از شهادت خانعلی تا وزارت درخشش

12 اردیبهشت ؛ روز معلم روز 12 اردیبهشت یادآور دو حادثه مهم تاریخی است. اولین حادثه قتل معلم جوان ابوالحسن خانعلی دبیر فلسفه و عربی دبیرستان جامی تهران در جریان تجمع اعتراضی معلمان در میدان بهارستان است. خانعلی معلمی 29 ساله بود که با مدرک لیسانس معقول و منقول درسال 1335 به استخدام وزارت فرهنگ در آمد. هنگام شهادت ( سال 40 ) علاوه بر شغل معلمی دانشجوی دوره دکترای فلسفه دانشگاه تهران بود. هیچ یک از جریان های سیاسی آن زمان ، او را وابسته به گروه و دسته ای سیاسی ندانسته اند. او یکی از هزاران معلمی بود که برای دفاع از حقوق صنفی خود در میدان بهارستان حاضر شده بود. حادثه دوم به فاصله 18 سال ، ترور آیت الله مرتضی مطهری ، نظریه پرداز انقلاب اسلامی ، استاد دانشکده الهیات و عضو شورای انقلاب اسلامی ، توسط گروه فرقان در سال 58 است. ترور استاد مطهری عاملی شد که این روز در تقویم جمهوری اسلامی به نام روز معلم ماندگار شود. در این گزارش تاریخی ، وقایع 12 روز اعتصاب معلمان ( 12 تا 23 اردیبهشت سال 40 ) و تاثیرات جانبی آن ، با استفاده از اخبار مطبوعات آن زمان به صورت روزنگار بیان شده است . آنچه که در این 12 روز رخ داد ، بی شک از تاثیر گذارترین حوادث بعد از کودتای 28 مرداد 32 بود.

دعوت به اعتصاب - در جلسه روز دهم اردیبهشت سال 40 مجلس شورای ملی، جهانشاه صالح ـ وزیر فرهنگ ـ لایحه تعرفه جدید حقوق فرهنگیان- معروف به اشل حقوق معلمان را تقدیم مجلس کرد. در همین روز در خیابان لاله زار اتفاق دیگری افتاد که فضای سیاسی ایران را چند روز بعد به لرزه درآورد. ساعت پنج بعدازظهر چند هزار معلم مرد و زن در محل باشگاه مهرگان اجتماع کردند. بعد از شنیدن چند سخنرانی آتشین ، معلمان به اتفاق آرا تصمیم به اعتصاب گرفتند. در اعلامیه ای که آن روز صادر شد ، آمده بود: "در چند ماه گذشته مقامات با همه وعده‌های کتبی و شفاهی حاضر به تحقق تقاضای مشروع و شفاهی ما نگردیدند و همه را با وعده و وعید و طفره و تعلل و دفع‌الوقت گذرانیدند". معلمان در ادامه از اعتصاب از روز سه‌شنبه (12 اردیبهشت) خبر داده بودند . ساعت ده صبح 11 اردیبهشت ماه سال 40 ، جهانشاه صالح ـ وزیر فرهنگ ـ در مصاحبه‌ای مطبوعاتی از تغییر اشل معلمین خبر داد. صالح وعده داد که حقوق معلمین از 275 تومان به پانصد تومان افزایش می‌یابد. محمد درخشش ـ نماینده فرهنگیان و رئیس باشگاه مهرگان ـ در این روز بازداشت شد. محمد درخشش عضو جامعه فارغ‌التحصیلان دانشسرای عالی بود . وی در اسفندماه سال 32 در دوره هجدهم مجلس به عنوان نماینده به مجلس شورای ملی راه یافته بود. در جلسه امروز هیات دولت درباره وضع معلمان گفت‌و‌گو شد. جعفر شریف امامی پیش از آغاز جلسه با محمدرضا پهلوی دیدار داشت.

وزش طوفان - روز 12 اردیبهشت ، دبیران و آموزگاران از رفتن به سر کلاس درس خودداری کردند و تعدادی از معلمان در میدان بهارستان تجمع کردند. ماموران ابتدا سعی کردند با ماشین آب‌پاش معلمان را متفرق کنند. اما معلمان ایستادند و علیه دولت شعار دادند. به گفته یکی از شاهدان خانم ‌معلم‌ها که در صف جلو ایستاده بودند سر تا پا خیس شدند . چند نفر از معلمان مرد از پیاده‌ رو وارد میدان شدند تا سر لوله‌های آب را به سمت دیگری بگردانند. یکی از آنها معلم جوان 29 ساله‌ای بود به نام ابوالحسن خانعلی. سرگرد ناصر شهرستانی، رئیس کلانتری بهارستان، مستقیماً به سمت معلمان شلیک کرد. گلوله‌ای به سر ابوالحسن خانعلی خورد و خون او سنگفرش میدان بهارستان را رنگین کرد. در اثر شلیک ماموران انتظامی به سوی معلمان در میدان بهارستان چهار نفر به اسامی دکتر ابوالحسن خانعلی ( دبیر دبیرستان های جامی و شرف، اصابت گلوله به مغز)، غلامرضا احدیان (آموزگار دبستان تابان حشمتیه، ضربه با سرنیزه به شکم)، سیاوش باباوندی ، دانش‌آموز کلاس چهارم ریاضی دبیرستان داورپناه ( اصابت گلوله به لگن) و حسین شرقی آموزگار دبستان دولتی شاه‌آباد (ضربه به پهلو) مجروح شدند. جعفر شریف امامی، درحالی که سر و صدای معلمان در داخل مجلس به گوش می‌رسید، پشت تریبون مجلس از اجتماع کنندگان مقابل مجلس با عنوان اخلاگر یاد کرد و گفت من نمی‌توانم اجازه بدهم که اشخاص اخلالگر در لباس معلم سوءاستفاده کنند و امنیت مملکت را به هم بزنند. دکتر ابوالحسن خانعلی، که بر اثر اصابت گلوله ماموران انتظامی به سرش به بیمارستان بازرگان منتقل شده بود، درگذشت. معلمان پیکر دکتر خانعلی را به مسجد اسکندری منتقل کردند. یکصد معلم داوطلب شدند تا شب در مسجد بخوابند تا پیکر دکتر خانعلی پیش از تشییع توسط ماموران ربوده نشود. بعد از ظهر امروز محمد درخشش از زندان آزاد شد. جعفر شریف امامی در خاطرات خود از این روز می‌نویسد: « وقتی خانعلی تیر خورد ساعت  30 / 11  شب به کاخ شاه احضار شدم. شاه گفت قرار است فردا شیطنت کنند و جنازه را راه بیندازند و شلوغ کنند.» من به شاه اطمینان دادم که با هماهنگی سرهنگ هادی شادمهر ـ دایی خانعلی ـ جنازه را به قم منتقل و دفن می‌کنیم.

قطعنامه معلمان - جعفر شريف ‏امامى درباره وقایع روز 13 اردیبهشت در کتاب خاطراتش مى‏ نویسد: "صبح امروز ساعت هفت پشت ميز كارم بودم، تلفن كردم به نعمت‏الله نصيرى ـ رئيس شهربانى ـ صبح زود آنجا نبود. بعد هفت ‏و ربع و هفت‏ و نيم شد و با او تماس گرفتم و گفتم: آمبولانس فرستاديد كه جنازه خانعلى را ببرند؟ گفت: فرستاديم آمبولانس پيدا كنند و آمبولانس هنوز گير نيامده است. از اين حرف ها من تعجب كردم. ساعت هشت گفت: معلمين آمده‏ اند دوره جنازه و ديگر مشكل است كه ما جنازه را از دست‏شان بگيريم، مگر اينكه زدوخوردى بكنيم. گفتم: نه، ديگر كارى نداشته باشيد. بگذاريد هر كارى كه مى‏ خواهند آزادانه بكنند و ديگر ممانعتى هم نكنيد. . اسم من نخست‏ وزير است با داشتن مسؤوليت، ولى هيچ در اين مسائل اثرى ندارم. آنچه بايد بشود، خودش مى ‏شود".

به تدريج گروه های معلمان از نقاط مختلف شهر به طرف مسجد اسكندرى روانه شدند. چون تعداد شركت كنندگان در مراسم تشييع جنازه ابوالحسن خانعلى بسيار زياد بود، خيابانهاى لال ه‏زار نو، اسلامبول، چهارراه مخبرالدوله و قسمتى از خيابان سعدى و بعداً خيابان شاه ( جمهوری ) به كلى بسته شد و عبور و مرور غيرممكن گرديد. جنازه خانعلى در  دانشجويان و فرهنگيان دسته‏ هاى گل و پلاكاردهاى متعدد با خود حمل مى‏ كردند، روى دوش مردم به حركت درآمد. قرار شد معلمين و تشييع كنندگان هنگام حمل جنازه از مسجد اسكندرى فقط به ذكر لااله الاالله اكتفا كنند و شعارى ندهند. عكس بزرگى از خانعلى به وسيله دو نفر از معلمين زن حمل م ى‏شد. بين شعارها اين جملات جلب نظر مى ‏كرد: شعار ما سكوت و حفظ نظم و آرامش است./ دولت مهندس شريف ‏امامى بايد استعفا بدهد/ معلم نان مى‏ خواهد نه گلوله / دكتر ابوالحسن خانعلى، انتقام خون تو را خواهيم گرفت / سيماى درخشان خانعلى الهام بخش مبارزات پى‏گير ما خواهد بود / قسم به خون سرخ تو، قسم به رنج مادرت، قسم به اشك خواهرت، كه ما ز دشمنان تو، كشيم انتقام تو... مقارن ساعت يك بعدازظهر جنازه خانعلى به مسجد سپهسالار رسيد و از آنجا توسط عده كثيرى از معلمان و بستگان او به ابن ‏بابويه برده شد و در آنجا دفن گرديد. در ميدان بهارستان، نماينده معلمان پايتخت و دانشجويان دانشگاه تهران سخن‌رانى كرد و پس از تصويب قطع‏نامه‏ اى جمعيت متفرق گرديد. اين قطع‏نامه شامل چهار ماده بود:

1- استعفاى دولت شريف ‏امامى 2- مجازات مسببين حوادث روز سه‏ شنبه و تعقيب فورى قاتل خانعلى 3- استرداد لايحه اشل حقوق معلمين و اجراى طرح باشگاه مهرگان 4- رفع اهانت از معلمان و كسانى كه بدون مجوز قانونى توقيف شده بودند.

استعفای شریف امامی - روز چهاردهم اردیبهشت ، اعتصاب معلمان تهران وارد سومين روز خود شد. از ساعت 8 صبح معلمين در باشگاه مهرگان جمع شدند. در اين اجتماع محمد درخشش طى سخنرانى خود از هم‏دردى طبقات مختلف مردم در حادثه تأثرآور مرگ دکتر خانعلی تشكر كرد و سپس. معلمان در صفوف منظم از خيابان هاى سعدى و شاه‏ آباد به طرف مقصد حركت كردند. يك طرف ميدان بهارستان را انبوه جمعيت معلمين و دانشجويان با شعارهاى متعدد پر كرده بود و طرف ديگر را كاميون هاى پر از سرباز و پليس. پس از اينكه هزاران معلم در ميدان بهارستان استقرار يافتند، چند نفر از آنها نطق هايى درباره حقوق معلم و حادثه روز سه‏ شنبه گذشته ( 12 اردیبهشت) و جريانات اخير ايراد كردند و بار ديگر متذكر شدند كه اعتصاب آنها تا پيروزى نهايى و اجراى قطعنامه ‏اى كه روز پيش به تصويب رسيده، ادامه خواهد داشت. ساعت 10/10 دقيقه صبح جلسه علنى مجلس شوراى ملى به رياست سردار فاخر حكمت تشكيل شد. جعفر شريف‏ امامى پشت تريبون قرار گرفت تا به پرسش ها و اعتراضات نمايندگان درباره اعتصاب و تظاهرات فرهنگيان و تيراندازى به طرف آنها و قتل خانعلى پاسخ دهد. وی که با اعتراض نمایندگان و رئیس مجلس روبه‌رو شد. جعفر شريف ‏امامى در خاطراتش از جلسه روز چهاردهم مجلس شورای ملی نوشت : "من ديدم كه زمينه ‏اى است، مى‏ خواهند جنجال درست بكنند". نخست وزیر مجلس را ترک کرد و به نخست‏ وزيرى بازگشت. پس از خروج از نخست‏وزيرى به منزل خود رفت و استعفايش را به ‏وسيله وزارت دربار به دست شاه رساند.
ملاقات نمایندگان معلمان با رئیس مجلس - سردار فاخر حکمت ـ رئیس مجلس شورای ملی ـ صبح روز چهاردهم اردیبهشت به رئیس بازرسی مجلس گفته بود حاضر است نمایندگان معلمان را بپذیرد. لذا در ساعت يك بعدازظهر از بلندگوى ميدان بهارستان اعلام شد كه معلمان، نمايندگان خود را براى مذاكره با رئيس مجلس شوراى ملى انتخاب كنند.

معلمان پنج نفر را به اسامى: على زارع، حشمت ‏الله باباخانى، سيدعلى ‏نقى نقوى، اقدس ملكوتى و افسر فخرايى انتخاب كردند و آنها را براى ملاقات با سردار فاخر حكمت به مجلس فرستادند. در اين ملاقات، نمايندگان معلمين اجراى قطع‏نامه معلمين و طرح باشگاه مهرگان را خواستار شدند. سردار فاخر حكمت گفت : «قاتل دكتر خانعلى را به اشد مجازات خواهيم رساند و مطمئن باشيد مجلس به كار معلمين رسيدگى خواهد كرد.» در تحولی دیگر سرهنگ هادى شادمهر - دايى ابوالحسن خانعلى - اعلام جرمى در خصوص كشته ‏شدن خواهرزاده خود به دادستان تهران تسليم كرد. بعدازظهر این روز در مجلس ختمى كه در مسجد ارك برگزار بود، حجت‏الاسلام محمدتقى فلسفى واعظ، ضمن بيانات مفصلى از اوضاع فرهنگ شديداً انتقاد كرد و گفت: " اگر مرا كه يك نفر واعظ هستم براى جراحى قلب دعوت كنند و بپذيرم، شخصى احمق هستم. حال اگر يك نفر قابله كه تخصص او در قابلگى است ، تربيت روح و فكر يك جامعه‏ اى به عهده وى واگذار شود، چه محصولى از اين‏كار به‏ دست می‌‏آيد؟ ". کنایه او به وزارت دکتر جهانشاه صالح بود!

سناتور محمود حسابی تسلیت گفت - از ساعت 8 بامداد شنبه 16 اردیبهشت ماه به تدريج معلمين پايتخت و دانش ‏آموزان و دانشجويان دانش‏سراى عالى و دانشگاه تهران در باشگاه مهرگان حضور يافتند. در اين اجتماع ابتدا چندنفر از معلمان سخنانى ايراد كردند. سپس محمد درخشش - رئيس باشگاه مهرگان و نماينده معلمين - گفت که برنامه ما اعتصاب است. اعتصاب ما ادامه دارد و بايد قطع‏نامه باشگاه مهرگان اجرا شود. دانشجويان دانشسراى عالى كه از روز اول اعتصاب معلمين به ‏عنوان هم‏دردى با معلمين دست به اعتصاب زده ‏اند، امروز نيز از رفتن به كلاس درس خوددارى كردند. در چند روز گذشته فرهنگيان اغلب شهرستان ها به اعتصاب پیوستند. در جلسه مجلس سنا محسن صدرالاشراف - رئيس مجلس سنا - و سه نماينده درباره اعتصاب و تظاهرات معلمين سخن گفتند. يكى از آنان دكتر محمود حسابى بود، كه گفت تأثر و تألم خود را از واقعه 12 ارديبهشت كه منجر به قتل يك نفر معلم، دكتر خانعلى شد اظهار مى‏ نمايم و از دولت وقت انتظار دارم كه هر چه زودتر نتيجه اقدامات خود را درباره تعيين مسئولين اين واقعه اسفناك به استحضار مجلس سنا برساند.

درخواست انحلال مجلس - روز شنبه 16 اردیبهشت شريف ‏امامى به كاخ مرمر رفت و متن استعفانامه هیات دولت را تقدیم شاه کرد. . علی امینی که روز جمعه با شاه دیدار کرده و پیشنهاد نخست وزیری را از زبان او شنیده بود، امروز شنبه 16 اردیبهشت با محمدرضا پهلوی دیدار داشت. امینی در خاطراتش دراین‌باره می‌گوید که از شاه خواست فرمان انحلال مجلس را امضا كند. على امينى هنگامى كه از كاخ مرمر خارج شد به خبرنگاران داخلى و خارجى كه دورش اجتماع كرده بودند، گفت اعلى‏ حضرت فرمان نخست‏ وزيرى مرا صادر فرمودند. بعد از ظهر شنبه سخنگوى دربار شاه رسماً اعلام كرد كه استعفاى دولت شريف ‏امامى مورد قبول قرار گرفت و على امينى را مأمور تشكيل هيات وزيران شد. علی امینی در ساعت45 / 3  دقيقه بعدازظهر به نخست‏وزيرى آمد و تا ساعت نُه بعدازظهر در دفتر خود مشغول كار بود .

وی در خاطراتش می‌نویسد : "همان ساعت اول در اتاق نخست‏وزيرى، در چند سطر به شهربانى دستور دادم كه ظرف مدت 48 ساعت ترتيب لغو جواز كار و اقامت تمام گروه‏ هاى موزيك و رقاصه‏ ها و اين قبيل آدم ها را بدهد؛ به اين ترتيب اسلحه تبليغ را از دست اهل منبرگرفتم". عصر اولين روز کار دولت با دستورهايى كه يكى از مهم‏ترين آنها منع هرگونه سانسور و اعلام آزادى كامل مطبوعات بود، گذشت. از طرف نخست‏ وزير به اداره كل انتشارات و راديو دستور داده شد كه به مناسبت چهلمين روز وفات حضرت آيت‏الله بروجردى از بعدازظهر فردا به مدت 24 ساعت برنامه‏ هاى موسيقى از راديو ايران قطع گردد و به جاى موزيك، سخن‌راني هاى مفيد مذهبى پخش شود. روز یکشنبه 17 اردیبهشت ، ششمين روز اعتصاب معلمان بود. معلمان تهرانى، امروز در مجالس ترحيم ابوالحسن خانعلى در مسجد ارك، باشگاه مهرگان و دبيرستان جامى حضور يافتند. در شهرستان ها معلمان اعتصاب کننده، در برگزارى مجالس ختم و يادبود ابوالحسن خانعلى شركت كردند. خبرگزارى آسوشيتدپرس، گزارش داد: " روزنامه‏ه اى تهران براى نخستين بار در صفحات اول خود عكس هايى از تظاهرات معلمان چاپ كردند. این خبرگزاری افزود تقاضاهاى معلمين دست‏ كم با پشتيبانى دو ميليون شاگرد همراه است و دكتر على امينى نخست‏وزير جدید، با درخواست معلمان موافقت كرده است".

اعلام روز معلم - دوشنبه 18 اردیبهشت در هفتمين روز اعتصاب، بار دیگر معلمان پايتخت در باشگاه مهرگان اجتماع كردند و چند تن از معلمان درباره جريانات اخير و احقاق حقوق معلمان صحبت نمودند. پس از آنان محمد درخشش رئيس باشگاه مهرگان در سخن‌رانى خود گفت شكستن اعتصاب با نظر مجمع عمومى است. پس از آنكه خواسته ‏هاى معلمان طبق قطع‏نامه انجام شود، اعتصاب پايان خواهد پذيرفت. اجتماع در ساعت 11 صبح پراكنده و قرار شد معلمان از ساعت سه بعدازظهر براى برگزارى شب هفت ابوالحسن خانعلى به سوى ابن‏ بابويه حركت كنند. معلمان در قطع‏نامه‌ای اعلام کردند:«اجتماع عمومى معلمين پايتخت در تاريخ روز 18 ارديبهشت ماه سال 1340 تصويب كردند كه روز دوازدهم ارديبهشت ماه به ياد بود اعتصاب موفقيت‏ آميز معلمين ايران و شهادت معلم دانشمند مرحوم دكتر خانعلى، «روز معلم» اعلام گردد. در اين روز همه ساله كليه مدارس و مؤسسات فرهنگى در سرتاسر كشور تعطيل رسمى خواهد بود و مراسم خاصى اجرا خواهد گرديد.».

حضور نخست وزیر در اجتماع معلمان - سه شنبه 19 اردیبهشت ماه ، درهشتمين روز اعتصاب معلمين از ساعت 8 صبح چندين هزار نفر از معلمين و دانش ‏آموزان در باشگاه مهرگان اجتماع كردند. ساعت 12 / 9  دقيقه، نخست‏وزير وارد باشگاه مهرگان شد. هنگام ورود على امينى، معلمان شروع به كف ‏زدن و ابراز احساسات كردند. اين نخستين بارى بود كه پس از كشته ‏شدن ابوالحسن خانعلى معلمان كف می‌‏زدند.

علی امینی گفت : «اين قول را مى‏ دهم و شرافتم را گرو می‌‏گذارم كه راجع به تغيير اشل معلمان و خواسته‏ هاى شما اقدام كنم. البته بايد به من فرصت بدهيد تا مطالعه كافى كنم... اگر مى‏ شد كه به حرف من اعتماد مى ‏كرديد و دست از اعتصاب برمى‏ داشتيد و سر كارهاى تان مى‏ رفتيد.» اما هنوز صحبت نخست‏وزير در اين مورد به پايان نرسيده بود كه فرياد: نخير، نخير، قبول نداريم، تا تمام خواسته‏ هاى ما عملى نشود دست از اعتصاب برنخواهيم داشت، تا چند دقيقه در فضاى باشگاه طنين انداخت. محمد درخشش معلمان را دعوت به سكوت كرد و گفت شكستن اعتصاب معلمين سراسر كشور هنگامى عملى خواهد شد كه تمام مواد قطع‏نامه معلمان كه اولين ماده آن تعقيب و مجازات قاتل است اجرا شود . عصر روز سه شنبه 19 اردیبهشت ، طى اعلاميه‏ اى كه سه بار از راديوى ايران پخش شد، اعلام شد: «طبق دستور دولت، سرگرد ناصر شهرستانى به اتهام قتل دكتر ابوالحسن خانعلى از كار بركنار و پرونده امر براى رسيدگى به مراجع ذى‏ صلاحيت ارجاع گرديد.» . در ساعت 20/11 20 / 11 قيقه امروز، على امينى - نخست‏وزير - به كاخ سلطنتى رفت. از ساعت يازده نيز وزراى جديد تدريجاً در كاخ نخست‏وزيرى حاضر شده بودند. اعضاى دولت جديد در حدود يك ساعت‏ونيم در كنار محمدرضا پهلوى بودند. جای وزیر فرهنگ در این جمع خالی بود.

ملاقات امینی و درخشش - چهارشنبه 20 اردیبهشت در نهمين روز اعتصاب معلمين پايتخت ساعت 12 امروز محمد درخشش در نخست‏ وزيرى با على امينى ملاقات و مذاكره كرد. در این جلسه به درخشش وعده وزارت فرهنگ داده شد. پس از اين ملاقات، درخشش گفت : « كليه تقاضاهاى ما جامه عمل به خود پوشيده و تنها موضوع افزايش حقوق ها باقيمانده كه نخست ‏وزير قول داد در جلسه امروز هيات دولت مطرح و درباره آن تصميمى اتخاذ نمايد. با اين ترتيب به محض روشن‏ شدن اين موضوع، اعتصاب آقايان معلمين خاتمه خواهد يافت».

معلمان تصميم گرفتند كه تا دستیابی به نتيجه قطعى و تأمين كليه خواسته‏ هاى خود همچنان در اعتصاب باقى بمانند. صبح روز پنجشنبه 21 اردیبهشت ، معلمان پايتخت، در باشگاه مهرگان اجتماع كردند. محمد درخشش به اين جمع وعده داد كه ساعت شش بعدازظهر فردا در همين باشگاه، نظر دولت جديد را درباره اشل حقوق معلمان اعلام مى‏ كند. محمد درخشش، ساعت يازده صبح به وزارت فرهنگ رفت . جلسه فوق‏ العاده هيات وزيران در نخست‏ وزيرى تشكيل شد. در اين جلسه طرحى كه قبلاً براى تغيير اشل حقوق معلمان تهيه شده بود مورد بررسى قرار گرفت و پس از مذاكره و تبادل نظرى كه در اين‏ باره به عمل آمد تصويب ‏نامه قانونى براى اجراى آن به تصويب رسيد. ساعت دو بعدازظهر اطلاعيه‌ای از طرف دولت انتشار يافت:« نظر به احترام و اهميت مقام معلم در اجتماع، وظيفه و مسئوليت سنگينى كه اين طبقه در تربيت و تعليم نسل جوان بر عهده دارد و انتظار خدمت صادقانه و حفظ شئون و احترام‏شان در جامعه مستلزم تأمين رفاه و معاش ايشان است و با توجه به اينكه دولت اميدوار است با انجام اقدامات موثر در زمينه تقليل هزينه زندگى كه پايه اصلى تأمين معيشت و آسايش عموم كارمندان دولت است، يكى از مهم‏ترين مواد برنامه خود را جامه عمل بپوشاند، فعلاً براى اينكه وضع حقوق معلمين كه داراى حقوق كمترى هستند بهبود يابد، با در نظر گرفتن ميزان كار و معلومات آنها و مخصوصاً با توجه به مقدورات مالى دولت، تصميماتى در جلسه امروز هيات وزيران اتخاذ شد كه نگرانى طبقه معلمين كشور را به كلى مرتفع خواهد ساخت. شرح تصميمات متخذه بعداً اعلام خواهد شد.» . دادستان تهران به ادارات انتظامى دستور داد تا سوابق سرگرد ناصر شهرستانى رئيس سابق كلانترى دو تهران را به دادسراى تهران ارسال دارند.

پایان اعتصاب - عصر روز جمعه 22 اردیبهشت ، اجتماع معلمان در باشگاه مهرگان تشكيل شد و محمد درخشش خطاب به حاضران گفت: «چون تصويب‏ نامه‏اى در هيات دولت تهيه شده است، ما ختم اعتصاب را اعلام مى‏ كنيم.» عده ای از معلمان گفتند كه ما اعتماد نداریم و بايد شماره تصويب نامه هيات دولت در اختيار ما قرار گيرد؛ چرا تصويب نامه دولت در راديو قرائت نشد؟

درخشش جواب داد: «چون ممكن بود سروصداى عده ديگرى از كارمندان بلند شود.» سپس پيشنهاد كرد آنها كه با شكستن اعتصاب موافق هستند، دست ها را بلند كنند. از انتهاى سالن موج اعتراض برخاست كه تا جلو تريبون كشيده شد، ولى چند دسته ده نفرى از چند گوشه دستها را بلند كردند و درخشش گفت: «كسانى كه شكستن اعتصاب را تصويب نكرده ‏اند، اخلالگرند، نه معلم و ما آنها را معلم نمى‏ دانيم. تنها كسانى معلم هستند كه شكستن اعتصاب را تصويب كردند و اگر فردا كسى پيدا شود كه در سر كلاس حاضر نشود، جزو اخلالگرها معرفى و دستگير می‌‏شود.» .

خبرگزاری یونایتدپرس از پایان اعتصاب معلمان خبر داد و اعلام کردکه این اعتصاب باعث سقوط دولت شریف‌ امامی و روی کار آمدن دولت امینی شد. این خبرگزاری اعلام کرد محمد درخشش در جمع پنج هزار نفر از معلمان تهران گفته حقوق بعضی از معلمان از حقوق مهندسین دولتی نیز بیشتر خواهد شد. با سقوط کابینه علی امینی فعالیت های باشگاه مهرگان به شدت محدود شد.

محمد درخشش ، وزیر فرهنگ - صبح روز شنبه 23 اردیبهشت ، كليه مدارس كشور پس از دوازده روز تعطيل گشوده شد و آموزگاران، دبيران و دانش‏ آموزان در كلاس هاى درس حضور يافتند. به خاطر كشته ‏شدن ابوالحسن خانعلى در کلاس ها يك دقيقه سكوت اعلام شد. ساعت يازده صبح معاون پارلمانى وزارت فرهنگ ، در يك مصاحبه مطبوعاتى به خبرنگاران گفت: هيات وزيران تصويب نامه‏ اى در يازده ماده براى تعيين اشل جديد حقوق فرهنگيان تصويب نمودند و از ماه آينده حقوق كليه كسانى كه كمتر از پنج هزار ريال است به ميزان اشل جديد پرداخت خواهد شد و اضافه حقوق ساير معلمان در رتبه‏ هاى بالاتر پس از تأمين اعتبار پرداخت خواهد شد. دو روز بعد یعنی سه شنبه 25 اردیبهشت ماه 40 على امينى در كاخ محمدرضا پهلوى حاضر شد و محمد درخشش- رئيس باشگاه مهرگان و نماينده معلمين - را به‏ عنوان وزير فرهنگ معرفى كرد.

درخشش حدود 14 ماه وزیر فرهنگ بود.