اعتراضات در ترکیه و رکن سوم و چهارم دموکراسی

دموکراسی تنها زمانی می‌تواند وجود داشته باشد که حاضر باشید دیدگاه‌هایی را تحمل کنید که با دیدگاه‌های شما در تضادند.

دموکراسی نیازمند شهروندانی عاقل و باتدبیر است.

مارک منسون
از کتاب "اوضاع خیلی خراب است"

***

 اعتراضات در ترکیه پس از دستگیری و بازداشت شهردار استانبول اکرم امام‌اوغلو توسط مقامات ترکیه آغاز شد .

بی بی سی می نویسد : ( این جا )

« آقای امام‌اوغلو چهارشنبه (۲۹ اسفند/ ۱۹ مارس) ، تنها چند روز پیش از اینکه به طور رسمی به عنوان نامزد اصلی حزب مخالف جمهوری‌خواه خلق برای انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۸ معرفی شود، دستگیر شد.

حزب او این بازداشت را به عنوان یک «کودتا» محکوم کرده و وعده داده است که به اعتراضات ادامه خواهد داد .

اوزگور اوزل، رهبر حزب جمهوری‌ خواه ترکیه روز گذشته ضمن هشدار به آقای اردوغان گفت که مخالفان قصد دارند به اعتراضات خود ادامه دهند. رسیدن به یک جامعه توسعه یافته بدون دموکراسی و شکل گیری و تثبیت ارکان خود یک فرض محال و به نوعی در جا زدن و پسرفت خواهد بود .

او گفت: «ما از حالا به بعد در خیابان‌ها خواهیم بود. از ما بترسید، خیابان‌ها از آن ماست، میدان‌ها از آن ماست.»

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، اعتراضات به دستگیری شهردار استانبول را محکوم کرده بود. در پی این سخنرانی اعتراضات تازه‌ای شکل گرفت.

اردوغان در یک سخنرانی در روز جمعه گفت که دولتش «تسلیم» آنچه «خرابکاری» یا «ارعاب خیابانی» خواند، نخواهد شد. او گفت: «ما بر هم خوردن نظم عمومی را نخواهیم پذیرفت.»

پلیس روز چهارشنبه اکرم امام‌اوغلو، شهردار استانبول، را به اتهام فساد و کمک به گروه‌های تروریستی بازداشت کرد که چند روز قبل از آن بود که او به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری برگزیده شود.

روز جمعه هزاران نفر در استانبول تجمع کرده‌اند. گزارش می‌شود که پلس ضدشورش در درگیری با معترضان از گلوله پلاستیکی و گاز فلفل استفاده کرده است.

« تسنیم » می نویسد : ( این جا )

« وزارت کشور ترکیه اعلام کرد: تعداد هزار و 133 تظاهرات کننده و معترض در چند روز اخیر طی اعتراضات خیابانی در ترکیه دستگیر شده‌اند.

بنا بر این بیانیه، علاوه بر این 123 نیروی پلیس و امنیتی ترکیه در درگیری ها زخمی شده اند.

وزارت کشور ترکیه با اعلام این که این آمار و ارقام مربوط به درگیری ها و اعتراضات چند روز اخیر در سطح ترکیه است، این اعتراضات و تظاهرات‌ها را «غیرقانونی» دانست.

« شبکه العالم » نوشت : ( این جا )

« علیرغم ادامه روند محاکمه، بیش از سیزده میلیون شهروند ترکیه از پانزده میلیون رای رای دهنده، همبستگی خود را با امام اوغلو برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۸ در چارچوب انتخابات مقدماتی که توسط حزب جمهوری خواه خلق مخالف برگزار شد اعلام کردند.

 به گفته «اوزگور اوزیل» رئیس حزب جمهوری خواه خلق، «هرچند اکرم امام اوغلو در راه زندان است، اما به سمت ریاست جمهوری نیز گام برمی دارد.»

با افزایش درخواست ها برای تظاهرات، مقامات ترکیه از پلتفرم ایکس خواستند تا بیش از هفتصد حساب متعلق به مخالفان را مسدود کند، اما این پلتفرم اقدام دولت ترکیه را غیرقانونی دانست.

در سطح بین المللی، پاریس و برلین و همچنین شهرداران بسیاری از شهرهای بزرگ اروپایی نیز بازداشت اکرم امام اوغلو را محکوم کردند.

«پاسکال کونفافرو» سخنگوی وزارت خارجه فرانسه گفت: زندانی کردن شهردار استانبول و دیگر شخصیت‌ها در ترکیه تهدیدی جدی برای دموکراسی است.

وزارت خارجه فرانسه همچنین نگرانی شدید خود را درباره ترکیه ابراز کرد زیرا یکی از ارکان حاکمیت قانون احترام به حقوق نمایندگان منتخب مخالف و آزادی تظاهرات و آزادی بیان است » .

تسنیم 3 فروردین در خبری با عنوان : « بحران سیاسی در ترکیه؛ تداوم تنش و تلاطم در استانبول » نوشت : ( این جا )

« وزارت کشور و استانداری استانبول، با صدور سه بیانیه، دستور ممنوعیت تجمع و اعتراضات مردمی در کلانشهر استانبول را تکرار کردند اما رهبر حزب جمهوری خلق از مردم خواسته به تظاهرات علیه اردوغان ادامه دهند. اوزل گفته؛ «ما به ممنوعیت‌ها اعتنایی نخواهیم کرد و برای حمایت از اکرم بیگ در میادین حضور خواهیم داشت. از مردم می‌خواهم، حتی اگر شده در کوچه بمانند و علیه این بی‌عدالتی و بی‌قانونی فریاد بزنند». 

همه اینها در حالی است که هم اکنون احتمال دستگیری رهبر حزب جمهوری خلق نیز قوت گرفته و ییلماز تونچ وزیر دادگستری کابینه اردوغان اعلام کرده «اگر لازم باشد، ناچاریم شما را متوقف کنیم تا حد خودتان را بدانید».

سایت « مشرق نیوز » در گزارشی با عنوان : «  بزرگترین اعتراضات یک دهه اخیر در ترکیه » عکس هایی از این تجمعات اعتراضی منتشر کرده است . (این جا )

این اعتراضات همچنان ادامه دارد و وارد هفتمین روز خود شده است .

با وجود آن که مقامات رسمی جمهوری اسلامی موضع مشخصی و یا شفافی در این مورد اعلام نکرده اما از محتوای منتشر شده در رسانه های وابسته به آن می توان متوجه شد که از این اعتراضات و ادامه آن فعلا رضایت دارند .

البته نه همچون کشورهای دموکراتیک که دغدغه و ترجیع بند آنان « دفاع از دموکراسی و ارزش های آن » باشد بلکه به نظر می رسد بیشتر به دلیل نقش ترکیه در وقایع اخیر سوریه و برخی اظهارنظرهای مقامات دولت اردوغان باشد .

قصد تحلیل سیاسی این مساله و وقایع مرتبط با آن را ندارم اما از چند منظر و در حوزه « رسانه » و « تحزب » می توان به آن پرداخت . در ایران غالبا احزاب و تشکل های سیاسی در نزدیکی « انتخابات » ظاهر و فعال می شوند و البته پس از آن که نامزد مورد نظر و حمایت آنان برنده انتخابات شد شروع به سهم خواهی می کنند بی آن که در مورد عملکرد افراد اشغال کننده مناصب ، مسئولیت پذیر و پاسخ گو باشند .

امام‌اوغلو عضو یک حزب با سابقه است .

مخالف او ، رجب طیب اردوغان که در حال حاضر رئیس جمهور ترکیه است نیز عضو یک حزب دیگر ( عدالت و توسعه ) است .

حزب جمهوری قدیمی‌ترین حزب سیاسی در جمهوری ترکیه و مهم‌ترین حزب چپ میانه این کشور تمام قد پشت عضو خود ایستاده و از وی حمایت می کند .

مشاهده و رصد میزان جمعیت معترض شرکت کننده در تجمعات نشان از پایگاه بالای رای در میان جامعه ترکیه از این حزب دارد که البته وفاداری خود را در « عمل » به حزب مورد نظر ابراز داشته و می دارند .

ضمن آن که این صحنه ها نشان می دهد بر خلاف مردم و جامعه ی ایران که میانه ای با « تشکل و تحزب » ندارند اما قاطبه جامعه ی ترکیه خود را در تحزب به عنوان « رکن سوم دموکراسی » تعریف کرده اند .

در ایران غالبا احزاب و تشکل های سیاسی در نزدیکی « انتخابات » ظاهر و فعال می شوند و البته پس از آن که نامزد مورد نظر و حمایت آنان برنده انتخابات شد شروع به سهم خواهی می کنند بی آن که در مورد عملکرد افراد اشغال کننده مناصب ، مسئولیت پذیر و پاسخ گو باشند .

در واقع ؛ آنان بیشتر نقش « بنگاه های منتظر پست » و « دکه های خرید و فروش میز » را ایفا می کنند .

در تشکل های صنفی در حوزه ی آموزش و پرورش هم به گواهی مشاهدات و در صورت فراخوان کم تر از 5  درصد جامعه ی مخاطب حتی برای مطالبات کاملا صنفی شرکت می کنند و بعید است با وجود غلبه ی چنین ذهنیت و نگرشی در میان « قشر فرهنگ ساز جامعه » امیدی برای پیدایی و تثبیت « کار گروهی و تیمی » که لازمه مهم کار حزبی است ؛ مطرح باشد .

در ایران اگر یک فعال صنفی هم بازداشت شود درست بر خلاف ترکیه که مردم در میانه ی میدان حضور دارند و بر مطالبه ی خود می ایستند و هزینه می دهند ؛ حمایت چندان و قابل توجهی از آن فعال صنفی در بند نمی کنند و اگر هم بخواهند حمایتی داشته باشند فقط درصد معدودی در فضای مجازی و اکثر در هیات « ناشناس » شروع به عرض اندام های مجازی و رجزخوانی می کنند .

در حوزه ی « سیاست » و احزاب سیاسی ، وضعیت بهتری وجود ندارد .

در زمینه « رسانه به عنوان رکن چهارم دموکراسی » هم باید به نکته قابل تاملی اشاره داشت .

در یادداشتی که در 28 بهمن 1403 با عنوان : « تاملی بر تجمع سکوت 25 بهمن که برگزار نشد » نگاشتم ؛ ( این جا ) به « تحلیل و تعلیل » مساله پرداختم .

با آن که عنوان می شود « ترکیه » در زمره ی کشورهایی است که در حوزه « آزادی مطبوعات و رسانه ها » در قعر جدول قرار دارد اما مشاهده ی صحنه زیر به وضوح نشان می دهد که چقدر ایران حتی با ترکیه اختلاف نجومی دارد .

ویدئوی زیر صحنه ی دستگیری زنی را توسط پلیس و ماموران امنیتی نشان می دهد که فردی کاملا به نزدیک به صحنه از آن فیلم برداری می کند .

در ایران اساسا چنین چیزی موضوعیت ندارد و هیچ خبرنگار آزادی جز همان کسانی که برای ارعاب جمعیت ماموریت دارند ؛ حق ثبت و ضبط این گونه صحنه ها را ندارند .

در یادداشت پیشین به صراحت نوشتم :

« مساله بعد ؛ برخورد تند و قهری ماموران با کسانی است که قصد عکس گرفتن و یا فیلم برداری از صحنه را دارند .

کدام قانون می تواند حق عمومی افراد را در این موارد محدود و یا لغو کند ؟

 این ترس مشهود ناشی از چیست ؟

زمانی و بر حسب اتفاق زیرنویس شبکه خبر را نگاه می کنم .

طوری اطلاع رسانی می کند گویی ناامنی و جرم و جنایت و فلاکت آن ممالک توسعه یافته را در برگرفته و فقط ما در ساحل نجات به سر می بریم اما کسی به این پرسش پاسخ نمی دهد که چرا و زمانی که پلیس با تظاهر کنندگان برخورد می کند خبرنگاران حاضر بدون ترس و در امنیت از تمام جزئیات صحنه درگیری عکس و فیلم تهیه می کنند اما در ایران نمی شود ؟

این چه خلقیاتی در ایرانیان است که از « شفافیت » واهمه دارند و از آن فرار می کنند اما انتظار تحقق آن را در دیگران دارند ؟ »

چه بخواهیم و یا خوشمان بیاید و نیاید ؛ « دموکراسی » یک فرآیند زمان بر است و بر اصول و ارکانی بنا نهاده شده است که نیاز به برنامه ، ممارست و پایداری دارد و بدون تحقق و وصول آن ارکان ، پرداختن یک سویه به مظاهر و نتایج دموکراسی یک رویاپردازی و خیال بافی کودکانه و احمقانه خواهد بود .

رسیدن به یک جامعه توسعه یافته بدون دموکراسی و شکل گیری و تثبیت ارکان خود یک فرض محال و به نوعی در جا زدن و پسرفت خواهد بود .

( 1 ) حسن نراقی از کتاب "جامعه شناسی خودمانی"

***

اوزگور اوزل رهبر اپوزیسیون در تجمع ده ها هزار نفر از هواداران امام اوغلو که در برابر شهرداری استانبول تجمع کرده بودند: کسی نباید توقع حضور ما در سالن های اجلاس را داشته باشد از این پس در خیابان می مانیم.

هی اردوغان! تو از خیابان ها می ترسی! بترس! خیابان ها مال ماست که بدون خشونت حق مان را بگیریم. یکشنبه روز بزرگی برای استانبول است که زانوی دیکتاتورها خواهد لرزید.

پس از استفاده پلیس از گاز اشک آور، شش مامور پلیس زخمی شده و اوزل به فرماندار استانبول هشدار داد دیگر گاز فلفل نبینم! مسئولیت هر گونه خشونت برعهده دولت است.