آموزش مذهبی اشاره کردید . آیا این تعارض نیست ؟ مشکل کجاست ؟کدام شان به فلسفه ضمنی نزدیک تر است؟
ایروانی:
سکولار بودن به فلسفه ضمنی نزدیک تر است. من بعد از این که تاریخ آموزش و پرورش ایران در دوره قاجار تا بعد از انقلاب اسلامی را خواندم متوجه شدم که آن نظام آموزشی نمی تواند تبدیل به این نظام آموزشی بشود. علت این که مثلانهاد پرورشی عملا استحاله شد همین بود. اصلا ماهیت آن نظام دینی نیست.
صدای معلم:
شما به پژوهش های آقای دکتر توسی اشاره کردید در سال 1340 و به آسیب های نظام آموزشی اشاره کردید . همان جا اینها فهرست شده آموزش مذهبی در آن موقع هم بوده است. الان می گویند نظام آموزشی قبل از انقلاب سکولار بوده است .
ایروانی:
ما آموزش دینی را همیشه در مدرسه داشتیم. حتی یک دوره ای را در زمان رضاخان در برنامه درسی، آموزش دینی را گذاشته بودند ولی تحت عنوان درس دینی در دوره کوتاهی شاید بعد از دو یا سه سال حذف شد با این استدلال که مباحث دینی را می شود در قالب درس ادبیات هم ارائه داد. ولی وقتی می گوییم نظام آموزشی سکولار است منظور این نیست که درس دینی در آن نیست بحث به جوهره برمی گردد .
نظام آموزشی مدرن الگویش را از نظام آموزشی فرانسه یا اروپا گرفته است؛ آنها بنیادشان غیر دینی بودن بوده و همان هم به اینجا منتقل شده است. مثلا تقدم آموزش و به خصوص بعد از انقلاب صنعتی نهاد آموزش نهاد پاسخگویی برای تربیت نیروی انسانی بوده بنابراین نظام غیر دینی بوده و تلاش برای این بوده که غیر دینی باشد ولی دو چیز حداقل باعث شد که کامل غیر دینی نشود یکی نیروهایش است که همان معلمان ما هستند. ما دانش آموزان آن دوره هستیم. اگر چه معلمان ما حجاب نداشتند ولی نماز ما را کنترل می کردند که درست بخوانیم ما این گونه معلمانی داشتیم خود ما قرآن خواندن را از معلمانمان یاد گرفتیم. یکی نیروهایی که عِرقِ دینی داشتند، تربیت دینی داشتند. یکی هم محتوا که هیچ وقت حذف نشد .خود آقای باهنر و آقای بهشتی و آقای گل زاده غفوری مولف کتاب دینی آن دوره بودند. آدم احساس می کند که آموزش و پرورش در طی دوازده سال باید پیغمبر تربیت کند !
صدای معلم:
در این نشست به آقای علی ذوعلم و عملکرد ایشان اشاره شد .
من چندین بار با آقای ذوعلم صحبت کردم ایشان اصلا برنامه درسی را قبول ندارند . به نظر می رسد در زمان فرهنگ تدوین سند برنامه درس ملی بودند و نظرات خودشان اعمال نشده است.
( تذکر یکی از حاضران :
ایشان می گویند در سازمان پژوهش نگاشت چهارم را قبول دارند اما نگاشت پنجم را که بعدا آمده است قبول ندارد )
خانم محترم !
بالاخره این مصوب خرد جمعی بوده و یک نفر نمی تواند چنین ادعایی داشته باشد مگر آن که روال قانونی " تغییر " طی شود .
من هم بگویم سند تحول بنیادین را قبول ندارم . این نظر خودم است و شما نمی توانید نظرتان را بر من اعمال کنید !
اما شما فرمودید فرهنگ عمومی ما به شدت کمال گرا و زیاده خواه است. نسبت این مفهوم با سند تحول بنیادین چیست؟
ایروانی:
از زمانی که سند تحول منتشر شد به کرات بحث نوع هدف گذاری و تعداد هدف های ذهن با هدف کلی دائم نقد شد.
من به دوستان در کلاس گفتم آدم احساس می کند که آموزش و پرورش در طی دوازده سال باید پیغمبر تربیت کند !
رویکرد تربیت رویکرد حداقلی است.
شما مسلمان باش واجبات را انجام بده و از گناه بپرهیز. نظام آموزشی نمی تواند حداکثرگرا باشد. چون در عمل باید پاسخگوی طیف خیلی وسیعی از مخاطبانش باشد. اما روح سند تحول ، روح حداکثرگراست.
صدای معلم:
کسانی که پیش نویس سند را نوشتند و یکی از آنها آقای دکتر خسرو باقری بوده است .
آیا اینها متوجه این مسائل نبودند ؟
مبانی نظری چه می شود ؟
الفبای سند نویسی چه می شود ؟
ایروانی:
اینها را از خودشان بپرسید. بحث من بحث فرهنگی موضوع است. این گه آن بزرگواران با چه استدلالی ترجیح دادند این گونه بنویسند من نمی توانم جای آنها پاسخگو باشم ولی چیزی که من در سند می بینم این چیزهاست .
مشکل این است که ما به تبع ادبیات آکادمیک خودمان وقتی تربیت اسلامی وارد این موضوع شده آن هم کمال گرا شده یا شاید هم زمینه هایش هم از قبل وجود داشته است.
اگر شما کتاب های تربیت اسلامی را ببینید همین است . اگر الآن به ما بگویند یک سری مشاور از رشته ما که گرایش تعلیم و تربیت اسلامی است به مدارس معرفی کنید برای مشکلات دینی بچه ها ، ما نمی توانیم از عهده آن برآییم چرا برای این که چیزی که به ما آموزش دادند این است که از نقطه صفر یک فردی که بالقوه قابلیت های متعددی دارد که در همه منابع می شمارند چگونه به خدا برسد. چگونه به کمال برسد. به حیات طیبه برسد ، ولی اگر از قبل یک آدمی بوده که از ابتدا مشکل داشته حالا ما می خواهیم آن را تربیت کنیم باید با این چه بکنیم. مثلا الآن در جامعه ما که بچه ها نسبت به نماز تضعیف شده اند آنها را چگونه هدایت کنیم ؟ منابع ما ساکتند مگر این که کسانی که تجربه داشته باشند رهنمود بدهند.
صدای معلم:
آیا منظور شما این است که پس از ابلاغ سند در سال 90 بعد از گذشت هشت سال سند تحول شکست خورده است و باید بنشینیم و یک سند مدرسه بنویسیم که معلمان آن را قبول داشته و به قول شما به " زبان مدرسه " نوشته شده باشد ؟
ایروانی:
وقتی آدم خبرنگار باشد به این مدل صحبت می کند می خواهند از زیر زبان شما حرف بیرون بکشند. اگر چه معلمان ما حجاب نداشتند ولی نماز ما را کنترل می کردند که درست بخوانیم ما این گونه معلمانی داشتیم خود ما قرآن خواندن را از معلمانمان یاد گرفتیم.
آقای پورسلیمان !
دوستان !
کجای حرف من ابهام داشت ؟
زبان سند مبهم است اما زبان من آشکار است.
حرف من این است که این داشته ماست. ما نمی توانیم دوباره سندی بنویسیم که در اصل محتوا تغییری بدهیم. من به دانشگاهیان می گویم که بنشینند و سند مدرسه را بنویسید که به کمک این سند و سایر اسناد .
صدای معلم:
مگر می شود ما دو سند در آموزش و پرورش داشته باشیم ؟
ایروانی:
همین که سندی را که در طی بیست سال باید ما را به اهدافمان در 1404 می رساند ، قطعی به شما می گویم که نخواهد رسید !
صدای معلم:
من هم همین می گویم که سند تحول بنیادین در عمل شکست خورده است. یعنی افق چشم انداز سند تحول 1404 بوده ولی الآن نرسیده است.
ایروانی:
نبوده و اشکال داستان هم همین است.
عذر می خواهم اگر نگاه بیست ساله بوده نباید هدف " حیات طیبه " می شد. باید آن مرتبه ای از حیات طیبه که قابل تحقق بوده می شد. همین نشان می دهد که خیلی عام نگاه شده، غفلت شده از این که باید برای بیست سال نوشته می شده است. برای بیست قرن نوشته شده است !
اگر سند برای نظام نوشته می شود همین سند تبدیل می شود به سند مدرسه ای.
هر مدرسه ای با توجه به شرایطش می تواند از ما به عنوان راهنما استفاده بکند و با توجه به شرایط خودش برنامه خودش را بنویسد منظور من این است.
شاید اگر ما دانشگاهیان بخواهیم سند مدرسه را دوباره بنویسیم همان قدر دور از عمل می شود .
پایان گزارش/
پیاده سازی و ویرایش : زهرا قاسم پور دیزجی
نظرات بینندگان
بسیار جالب و روشنگر بود