فصل های تکراری ضمن خدمت معلمان

یکی از اهداف  نظام آموزشی ، کمک به ارتقای علمی معلمان است که بر اساس نیازهای آموزشی  و متناسب با محتوای کتابهای درسی  صورت می گیرد .  برگزاری دوره های  ضمن خدمت یکی از راه هایی است که به دانش افزایی معلمان کمک می کند .معمولا به دنبال تغییر کتاب های درسی ، دوره های تخصّصی مرتبط با  کتاب های جدید ، برای معلمان اجرا  می گردد . علاوه بر دوره های تخصصی که نیاز اصلی معلمان است ، دوره های عمومی هم کم و بیش برگزار می شود .

محتوای دوره های ضمن خدمت و تناسب آنها با نیازهای اساسی معلمان موضوع مهمی است که باید با نگاهی کارشناسانه و علمی انجام شود .

یک معلم  علاوه بر اطلاعات تخصصی رشته تدریس خود ، نیازمند آگاهی از تازه ترین دستاورد های علمی ، اجتماعی و فرهنگی جامعه  نیز می باشد . داشتن اطلاعات عمومی به معلم کمک می کند تا در تدریس هم تسلط بیشتری داشته باشد .

هر چند که مطالعه و پژوهش سهم بزرگی در افزایش معلومات عمومی  دارد اما دوره های ضمن خدمت  نیز می توانند زمینه رشد علمی را فراهم کند .   

موضوعاتی در حوزه  بهداشت  ، تغذیه ، محیط زیست ، روانشناسی ، تربیت بدنی ، حقوق شهروندی ، ارتباطات و....  موضوعات مفیدی هستند که بخشی از ساعات  ضمن خدمت عمومی می تواند به  این حوزه ها  اختصاص یابد .

دوره های عمومی که در سال های اخیر برگزار می شود ، غالبا مربوط به حوزه معارف و علوم دینی است . بعضی از این دوره ها عبارتند از : درس های از قرآن ( برنامه تلویزیونی ) ، آموزش فرهنگ و توسعه نماز ، آموزش اصول اعتقادی اسلام ، مبانی تربیت اسلامی ، سیره پیامبر اعظم ( ص ) ، حکومت مهدوی و وظایف منتظران ، آشنایی با اندیشه و افکار شهید مطهری ، آداب و اسرار نماز ، احکام زندگی در اسلام ، سیری در اندیشه های سیاسی اسلام ، آشنایی با سیره امام خمینی ،  تفسیر آیات برگزیده  و......

درست است که این دوره ها به افزایش آگاهی فرهنگیان در حوزه علوم دینی کمک می کنند اما  فرهنگیان علاوه بر معارف دینی ، به دانش هایی دیگری هم نیاز دارند  .

به نظر می رسد آموزش و پرورش در اجرای دروس دینی و  اعتقادی ، از  حوزه های علمیه سبقت گرفته است . این دوره ها اگر چه با  کد جدیدی معرفی می شوند اما  از نظر محتوایی تکراری هستند .

ظاهرا  از دیدگاه کارشناسان ضمن خدمت موضوعاتی چون محیط زیست ، علم ارتباطات ، میراث فرهنگی و تاریخی ، شناخت بیماری های خاص ، نظام آموزشی در کشورهای دیگر و ..... در آموزش و پرورش ما جایگاهی ندارند .

گسترش علوم و تحول نظام آموزشی ، شرایطی را پدید آورده  است که معلمان هم برای یادگیری الگوهای بهتر تدریس  نیاز دارند تا  دانش خود را  به روز کنند . اگر محتوای ضمن خدمت ها مناسب با نیازهای روز  باشد و توسط  کارشناس متخصص اجرا شود ، به روز رسانی دانش معلمان هم بهتر حاصل می شود .

گفتنی است که آموزش و پرورش در به کارگیری کارشناسان  و افراد متخصص در تدریس دوره های ضمن خدمت هم با موانعی روبروست که تامین اعتبار یکی از مهمترین عوامل است .

در سال های اخیر ضمن خدمت های غیر حضوری و مجازی نیز رایج شده است . محتوای این دوره ها نیز  غالبا در حوزه علوم دینی است . گاه  منبع آزمون ضمن خدمت ، کتابی است که  معرفی می شود و خرید آن کتاب  برای هر شرکت کننده در آزمون الزامی است !!!  در حالی  که  چند همکار و یا اعضای فرهنگی یک خانواده  می توانند به طور  مشترک  از یک کتاب استفاده  کنند ، در عمل این حق از آنان سلب می شود . معرفی کتاب هایی از طرف وزارتخانه به عنوان منبع  ضمن خدمت و تاکید بر این که  هر شرکت کننده باید کتاب مورد نظر را  تهیه کند ، معلوم می کند که پشت پرده این گونه ضمن خدمت ها ، جریان دیگریست . جریانی که درک  آن خیلی ساده است و  فرهنگیان به وضوح بیان می کنند  ولی از سر ناچاری و برای تکمیل امتیاز ضمن خدمت ، کتاب مورد نظر را تهیه می کنند  و در آن آزمون شرکت می نمایند

ظاهرا  هر گاه کتاب یک نویسنده به فروش نمی رود ، هیچ دیواری کوتاه تر از  دیوار فرهنگیان نیست که مسئولیت خرید  آن کتاب را  بر عهده گیرند . از آن جایی که  فرهنگیان برای تکمیل امتیاز ارزشیابی به ساعات ضمن خدمت  نیاز دارند ،   کتاب مورد نظر را تهیه می کنند . بدیهی است این شانس برای هر نویسنده ای فراهم  نمی شود که فروش کتابش  از جانب یک وزارتخانه حمایت شود و تا  آن نویسنده ، شاخصه های مورد تایید  را نداشته باشد ، چنین توفیقی برای کتابش حاصل نمی شود .

هر سال کتاب های گوناگونی در زمینه روان شناسی ، محیط زیست ، تاریخ و.... تالیف و ترجمه می گردد که بخشی از آنها در کتابخانه های عمومی هم یافت می شوند . تعدادی از  این کتاب ها می توانند به عنوان محتوای دوره  ضمن خدمت عمومی  برای  فرهنگیان در نظر گرفته شوند.

اگر برگزاری دوره های حضوری امکان پذیر نیست ، با معرفی منابعی می توان ، دوره های ضمن خدمت غیرحضوری  برگزار کرد . حتی می توان دست به ابتکار زد و به جای این که تمام فرهنگیان در یک دوره ثبت نام کنند ، می توانند دو سه منبع را در زمینه های مختلف با ساعت مساوی پیشنهاد دهند تا معلمان بر اساس علاقه و نیاز خود در یکی از آن دوره های مجازی شرکت کنند . متاسفانه  چنین رویکردی در آموزش و پرورش دیده نمی شود  و همچنان حوزه علوم دینی ، بیشترین حوزه ضمن خدمت های  مجازی است .

بررسی وضعیت فعلی دوره های ضمن خدمت نشان می دهد  که محتوای این دوره ها ، به یک بازنگری اساسی و به دور از تعصب نیاز دارد . دوره های عمومی چه به صورت حضوری چه مجازی  باید متناسب با نیازهای روز معلمان باشد  و  به  بهبود کیفیت تدریس کمک نماید .

در تبیین برنامه های آموزش و پرورش ، به  سند  تحول بنیادین آموزش و پرورش بسیار استناد می شود . آشنایی با اهداف این سند ، برای فرهنگیان  ضروری است ولی متاسفانه تا کنون دوره ضمن خدمت  یا  کارگاه آموزشی در جهت آگاهی از محتوای آن برگزار نشده است .

تغییر نظام آموزشی نیز  موضوع مهمی است که قبل از  اجرای آن لازم بود  آموزگاران از اهداف  و محتوای نظام آموزشی  ( 3-3- 6 ) ، آگاهی هایی کسب کنند . در حالی که با تغییر نظام آموزشی فقط برای تدریس کتاب های جدید ، چند ساعت ضمن خدمت تخصصی برگزار  شد .

آشنایی با سند ملی  2030  نیز  موضوع مناسبی بود که  برای  تفهیم و تشریح آن و تاریخچه ورود آن ، اطلاع رسانی در حد یک  جلسه ضمن خدمت عمومی لازم بود . هر چند محتوای این سند از یک سال قبل به اطلاع  نهادهای متولی آموزش و پرورش رسیده  و محتوای آن هنوز اجرایی نشده بود اما حاشیه ها و اتهام هایی که برای آن ساخته شد ، بیش از اصل  سند ، رسانه ای شد . انتظار می رفت که آموزش و پرورش به عنوان متولی اصلی نظام آموزشی برنامه ای در جهت آگاهی بخشی از محتوای این سند برای  کارکنان خود  برگزار کند و یا حداقل پاسخگوی شبهاتی باشد که دیگران از این سند  برداشت کرده اند اما مسئولینی که اطلاعات کامل تری  داشتند ، هیچ گامی در جهت روشنگری برنداشتند .

اظهارات دیرهنگام یکی از مسئولین  هم نوشداروی بعد از مرگ سهراب بود !

صرف نظر از این ها ، مسائل  متنوعی مانند  محیط زیست  ،  روانشناسی ،  نظام آموزشی کشورهای دیگر و.... موضوعات جذاب  و مفیدی هستند که می توانند منبع دوره های ضمن خدمت  باشند .

بررسی اجمالی  عناوین ضمن خدمت های عمومی ، انحصاری بودن محتوای  این دوره ها را  نشان می دهد . از آن جایی که در آموزش و پرورش فضای نقد ، چندان فراهم نیست ،  بررسی  محتوای تکراری ضمن خدمت ها مورد توجه قرار  نمی گیرد .

آموزش و پرورش مهمترین نهادی است  که با تربیت انسان سر و کار دارد . معلمان از ارکان اصلی  نظام  تعلیم  و تربیت  هستند . هر نوع سرمایه گذاری که برای آموزش معلمان  هزینه شود ، نتیجه اش تربیت  نسلی  باسواد ، اندیشمند  و مسئولیت پذیر خواهد بود که مدیریت آینده کشورمان  به دست آنهاست .  

سالهاست دوره های ضمن خدمت  مجازی حول یک محور خاص می چرخند . این تکرار ملال آور است . معلمان به جز تکمیل  ساعات ضمن خدمت ، هیچ انگیزه ای برای شرکت در این دوره ها  ندارند .

زمان آن رسیده است که مسئولین ضمن خدمت در  وزارتخانه این واقعیت را بپذیرند که  معلمان  علاوه  بر  آموختن علوم دینی ، به  علوم  و دانش های دیگر  هم نیاز دارند .

وقت آن رسیده  است تا به این پروسه ی تکرار خاتمه دهند و فرصت نقد را فراهم نمایند و  اجازه دهند ایده های نو  و اندیشه های خلاق در این عرصه  وارد شوند .

ده  بـار از ایـن  راه  بـدیـن خـانـه  بـرفـتـیـد

یک بـار از ایـن  خـانـه  بـر ایـن  بـام  بـرآیـیـد