فرونشست بزرگ و غیرقابل برگشت " عدالت آموزشی " : آیا برای کسی اهمیتی دارد ؟!

آموزش و پرورش یکی از مهم ترین نهادهایی است که در جهت توسعه عدالت  اجتماعی در سطح هر جامعه ای گام بر می دارد . آموزش و پرورش ایران نیز در طول سال های شکل گیری نظام نوین تعلیم و تربیت همواره داعیه دار پیگیری عدالت آموزشی بوده است . با پیروزی انقلاب اسلامی و با توجه به اهمیت عدالت در شعارهای انقلاب ایران ، آموزش  و پرورش نیز جایگاه ویژه ای یافت از جمله اینکه بر اساس اصل 30 قانون اساسی دولت موظف به تامین آموزش رایگان تا پایان دوره متوسطه شد و بر اساس اصل 43 قانون اساسی ، تامین آموزش رایگان از جمله ضوابط اقتصادی کشور  تعیین گردید .

در طول بیش از چهار دهه گذشته ، عدالت آموزشی از جمله شعارها و برنامه های وزارت آموزش و پرورش بوده است . 

بر خلاف شعارهای فوق ، وضعیت فعلی عدالت آموزشی شرایط نامساعدی را پشت سر می گذارد .

بر اساس  گزارشی که مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در دی ماه 1401 منتشر نمود بیش  از 917 هزار نفر در سنین 6 تا 17 سال از  تحصیل بازمانده اند و 279 هزار نفر نیز ترک تحصیل نموده اند . (بررسی روند ترک تحصیل و ادامه تحصیل در آموزش  و پرورش ،گزارش شماره 18652 مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ) . بر اساس این گزارش ؛ استان های سیستان و بلوچستان ، خراسان رضوی ، خوزستان ، آذربایجان غربی  و کرمان دارای بیشترین آمار تارکان تحصیل هستند. 

همچنین بیش از 500 هزار نفر از تارکان تحصیل در سال تحصیلی 1401 – 1400  در مقطع متوسطه دوم بوده اند .

آمار فوق بیانگر وضعیت وخیم دوره متوسطه دوم  است . بخش وسیعی از دانش آموزان ترجیح می دهند که تحصیل را در دوره دوم  متوسطه رها کنند و آینده خود را در مسیر دیگری بجویند .

 آمار های بالا فقط بخشی از آمارهای موجود است که وضعیت وخیم عدالت آموزشی را نشان می دهند .

در برابر این آمارها ،  برنامه های رسمی همچنان بر تلاش برای رشد عدالت آموزشی  تاکید دارند . یکی از مهم  ترین نشانه ای بارز  بی عدالتی در آموزش و پرورش تنوع مدارس است . در حال حاضر 24 نوع مدرسه در ساختار نظام آموزشی ایران وجود دارند که عبارتند از : نظام آموز ش و پرورش به عنوان نهاد تولید بی عدالتی عمل می کند و بر بحران های اجتماعی و فرهنگی موجود در جامعه می افزاید .

- عادی دولتی 

- شبانه روزی

- هیات امنایی

- عشایری

- نمونه دولتی

- شاهد 

- ایثارگران

- قرآنی

- غیردولتی

- هوشمند

- تیزهوشان

- آموزش از راه دور

- مدارس وابسته به دستگاه ها

- ورزش 

- استثنایی 

- مجتمع های آموزشی و پرورشی 

- مدارس ایرانی خارج از کشور 

- بزرگسالان 

- ماندگار 

- دبیرستان های کار و دانش رشته بهیاری

- نمونه مردمی

- تعاونی 

- اقلیت ها

( مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ، گونه شناسی مدارس در نظام آموزش و پرورش  با تاکید بر تحلیل اجتماعی پیامد های اجتماعی آن ، مورخ 11/12/1395 ، شماره مسلسل 15316)

مدارس غیردولتی ، آموزش از راه دور  و تعاونی دارای مالکیت غیردولتی هستند . کلیه مدارس غیردولتی ، مدارس هیات امنایی ، نمونه دولتی و بزرگسالان  به صورت قانونی شهریه دریافت می نمایند .

مدارس دولتی به دلیل به دلیل عدم حمایت دولت و عدم دریافت سرانه و کمک از دولت  مجبور به دریافت  کمک از اولیا ی دانش آموزان  می باشند .   نظام آموزشی فعلی ، نظام آموزش و پرورش را به نهاد تولید بی عدالتی در جامعه تبدیل کرده است . تنوع مدارس به شکاف طبقاتی در آموزش و  پرورش  دامن می زند. وجود مدارس غیردولتی منجر به رشد    کیفیت مدارس دولتی نشده است .

مدارس غیردولتی فقط با دریافت پول  فعالیت می کنند و فاقد امکان دسترسی همگانی برای عموم می باشند .

مدارس شاهد و ایثارگران  برای فرزندان شهدا و ایثارگران  و افراد خاصی می باشند که امتیازات مدارس فوق را داشته  باشند .

مدارسی مانند تیزهوشان ، ورزش و اقلیت ها و مدارس رشته های مختلف نظری ، کار و دانش و فنی و حرفه ای برنامه های آموزشی متفاوت دارندکه در مورد مدارس اقلیت ها و رشته های مختلف قابل پذیرش است .

تنوع موجود نشانه بارز  بی عدالتی ساختاری در آموزش و پرورش را نشان می دهد .

درب  بخش عمده ای از مدارس مذکور  از جمله مدارس  غیردولتی به روی  عموم جامعه بسته است . برخلاف وعده های اولیه ، تاسیس مدارس غیردولتی موجب رسیدگی به مدارس دولتی  نشده است . دولت نیز با تشکیل مدارس غیردولتی و عدم رسیدگی به مدارس دولتی ،  بار آموزش را از دوش خود برداشته است .

 نهایی شدن  امتحانات پایه های دهم و یازدهم از جمله طرح های آموزش و پرورش است که بر  بی عدالتی موجود می افزاید . بر اساس مصوبه  شورای عالی انقلاب فرهنگی علاوه بر پایه دوازدهم ، امتحانات  پایه های دهم و یازدهم رشته های نظری از سال تحصیلی  1403-1402 به صورت نهایی و کشوری برگزار می شوند . به این ترتیب نتایج امتحانات نهایی پایه های دهم و یازدهم نیز در کنکور تاثیر خواهد داشت . دانش آموزان در پایه دهم رشته علوم تجربی و ریاضی در 9 درس و در رشته علوم انسانی و معارف اسلامی در 11 درس امتحان نهایی دارند. همچنین در پایه یازدهم رشته علوم تجربی برای 11 درس، رشته علوم ریاضی 12 درس و رشته‌های ادبیات و علوم و معارف اسلامی برای 12 درس امتحان نهایی دارند.

 تصمیم گیری در مورد نهایی شدن امتحانات پایه های دهم و یازدهم  بدون بررسی های لازم در حوزه عمومی و اظهار نظر و گفت و گوی فراگیر میان معلمان ، کارشناسان و صاحب نظران اتخاذ شده است .

مصوبات فوق بیشتر به یک آزمون و خطا شبیه است ؛ آزمونی و خطایی که ذهن و روح  دانش آموزان را درگیر می کند و آسیب های فراوانی به همراه دارد و سرانجام با طرح دیگری جایگزین می گردد .

نهایی شدن  پایه های دهم و یازدهم با توجه به کیفیت آموزشی موجود ، راه مدارس  غیردولتی و انتشارات کمک آموزشی را باز می کند و آموزش را بیش از این « کالایی » می سازد .

با  نهایی شدن امتحانات پایه های دهم و یازدهم ، تحصیل در رشته های نظری سخت می شود و به تدریج دانش آموزان مناطق حاشیه ای و محروم ترک تحصیل می کنند یا به سمت رشته های فنی  و حرفه ای و کار و دانش  هدایت می شوند. به این ترتیب ، مدارس نظری  دولتی و غیردولتی در اختیار طبقات برخوردار تر جامعه قرار می گیرد .

  بی عدالتی آموزشی در ایران امری فراتر از  اشتباه برنامه ریزی و اجرای برنامه ها است .  نگرش حاکم بر آموزش  و پرورش با تنوع مدرسه و نهایی کردن امتحانات زمینه حضور پر رنگ صنعت کنکور و کتاب های کمک آموزشی را فراهم  می سازد و با تنوع مدارس و بی اعتنایی به مدارس دولتی  تعداد تارکان تحصیل را  افزایش می دهد . این نگرش به دلیل  عدم باور به عدالت آموزشی ، فرصت آموزش را از یک فرصت  مادام العمر ، برابر و کیفی به یک کالای قابل خرید و فروش  تبدیل کرده است . با شکل گیری و تقویت  بازار آموزش ، قشر برخوردارتر از آموزش بهتر بهره مند می شود .

  نظام آموزشی فعلی ، نظام آموزش و پرورش را به نهاد تولید بی عدالتی در جامعه تبدیل کرده است . تنوع مدارس به شکاف طبقاتی در آموزش و  پرورش  دامن می زند. وجود مدارس غیردولتی منجر به رشد  کیفیت مدارس دولتی نشده است .

افزایش نقش سرمایه در شکل گیری مدارس غیردولتی و فربه شدن صنعت کنکور از طریق نهایی شدن امتحانات پایه های دهم و یازدهم  تبعیض در آموزش را افزایش می دهد .

همین عوامل به شکل گیری جامعه ای منجر می شود که بخش هایی از آن از فرصت آموزش کیفی محرومند و به حاشیه جامعه منتقل می شوند .

بدین ترتیب ؛ نظام آموزش و پرورش به عنوان نهاد تولید بی عدالتی عمل می کند و بر بحران های اجتماعی و فرهنگی موجود در جامعه می افزاید .

 ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید