اواخر آذرماه ۱۳۹۷ بود که جمعی از مدیران انتشارات کتابهای کنکور و کمک درسی به قم رفتند و با برخی از مراجع تقلید و روحانیون دیدار کردند. چیزی که برای خیلی‌ها عجیب بود و شاید تا به حال اتفاق نیفتاده بود. حرف اصلی ناشرها در این دیدار، حذف مشق شب بود؛ دقیق‌ترش انتقاد از ماجرای حذف مشق شب بود که از سوی وزارت آموزش و پرورش مطرح شده بود که حرف و حدیثهایی به پا کرده بود؛ همان چیزی که در عین حال اسباب خوشحالی بعضی از دانش‌آموزان بود.
در یکی از این دیدارها که با آیت‌الله حسینی بوشهری انجام شد، ابوالفضل جوکار، عضو انجمن فرهنگی ناشران آموزشی کشور گفت: «مهم‌ترین اقدام ناشران آموزشی تألیف کتب کمک آموزشی است. این اقدام توانسته در یادگیری بهتر مطالب آموزشی مؤثر واقع شود و امروز شاهد حضور دانش‌آموزانی که در مناطق محروم زندگی کرده‌اند در بهترین دانشگاه‌های کشور باشیم».
همین توضیح گواه این مدعاست که حذف مشق شب تا چه اندازه ناشران کتابهای کمک‌درسی را نگران می‌کند، چه رسد به اقدامی بزرگتر به نام حذف کنکور که چند سالی است سر زبان‌ها افتاده است. گرچه بعد از کش و قوسهای فراوان در رابطه با داستان حذف کنکور، چند ماهی است اعلام شده که در سال ۹۸، سهم معدل افزایش پیدا کرده و تا ۸۵ درصد در قبولی دانشگاه موثر است؛ این یعنی فعلا کنکور به صورت کامل حذف نخواهد شد.
رویای حذف کنکور از سال ۸۶
ماجرای حذف کنکور به سال ۸۶ برمی‌گردد و مجلس هفتم. به گفته‌ی رئیس سازمان سنجش در همان سال برای سه وزارتخانه علوم، بهداشت و آموزش و پرورش وظایفی تعیین شد تا پایان سال اول برنامه پنج ساله توسعه پنجم، یعنی تا حدود سال ۹۱، کنکور را حذف کنند. اما از همان موقع که این قانون تصویب شد، خیلی چیزها دست به دست هم داد تا مسئله جدی گرفته نشود، از سرسختی‌های گاه و بی‌گاه وزارت علوم و سازمان سنجش گرفته تا وزارت آموزش و پرورش.
القصه اینکه ماجرا آن قدر کش آمد که در نهایت اعلام شد حذف کنکور به سال ۹۳ موکول می‌شود. اوایل اردیبهشت سال ۹۱، وزیر علوم وقت در زمینه آخرین وضعیت حذف کنکور و فعالیت کمیسیون ماده ۴ گفته بود: «رییس آن مجموعه بنده هستم ولی تصمیم‌گیری‌ها بر اساس رای‌ایی است که در این کمیسیون انجام می‌گیرد. آخرین اقدامی که در کمیسیون صورت گرفت و مصوب شد این است که در سال ۹۲ و ۹۳ کنکور قابلیت حذف پیدا می‌کند».
البته ایرادهایی هم به قانون حذف کنکور وارد بود، برای همین سال ۹۲ این قانون توسط نمایندگان مجلس اصلاح شد.گرچه مدتی بعد دوباره اعلام شد که ماجرا به سال ۹۷ موکول می‌شود. آذر سال ۹۶ ابراهیم خدایی، رئیس سازمان سنجش اعلام کرد: «در کنکور سال ۹۶ سهم سوابق تحصیلی از کل ظرفیت پذیرش دانشگاهها و موسسات آموزش عالی را به بالای ۸۳ درصد رساندیم و در کنکور پیش رو نیز حتما از ۸۵ درصد عبور خواهیم کرد».
بلوای حذف کنکور تا سال ۹۷ کش پیدا کرد. سیدمحمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش گفته بود ما با همراهی وزارت علوم به دنبال آماده‌سازی جدول زمان بندی برای حذف کنکور هستیم.آذر ۹۷ هم وزیر علوم از حذف مرحله‌ای کنکور در این سال خبر داد و در حاشیه‌ی یکی از جلسه‌های هیئت دولت گفت: «حذف مرحله‌ای کنکور جزو مصوبات قانونی است که در شورای سنجش و پذیرش اتفاق افتاده ما در سال‌های گذشته هم سابقه تحصیلی دانشجویان را به صورت مثبت اعمال می‌کردیم. با توجه به اینکه این روش در اجرا نشان می‌داد حدود ۸۵ درصد قبولی‌ها بدون تاثیر سابقه می‌توانند در رشته‌های مورد نظرشان قبول شوند؛ امسال بخش اعظمی از دانشجویان می‌توانند بدون کنکور صرفا با ارائه مدارک تحصیلی خود، درخواست دانشگاه و رشته‌های مورد نظر خود را بدهند».
گرچه باز هم اتفاق خاصی نیفتاد و اسفند سال ۹۷ سید محمد بطحایی درباره جدول زمان بندی برای حذف کنکور اعلام کرد: «متاسفانه این جدول هنوز آماده نشده است. در واقع تاکنون نتوانسته‌ایم با وزارت علوم در مورد تهیه این جدول به نتیجه برسیم تا بتوانیم براساس این جدول اقدامات لازم را شروع کنیم». بنابراین پروژهی حذف کنکور در سال ۹۷ هم منتفی شد.
تاثیر ۸۵ درصدی سوابق تحصیلی در کنکور ۹۸
تازه‌ترین خبرها به کنکور سال ۹۸ برمی‌گردد؛ ۱۵ آبان ۹۷ در چهاردهمین جلسه شورای سنجش و پذیرش دانشجو، مصوب شد که سوابق تحصیلی متقاضیان ورود به دانشگاهها و موسسات آموزش عالی از طریق آزمون سراسری در سال ۱۳۹۸ با «حداکثر ۳۰ درصد تأثیر مثبت» در نظر گرفته شود. همچنین بنا بر تصمیم این شورا اعلام شد که پذیرش دانشجو در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی از سال ۹۸ به بعد، حداقل ۸۵ درصد ظرفیت کل آموزش عالی صرفاً از طریق سوابق تحصیلی و خارج از فرایند کنکور سراسری انجام می‌شود.
ماجرای مشق شب
سه روز مانده به سال تحصیلی ۹۷-۹۸، رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش خبر داد که «در سال تحصیلی جدید مشق شب حذف و تکالیف مهارت محور جایگزین آن می شود، دانش آموزان پایه‌های اول تا سوم ابتدایی امسال مشق شب ندارند.» این ایده بر پژوهش‌هایی مبتنی بود که می‌گفتند مشق شب تاثیر زیادی بر یادگیری دانش‌آموزان ندارد. این ماجرا قدمی رو به جلو برای تغییر سبک آموزشی محسوب می‌شود، با این‌حال مخالفان حذف تکلیف شب که اتفاقا سردرمدارانشان دست‌هایی بر آتش بازار کتب کمک درسی داشتند، تمام تلاش‌شان را برای لغو این برنامه آموزش و پرورش شروع کردند و به دیدار مراجع تقلید در قم رفتند که بسیار خبرساز شد. واکنش آیت‌الله جعفر سبحانی به این موضوع هم ماجرا را داغ‌تر کرد که در جلسه درس خارج در مسجد اعظم قم گفت: «اخیرا آموزش و پرورش تکلیف شب بچه‌ها را حذف کرده است. سال‌ها تجربه نشان داده بچه‌ها بعد از برگشت از مدرسه باید مشغول کار و مرور درس شوند. نباید بچه ها را ننر بار آورد، با این شیوه بچه‌ها به جایی نمی رسند؛ باید تکلیف داشته باشند و مغزشان کار کند. این شیوه و حذف تکلیف خلاف قرآن، حدیث و سیره بزرگان و علما است، امیدوارم وزیر آموزش و پرورش از این نظر برگردد و همان شیوه سابق خوب بود». این موضوعات باعث شد که معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش از حذف مشق شب به عنوان یک سوء تفاهم یاد کند و بگوید: «در این مورد برداشت اشتباه شده است؛ ما چیزی به اسم حذف تکالیف نداریم بلکه جایگزین شدن مهارت‌های تکالیف محور به جای مشق شب را داریم».
گردش مالی ۱۵ هزار میلیاردی کلاس‌های کنکور!
از همان سالی که بلوای حذف کنکور شروع شد، کارشناسان موافق این موضوع حرفشان این بود که صندلی خالی دانشگاهها دلیل روشنی بر کارایی نداشتن کنکور است. اما بعضی‌ها هم مسئله‌ی دیگری را مطرح می‌کردند که به نظرشان به نظارت و ساماندهی بیشتری نیاز داشت؛ بازار داغ کلاس‌های کنکور، آزمون‌های آزمایشی و کتابهای کمک درسی. موضوعی که خیلی از کارشناسان آموزشی از آن به عنوان یک مافیا نام می‌برند. چیزی که الان دیگر به دوران کنکور محدود نیست و کل سال‌های آموزشی را در بر می‌گیرد؛ از پیش‌دبستانی تا دوره‌ی دکتری تخصصی!
طبیعتا در چنین شرایطی موضوعی مانند حذف کنکور به مزاج خیلی‌ها خوش نمی‌آید که اولین گروه هم همین آموزشگاه‌های آمادگی کنکور و ناشران کتابهای کمک آموزشی هستند، کسانی که سالانه پول خوبی از این ماجرا به جیب می‌زنند و البته آن طور که شنیده می‌شود بسیاری هم به صورت غیرقانونی دستی بر آتش این ماجرا دارند.
برای همین بود که چند وقت پیش بعضی از ناشران رسمی در ایران عزم قم کرده و با مراجع دینی دیدار کردند؛ دیداری که به موضع‌گیری برخی از مراجع به حذف تکالیف درسی منجر شد.
اوایل سال ۹۷ بود که قدرت‌الله علیزاده نایب رئیس شورای مؤسسان مراکز آموزشی کشور در یک برنامه‌ی تلویزیونی در رابطه با آموزشگاه‌های غیرمجاز به خانواده‌ها هشدار داد و گفت: «حدود ۱۱ هزار و ۳۰۰ آموزشگاه علمی در سراسر کشور داریم. البته در تهران ۹۱۲ آموزشگاه مجاز و ۹۵۰ آموزشگاه غیرمجاز است. برخی از مؤسسات تا رقم ۱۰۰ میلیون تومان هم می‌گیرند و حتی برخی از معلم‌های خصوصی آنها ساعتی ۷۰۰ هزار تومان از خانواده دانش‌آموزان دریافت می‌کنند». از گردش مالی این موسسات آمار دقیقی وجود ندارد و آن طور که علیزاده گفته موسسات تمایل زیادی به اعلام گردش مالی شان ندارند. با این حال او تخمین زده که بیش از ۸ هزار میلیارد تومان گردش مالی این آموزشگاه‌ها است.
این در حالی است که در آبان سال ۹۷، وزیر آموزش و پرورش در جشنواره مجمع خیران مدرسه‌ساز گلپایگان گفت: «گردش مالی موسسات کمک آموزشی گاهی تا ۱۵ هزار میلیارد تومان گزارش می‌شود و این رقم به طور غیر رسمی تا ۴۰ هزار میلیارد نیز برآورد شده است. این مسئله برای کشوری که نیازهای بچه‌هایش تمرین مهارت‌های زندگی کردن است، بسیار بد است».
کتابهای کمک آموزشی هم داستان مشابهی دارند. براساس گزارش ایبنا مجموع قیمت کتابهای کمک درسی چاپ‌شده در سال ۹۵ عدد ۷۵۸میلیارد و ۴۷۳میلیون و ۶۸۸هزار تومان بوده که در سال ۹۶ به رقم ۸۰۹ میلیارد و ۴۶۱میلیون و ۷۱۵هزار تومان رسیده است.
آذر سال ۹۷ در برنامه «شب روایت» که از شبکه چهار سیما به روی آنتن رفت، اعلام شد: «طبق نمودار منتشر شده از وضعیت بازار نشر در حوزه‌های مختلف در آبان ماه توسط موسسه خانه کتاب، بیشترین شمارگان انتشار در آبان سال جاری مربوط به کتابهای کمک آموزشی بوده که گردش مالی آن حدود ۱۰۳ میلیارد تومان بوده است». بماند که به عقیده‌ی بعضی از کارشناسان آموزشی برخی از این کتاب‌ها استانداردهای آموزشی لازم را ندارند و تنها به یک بیزینس پرسود تبدیل شده‌اند. چیزی که چند روز پیش هم یوسف نوری، مدرس دانشگاه پیام نور در برنامه «گفت‌وگوی فرهنگی» رادیوبه آن اشاره کرد.
وی گفت: «اکثر مولفان اینگونه کتاب‌ها طراح درسی نیستند و اصول برنامه درسی را نمی‌شناسند و جالب است برای آن تبلیغ هم می‌کنند». او در رابطه با گردش مالی این کتاب‌ها هم گفت: «در حال حاضر کتابهای کمک آموزشی و کلاس‌های تقویتی به درون خانواده‌ها رفته و شخصی شده و مجموعه‌های گوناگونی در این حوزه فعالیت می‌کنند. گردش اقتصادی از فروش این کتاب‌ها بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان است».این گردش مالی در حالی است که برخی از مسئولان دولتی هم معتقدند در سال‌های اخیر با افراط در استفاده از کتابهای کمک آموزشی مواجه بوده‌ایم. مانند محمود امانی طهرانی؛ مدیرکل دفتر تالیف کتابهای درسی که به «سازندگی» می‌گوید: «دلیل استفاده از کتابهای کمک آموزشی تعمیق و تثبیت یادگیری است. در کتابهای کمک درسی تمرکز بیشتر بر فرآورده‌هاست و در نتیجه فرایندهای یادگیری سازنده که مستلزم این است تا بچه‌ها بر فرایندهای یادگیری درگیر شوند، کاهش پیدا می‌کند. وزارت آموزش و پرورش به دنبال این است که بتواند تا حدی از اثرات نامطلوبی که از بالا به سمت سطوح پایین‌تر اعمال می‌شود، جلوگیری کند. عواملی مانند فضای رقابتی حاکم بر مدرسه، فضای کنکور زده و.... این‌ها موضوعاتی است که فضای آموزشی را از اهداف اولیه‌ی آن دور می‌کند».
حذف کنکور باید حاصل اقدامات اصلاحی باشد
علیرضا رحیمی، دکتری تعلیم و تربیت، مدرس و کارشناس آموزشی در رابطه با ماجرای حذف کنکور به «سازندگی» می‌گوید: «اینکه فیلتری به نام کنکور وجود دارد و از طریق آن دانش‌آموزان وارد دانشگاه می‌شوند، به خودی خود چیز بدی نیست. اما این ماجرا تبعاتی داشته، همین که یک سیستم مافیایی ایجاد شده و از این موضوع ارتزاق می‌کند. اما باید دید که واقعا حذف کنکور در نظام آموزشی چه اثراتی دارد و کسانی که این مسئله را دنبال می‌کنند به دنبال چه چیزی هستند؟ عدالت آموزشی؟ به نظر من حذف کنکور عدالتی ایجاد نمی‌کند. من ایده‌ی حذف کنکور را بیشتر یک شعار تبلیغاتی می‌دانم تا یک رویکرد اساسی در سیستم آموزشی. در حالیکه حذف کنکور باید به عنوان یک اتفاق مثبت در نظام آموزشی و به نفع تعلیم و تربیت باشد. نظام آموزشی باید به سمتی برود که در آن افراد اصلح به صورت اتوماتیک شناسایی شوند. متاسفانه الان چنین سیستمی وجود ندارد. اما با فرض اینکه کنکور حذف شود و موضوع به گردن دانشگاهها بیفتد هم باز اتفاق مثبتی نمی‌افتد.
سال‌هاست که همه می‌دانند مثلا در کنکور دکتری، هر دانشگاه دانشجوهای خودش را بیشتر می‌پذیرد».
رحیمی به جای حذف کنکور از یک اصلاح اساسی در سیستم آموزش و پرورش یاد می‌کند: «زمانی می‌توانیم بگوییم حذف کنکور اتفاق خوبی است که حذف آن معلول علت‌هایی باشد که آن علت‌ها حاصل اصلاح اقدامات اصلاحی در نظام آموزشی خواهد بود. اما اگر ابتدا کنکور را حذف کنیم و بعد به دنبال اصلاح نظام آموزشی باشیم رویکرد درستی نیست».
او با اشاره به تاثیر ۸۵ درصدی نمرات در قبولی دانشگاه می‌گوید: «الان نمرات دانش‌آموزان دست معلم‌ها و مدارس آنهاست. در این شرایط اداره‌ی آموزش و پرورش نظارت کمی بر این موضوع می‌تواند داشته باشد. اگر هم نظارتی بکند این نظارت غیرآموزشی است. بنابراین هر مدرسه تلاش می‌کند تا نمرات دانش‌آموزانش را بالا رد کند تا آنها وارد دانشگاه شوند. با فرض اینکه تاثیر معدل خیلی بیشتر از قبل شود، در نگاه اول خیلی خوب است. اما با نمره دادن‌های غیرواقعی و نظارت‌های نادرست چه باید کرد؟
نظارتی که الان وجود دارد نه نظارت واقعی است، نه نظارت آموزشی».
او راهکاری برای مسئله پیشنهاد می‌دهد: «در گام اول باید آموزش و پرورش اصلاح شود. یعنی باید در شیوه‌ی آموزشی تجدید نظر کنیم و محتوای کتابهای درسی را تغییر دهیم. مسئولانی که در این حوزه کار می‌کنند باید همه افرادی متخصص باشند، ضمن اینکه به معلمان کارآمد نیاز داریم. الان آموزش و پرورش به یک دانش کارآمد نیاز دارد، بعضی از کتابهای درسی پر از حفظیات‌اند. حالا دانش‌آموز باید با این کتاب‌ها چه کار کند؟ از طرف دیگر موضوع برنامه ریزی آموزشی هم مطرح است. اگر بازار کار درست نشود، وضع همین است. خیلی‌ها به دانشگاه می‌روند تا سرشان گرم باشد، ضمن اینکه الان به قدری بازار کار خراب است که خیلی از خانواده‌ها راه نجات بچه‌هایشان را در رفتن به دانشگاه می‌دانند. درحالیکه اگر نظام آموزشی اصلاح شود، کنکور خود به خود حذف خواهد شد. اصلا از دانش‌آموزی که خلاق است و محفوظاتش ملاک دانش او نیست، نمی‌شود کنکور گرفت!»
روزنامه سازندگی
نظرات بینندگان
....
«بارها تاکید کرده ام که علت العلل عقب ماندگی و فلاکت ایرانیان و آشفتگی روز افزون جامعه علیل ما سیستم تعلیم و تربیت ما در مدارس و دانشگاهها می باشد. اینکه جزو افسرده ترین و همزمان فاسدترین کشورهای دنیا هستیم، اینکه با وجود منابع غنی ای که خداوند در اختیار ما قرار داده است فقر و فحشا و تن فروشی و حتی خودکشی در سرزمین ما بیداد می کند و اینکه طبق نظر معاون محترم استاندار تهران بیش از 90% جوانان ایرانی از اسلام روی گردان شده اند و ده ها مورد اینچنینی دیگر.... همگی ریشه در آموزش‌وپرورش و آموزش عالی ما دارند که نه که ساختار بلکه شبه ساختارهای مختلی هستند که (خروجی آنها) در خدمت ساختارهای مختل تر بزرگتر که جز به تاراج این سرزمین و مردمانش تمی اندیشند هستند. شاید دلیل اینکه از آموزش‌وپرورش و آموزش عالی به گونه ای پاسداری می‌شود که هیچ نوع اصلاح بنیادین را بر نمی تابند هم به همین مورد برگردد!»
ایشان شاید دکتر باشند اما نحوۀ بیان مساله این چنین نیست . لذا هر بلایی سرشان می آید نتیجه ی همین
رفتار حماقت آمیز خودشان است. به این آزادی بیان و یا شجاعت کلام نمی گویند ، حماقت محض است . روشنفکر !!!! این جامعه فقط ایشان نیستند، هنر آن است که بدانی تلخی سخن را چگونه در لفافه ی ذکاوت طرح کنی . روشنفکری یعنی این.