یلدا و بازگشت به گذشته نوستالژیک؟!

امشب یلداست!

آیینی تاریخی که بهانه ای می شود برای دورهمی های خانوادگی. بساط هم جور است: سماور ذغالی، چراغ گردسوز، کرسی قدیمی، شاهنامه، دیوان حافظ، و پذیرایی از جنس انار و انگور و آجیل.

چند سالی است که برپایی یلدا به شمایل گذشته های نه چندان دور، به یک پدیده اجتماعی در ایران تبدیل شده و هر سال هم رونق بیشتری می یابد. با پررنگ شدن شبکه های اجتماعی هم اینک شاهد احیای هر چه بیشتر سنت های دورهمی فامیلی در قالب تصاویر و ویدئو های کوتاه هستیم. همه جا سخن از آرزوی بازگشت به گذشته ای است که درآن همه اعضای دور و نزدیک خانواده در منزل بزرگ خاندان جمع شده و شبی ماندگار و خاطره ساز را رقم می زدند.

شاید بتوان گفت ما اکنون با یک نوستالژی مواجه شده ایم. اما چرا؟

هر چند که ملت ها همواره خاطره های جمعی تاریخی و دل نشینی داشته اند که از آن برای یادآوری گذشته افتخارآمیز خود بهره می برده اند ولی پررنگ شدن بیش از پیش این نوستالژی در ایران می تواند نشانی از برخی مسائل اجتماعی داشته باشد که ما امروزه با شدت بیشتری با آنها مواجه شده ایم .

به نظر می رسد بخش مهمی از این نوستالژی در واکنش به نارسایی های موجود در ایران به دلیل انباشت بحران ها و مدرنیته بدقواره ای است که به آن دچار شده ایم. شاهد ما زیستن در وضعیتی که نه تنها بسیاری از مشکلات ناشی از توسعه برون زای قبل از انقلاب حل نشده باقی مانده، بلکه معضلات بسیار بیشتری هم بر آنها افزوده شده است.

اگر در گذشته دین پناهگاهی تلقی می شد که مردم از سر استیصال می توانستند به آن پناه ببرند و آرامش یابند، امروزه به دلیل دستمالی شدن سیاسی، بخش عمده ای از این ماوای امن فروریخته و کم اثر شده است.

اگر در روزگار گذشته شب نشینی ها در شکل طبیعی و متناسب با شرایط اجتماعی و خانوادگی خود انجام می گرفت، امروزه با رشد فردگرایی منفی و حاکمیت منفعت طلبی ها، شاهد احساس حسرت عمیق برای گذشته جمعی خود هستیم. آرزومندی برای روزگاری که دیگران هم برایمان مهم بودند، به یکدیگر اعتماد داشتیم، و اگر چه در ابراز محبت کاستی داشتیم ولی برق" مهم انگاشتن دیگران" همواره در دیدگان مان می درخشید.

خلاصه بگویم مشکل امروز ما این است که زمان و زمانه مان دگرگون شده است ولی ما از آفرینش منظومه فکری، عملی، اخلاقی و اجرایی لازم برای نوسازی نوعی تفکر انتقادی، همبستگی اجتماعی، اخلاق مدنی و جامعه ای پویا و توانمند در حل و فصل بحران های خود بازمانده ایم. این عوامل موجبات شکل گیری و رونق بیش از پیش یک نوستالژی را برای جامعه ایران فراهم آورده اند. گذشته ای که اگر چه بی ایراد نبوده است ولی در مقایسه با امروز پر ایراد ما، می تواند دست کم برای لحظاتی کوتاه هم که شده اوضاع نابه سامان کنونی را از خاطرمان محو سازد!

کانال مهران صولتی