ایران بزرگترین کشور یارانه دهنده در جهان : گزارش صدای معلم از بررسي وضعيت اقشار فرو دست و پرداخت يارانه نقدي (غير هدف مند بودن يارانه ها !)

فاز اول این طرح با شکست روبه رو شد و موجب ورود خانوارهای بیشتری به زیر خط فقر شد/ محمود احمدی نژاد یکی دیگر از اهداف این طرح را خشکاندن ریشه تورم در اقتصاد ایران می داند/ بسیاری از اعضای جامعه تصور میکردند که با اجرای قانون هدف مندی یارانه ها فاصله طبقاتی در ایران کاهش پیدا می کند و نظام توزیع ثروت در جامعه عادلانه می شود/ شکل گیری قانون هدف مندی یارانه ها یک امر سیاسی است/ طبق قانون باید 50 درصد درآمد ناشی از افزایش قیمت حامل های انرژی بین نیازمندان توزیع شود که اکنون صد درصد این پول توزیع می شود/ 554 / 054 / 480 میلیون ریال در سال 1396 به  پرداخت یارانه اختصاص یافته است .اگر اين رقم را به  135 هزار ميليارد تومان گفته جهانگيري اضافه کنيم به مبلغ 183 هزار ميليارد تومان مي رسيم که قريب سه برابر بودجه عمراني لايحه بودجه سال 1396  مي شود/ اگر اين بودجه هنگفت ، صرف زير ساخت هاي اقتصادي و توسعه عمران کشورمي شد و منجر به افزايش توليد ناخالص ملي مي شد ، بهتر نبود/ تا قبل از سال ٨٤ آمار فقیران در ایران زیر ٣٠ درصد بود، اما از سال ٨٤ به این طرف، این آمار رو به افزایش رفته است تا جایی که هم‌اینک باید گفت تعداد فقیران در جمعیت ایران به بیش از ٤٠ درصد رسیده است/ ایران طبقه با درآمد متوسط نسبتا بزرگی را در خود جای داده است (34 درصد)/ فقر در ایران از 57 کشور کمتر است و براساس آمار سال 2012 قریب به 8 درصد از مردم ایران با درآمد کمتر از 2 دلار زندگی می‌کنند/ بر اساس آخرین آمار در بهمن سال گذشته، 77 میلیون و 384 هزار نفر در کشور یارانه دریافت کرده اند که این تعداد بیشتر از جمعیت ایران است و اگر جمع قابل توجهی از این آمار حذف شود، منابع حاصل از این محل می تواند برای کارهای مهم کشور ذخیره شود/رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور گفت: بیش از ۹۰ درصد جامعه ایران از طبقه متوسط هستند/ با توجه با آمار جمعیت متوسط ایران و نیز تعداد افرادی که زیر خط فقر زندگی می کنند ، هزينه بيش از 48 هزار ميليار توماني در لايحه بودجه 1396 چه توجیه عقلانی و یا منطقی دارد/ قرار بر این بود که در لایحه بودجه سال 95  ؛ 24 میلیون نفر یارانه دریافت نکنند اين رقم بيش از 13 هزار ميليار تومان مي شود که اگر از 43 هزار ميليارد تومان تفريغ بودجه 1392 کسر شود به مبلغ 30 هزار ميليار تومان مي رسيم نه 48 هزار ميليار تومان ، اين 18 هزار ميليار تومان اضافه تر چه توجيهي دارد/ " پیشنهاد صدای معلم این است که دولت با شجاعت و به دور از هر گونه پوپولیسم  بر اساس کار کار شناسي ،  نیز در نظر داشتن واقعیات و بازگویی آن برای مردم ، فرآیند پرداخت یارانه را واقعی و شفاف کرده و این میزان یارانه که بيش از  یک هفتم مجموع منابع عمومي کشور  ( 48 هزار میلیارد تومان از کل مجموع منابع عمومي 320 هزار میلیارد تومان ) می باشد را به الویت های مهم تر و زیر بنایی تر اختصاص دهد . "

1. مقدمه :
در ویکی‌پدیا آمده است :
هدف مندسازی یارانه‌ها در ایران یکی از مهمترین بخش‌ها و نمایان‌ترین بخش طرح تحول اقتصادی است که به تغییر فرآیند دادن یارانه‌ها می‌انجامد. در این فرآیند با حذف تدریجی یارانه‌ها از مواد سوختی، مواد خوراکی، آب، برق و سایر اقلام در ایران نوع دادن تغییر می‌کند که بخشی از این یارانه‌های حذف شده (۶۰ درصد در سال ۱۳۹۰) به صورت نقدی به مردم پرداخت می‌شود و سایر درآمد این کار صرف کارهای عمرانی و فرهنگی می‌شود.

این کار در اواخر دههٔ ۱۳۸۰ به اجرا گذاشته شد و بخش عمدهٔ آن در دههٔ ۱۳۹۰ انجام خواهد شد. از هدف مندسازی یارانه‌ها به عنوان بزرگترین طرح تاریخ اقتصادی ایران نام برده می‌شود.
بنابر آمار رسمی وزارت امور اقتصاد و دارایی، فاز اول این طرح با شکست روبه رو شد و موجب ورود خانوارهای بیشتری به زیر خط فقر شد. ( این جا )

مرتضی کاظمی وزیر امور اقتصادی و دارایی گفته «دولت برای ادامه پرداخت یارانه نقدی به شکل فعلی پول ندارد.» به گفته آقای طیب‌نیا «دولت سالانه ۴۲ هزار میلیارد تومان یارانه نقدی می‌پردازد؛ در حالی که تنها ۲۸ هزار میلیارد تومان از طریق افزایش نرخ سوخت، افزایش درآمد داشته ... بر اساس قانون بودجه سال ۱۳۹۲ دولت تنها مجاز است نیمی از آن (یعنی ۱۴ هزار میلیارد تومان) را صرف پرداخت یارانه نقدی کند.» ( این جا )

محمود احمدی نژاد یکی دیگر از اهداف این طرح را خشکاندن ریشه تورم در اقتصاد ایران می داند ( سال 88 ) او شب گذشته در این باره گفت: «تلاش مي‌کنيم ريشه تورم را در جامعه خشک کنيم. يکي از ريشه‌هاي تورم، بهره وري پايين و علت اصلي آن نوع يارانه‌اي است که مي‌دهيم. وقتي بهره وري بالا رود، ريشه تورم نيز از بين مي‌رود و اين موضوعي است که همه اقتصاددان‌ها مي‌دانند. در 50 ساله اخير به طور متوسط سالي 15 درصد تورم داشتيم يعني 15 درصد از ثروت شش يا هفت دهک کم مي‌شود و به سمت دهک‌هاي ديگر مي‌رود. وقتي که تورم صفر شود ثروت همه سر جاي خودش است و بي جهت اضافه نمي‌شود.»

هدف واقعی اجرای هدف مند کردن یارانه ها
در شرایطی که احمدی نژاد و اقتصاددانان دولت تاکید دارند که هدف از این طرح برقراری عدالت و خشکاندن اصولی ریشه تورم است، برخی از کارشناسان اقتصادی این مسئله را رد می کنند و معتقد هستند هدف واقعی اجرای این طرح رفع کسری بودجه سر سام آور دولت است، البته این فقط سخن کارشناسان مخالف طرح نیست بلکه برخی از اعضای دولت نیز به این مسئله اذعان دارند. به نظر می رسد این سخنان چهره های شاخص دولت بتواند دلیل اصلی ارائه هدفمند کردن یارانه ها باشد و این همان نکته ای است که عباس عبدی و فرشاد مومنی بر روی آن تاکید دارند، عبدی در این باره اظهار داشت: «دولت می خواهد از این طریق کسری بودجه خود را تامین نماید، این طرح تورم ایجاد می کند و چون اختیار توزیع پول در دست دولت است موجب فساد و تباهی در اخلاق و فرهنگ جامعه می شود.»

فرشاد مومنی نیز نظری مشابه نظر عبدی دارد . وی گفت: «به‌ رغم همه تابلوهای زیبایی که در دست اقدام‌کنندگان به شوک‌درمانی وجود دارد، مثل مبارزه با قاچاق، اصلاح الگوی مصرف، برقراری عدالت اجتماعی و از این قبیل، سرمنشاء اصلی و علت‌العلل توسل به این سیاست، تنگناهای مالی دولت است. از نظر من واقعیت مسأله این است که دولت در اصرار ورزیدن به اجرای این سیاست، یک مسأله حیاتی پیش روی خودش دارد و آن هم کسری‌های بسیار نگران‌کننده آشکار و پنهان در بودجه‌اش هست.» ( این جا )
بســیاری از اعضای جامعه تصــور میکردند که با اجرای قانون هدفمندی یارانه هــا فاصله طبقاتی در ایران کاهش پیدا می کند و نظام توزیع ثروت در جامعه عادلانه می شــود. تصوری که تورم فزآینده در بــازار آن را از بین برد. هدف منــدی یارانه  ها با هدف تامیــن عدالت اجتماعــی و توزیع عادلانه ثروت در کشــور به مرحله اجرا در آمد.
اما آرمــان دولت بــرای ایجاد عدالت در جامعه و رسیدگی به اقشــار آسیب زده محقق نشــد.

دکترتقی آزاد ارمکی، استاد جامعه شناسی دانشــگاه تهران در گفت وگو با  « روزها » می گوید: " یارانه در اساس می تواند به توانمند کردن اقتصاد خانواده های کم درآمد کمک کند نه به این شــکلی که در ایران عمل شده است ".
آزاد ارمکی می گوید: شــکل گیری قانون هدف مندی یارانه ها یک امر سیاسی است و اینکه به دلیل سیاسی عمل کردن راه را اشتباه رفته ایم معتقدم برای حل شدن مشکلات باید کار̗ کارشناسی صورت بگیرد.

2. به جاي آنکه 50% منابع يارانه بين خانوار ها و 50% ديگر صرف زير ساخت اقتصادي و عمران کشور شود بيش از 100% اين منابع ، هزينه خانوار مي شود :

معاون اول رییس جمهور با اشاره به اینکه میزان مصرف انرژی در کشور ما بالاست و چهار برابر متوسط جهانی است می گوید :
سالانه حدود 42 هزار میلیارد تومان پول یارانه ها بین مردم توزیع می شود که طبق قانون باید 50 درصد درآمد ناشی از افزایش قیمت حامل های انرژی بین نیازمندان توزیع شود که اکنون صد درصد این پول توزیع می شود.
جهانگیری بیان کرد: از اواخر سال 89 همزمان با آغاز هدف مندی یارانه ها تا اسفند گذشته، 93 هزار میلیارد تومان درآمد ناشی از افزایش قیمت حامل های انرژی بوده که باید نیمی از آن بین مردم توزیع می شده در حالی که 135 هزار میلیارد تومان در این مدت بین مردم توزیع شده است.

سخنگوی کمیسیون بودجه در قرائت گزارش تفریغ سال  92 اعلام کرده است ( اينجا )
طبق گزارش تفریغ بودجه سال 1392، مبلغ چهارصد و سی هزار و هفتصد و چهل و شش میلیارد و ششصد و هفتاد و یک میلیون (430.746.671.000.000) ریال جهت اجرای قانون منظور شده که شامل:
- مبلغ چهارصد و بیست هزار و هفتاد و پنج میلیارد و دویست و نود و چهار میلیون (420.075.294.000.000) ریال سهم پرداخت نقدی به خانوارها، مبلغ ده هزار و هفتاد و پنج میلیارد و دویست و نود و چهار میلیون و دویست و هشتاد هزار (10.075.294.280.000) ریال مازاد بر سقف تعیین‌شده در این جزء پرداخت شده است.

3. لايحه بودجه 1396 در يک نگاه :

رقم کل بودجه سال 96 با 11 درصد رشد نسبت به امسال به 1085 تریلیون تومان رسیده است.
رشد 7/8 درصدی درآمدهای مالیاتی، 10 درصدی حقوق کارمندان، سهم 110هزار میلیارد تومانی نفت، نرخ دلار 3300 تومانی و نفت 50 دلاری در هر بشکه، از ویژگی‌های لایحه بودجه سال 1395 کل کشور است.
براساس اظهارات رئیس‌جمهور، سقف منابع عمومی بودجه 320 هزار میلیارد تومان است همچنین رقم پیش‌بینی شده برای درآمدهای دولت به 159 هزار میلیارد تومان می‌رسد که از این میزان 113 هزار میلیارد تومان مالیات و حقوق ورودی و 46 هزار میلیارد تومان مربوط به سایر درآمدهاست.
این میزان از درآمدها نسبت به پیش‌بینی عملکرد 12 ماهه بودجه 95 از رشد 23 درصدی برخوردار است و از مجموع این درآمدها حدود 71 درصد را درآمدهای مالیاتی و 29درصد را سایر درآمدها تشکیل می‌دهد.
مجموع منابع عمومی دولت در سال 1396 معادل 320 هزار میلیارد تومان برآورد شده که نسبت به ارقام قانون بودجه و پیش‌بینی عملکرد سال 95 به ترتیب از رشدی معادل 9 درصد و 13درصد برخوردار است. مجموع اعتبارات عمرانی در سال آتی به میزان 62 هزار میلیارد تومان خواهد بود که نسبت به پیش‌بینی عملکرد سال 95 حدود 26 درصد بیشتر است.

در ذيل مقايسه اي بين بودجه عمراني و هدفمندي يارانه ها در لايحه بودجه 1396 ارايه مي گردد.

 
( نمودار مقايسه اي بين بودجه عمراني و هدف مندي يارانه ها در لايحه بودجه 1396 ، اعداد بر حسب هزار ميليارد تومان مي باشد )

4. سرمايه هنگفتي که بايد موجب رشد اقتصادي و افزايش توليد ناخالص ملي مي شد به گسترش فقر انجاميد !
همان گونه که قبلا بیان شد  554 / 054 / 480 میلیون ریال در سال 1396 به  پرداخت یارانه اختصاص یافته است .
اگر اين رقم را به  135 هزار ميليارد تومان گفته جهانگيري اضافه کنيم به مبلغ 183 هزار ميليارد تومان مي رسيم که قريب سه برابر بودجه عمراني لايحه بودجه سال 1396  مي شود .
در ذيل مقايسه اي بين بودجه عمراني و مجموع  بودجه هدف مندي يارانه ها از آغاز تا پايان  لايحه بودجه 1396 ارايه مي گردد.

( نمودار مقايسه اي بين بودجه عمراني و مجموع  بودجه هدف مندي يارانه ها از آغاز تا پايان  لايحه بودجه 1396 ، اعداد بر حسب هزار ميليارد تومان مي باشد )

اگر اين بودجه هنگفت ، صرف زير ساخت هاي اقتصادي و توسعه عمران کشورمي شد و منجر به افزايش توليد ناخالص ملي مي شد ، بهتر نبود ؟
قطعأ پوپوليست هاي امروزي بجزء بحث مقدس بودن اين پول که نبايد با ديگر پول مردم مخلوط شود بحث عدالت اجتماعي و رسيدگي به مستضعفان و پيشگيري از فقر را مطرح مي کنند!

5. تجربه نشان داد که پيش بيني اقتصاد دانان درست و آرزوهاي دکتر احمدي نژاد بر باد رفته است !
حال با نگاهي آماري اين بحث را دنبال مي کنيم :
قائم‌مقام وزیر تعاون، رفاه و امور اجتماعی در خرداد ماه 1394 از شناسایی ١٢ میلیون نیازمند در کشور خبر می‌دهد.
راغفر، طراح نقشه فقر ایران در گفت‌وگو با روزنامه شرق اعلام می‌کند که ٤٠ درصد جمعیت ایران زیر خط فقر هستند .
با احتساب جمعیت ٧٧ میلیون‌نفری ایران در پایان سال ٩٣، می‌توان به این جمع‌بندی رسید که بیش از ٣٠ میلیون‌نفر از مردم ایران امروز به زیر خط فقر رفته‌اند.
حسین راغفر می‌گوید: اتفاقا نقشه فقر وجود دارد، اما هیچ برنامه خاصی از سوی دولت برای ریشه‌کن کردن فقر وجود ندارد. به گفته او، تا قبل از سال ٨٤ آمار فقیران در ایران زیر ٣٠ درصد بود، اما از سال ٨٤ به این طرف، این آمار رو به افزایش رفته است تا جایی که هم‌اینک باید گفت تعداد فقیران در جمعیت ایران به بیش از ٤٠ درصد رسیده است .
وی سهم کلان‌شهر تهران را نسبت به سایر استان‌ها از حیث میزان فقیران در درون خود حدود ٣٠ درصد اعلام می‌کند و سیستان‌ و بلوچستان را هم دارای جمعیت فقیر زیادی می‌داند.
راغفر در واکنش به شناسایی ١٢ میلیون نیازمند در کشور گفت: این ١٢ میلیون‌نفری که شناسایی شده‌اند، تنها افراد تحت پوشش دو نهاد کمیته امداد و سازمان بهزیستی هستند که در این دو نهاد پرونده دارند و وضعیت معیشت آنها مشخص است. ( این جا )

مجمع جهانی اقتصاد در تازه‌ترین گزارش خود با عنوان گزارش جامع رشد و توسعه 2015 اعلام کرده است که طبقه دارای درآمد متوسط در ایران کوچک شده است. بر این اساس، ایران طبقه با درآمد متوسط نسبتا بزرگی را در خود جای داده است (34 درصد) اما طی سال‌های اخیر بر مبنای متوسط استانداردهای زندگی (84/ 7 دلار در هر روز) از تعداد افراد طبقه متوسط آن کاسته شده است.
مجمع جهانی اقتصاد در گزارش خود به لحاظ نقل‌ و انتقالات مالی و سطح ایران را در زمره کشورهای دارای درآمد متوسط رو به پایین دسته‌بندی کرده و به این نکته اشاره کرده است که ایران هزینه نسبتا بالایی را صرف حمایت‌های اجتماعی و پیشرفت مالیات می‌کند.
در مجموع 38 کشور جزو دسته کشورهای دارای درآمد متوسط رو به پایین هستند. براساس این رده‌بندی، کشورهایی که درآمد سرانه آنها بین 1320 تا 5999 دلار است، جزو دسته کشورهای دارای درآمد متوسط رو به پایین قرار می‌گیرند. تنها گروه دارای درآمد پایین‌‌تر از گروه ایران، یعنی کشورهای دارای درآمد پایین (درآمد سرانه 1320 دلار و کمتر) شامل 18 کشور است.
گروه کشورهای پیشرفته شامل 30 کشور، درآمد سرانه‌ 17000 دلار به بالا دارند و گروه کشورهای دارای درآمد متوسط رو به بالا، شامل 26 کشور درآمد سرانه‌ای بین 6000 تا 16999 دلار را به خود اختصاص داده‌اند.
این نهاد بین‌المللی با مقایسه ایران با 82 کشور جهان در زمینه فقراعلام کرده است که فقر در ایران از 57 کشور کمتر است و براساس آمار سال 2012 قریب به 8 درصد از مردم ایران با درآمد کمتر از 2 دلار زندگی می‌کنند. آرژانتین با 2 درصد فقر، ترکیه با 7/ 4 درصد فقر و تایلند با 1/ 4 درصد فقر از جمله کشورهایی هستند که کمتر از ایران فقیر دارند.
کشور بروندی با بیشترین تعداد افرادی که درآمد روزانه کمتر از 2 دلار دارند، (5/ 93 درصد از کل جمعیت) بیشترین گستردگی فقر را به خود اختصاص داده است.
معاون اول رئیس جمهور در سال 1393 اعلام می کند :
بر اساس آخرین آمار در بهمن سال گذشته، 77 میلیون و 384 هزار نفر در کشور یارانه دریافت کرده اند که این تعداد بیشتر از جمعیت ایران است و اگر جمع قابل توجهی از این آمار حذف شود، منابع حاصل از این محل می تواند برای کارهای مهم کشور ذخیره شود.

۹۰ درصد جامعه ایران از طبقه متوسط هستند
رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور گفت: بیش از ۹۰ درصد جامعه ایران از طبقه متوسط هستند. ( این جا )

چند پرسش :

حال پرسش هایی مطرح می شود و امید است مسئولان  و تصمیم گیران با واقع بینی و به دور از هر گونه شعارهای پوپولیستی و  فارغ از از وابستگي سياسي و براساس ˏکار ̗کارشناسي جهت خشکاندن ريشه هاي فقر،  پاسخ گو باشند :

1- با توجه با آمار جمعیت متوسط ایران و نیز تعداد افرادی که زیر خط فقر زندگی می کنند ، هزينه بيش از 48 هزار ميليار توماني در لايحه بودجه 1396 چه توجیه عقلانی و یا منطقی دارد ؟
این در حالی است که بودجه عمراني در اين لايحه 62 هزار ميليار تومان پيش بيني شده است .

2-  قرار بر این بود که در لایحه بودجه سال 95  ؛ 24 میلیون نفر یارانه دریافت نکنند اين رقم بيش از 13 هزار ميليار تومان مي شود که اگر از 43 هزار ميليارد تومان تفريغ بودجه 1392 کسر شود به مبلغ 30 هزار ميليار تومان مي رسيم نه 48 هزار ميليارد تومان ، اين 18 هزار ميليار تومان اضافه تر چه توجيهي دارد؟

3-  قرار بود که هدف مند سازی یارانه ها منجر به تحول اقتصادی شده و فرآیند دادن یارانه ها منطقی و شفاف شود .
 این چه ساز و کاری پرداخت یارانه ای است که تعداد افراد فقیر پس از 10 سال ،  بیش از 10 درصد رشد داشته است ؟!

" پیشنهاد صدای معلم این است که دولت با شجاعت و به دور از هر گونه پوپولیسم  بر اساس کار کار شناسي ،  نیز در نظر داشتن واقعیات و بازگویی آن برای مردم ، فرآیند پرداخت یارانه را واقعی و شفاف کرده و این میزان یارانه که بيش از  یک هفتم مجموع منابع عمومي کشور  ( 48 هزار میلیارد تومان از کل مجموع منابع عمومي 320 هزار میلیارد تومان ) می باشد را به الویت های مهم تر و زیر بنایی تر اختصاص دهد . "

پایان گزارش/