از وقتی که روزنامه ها در ایران متولد شدند همواره در معرض خشم ارباب قدرت بوده و کمتر فضای آزادی را تجربه کرده اند. اما آن معدود سالهایی را هم که آزاد بودند بلافاصله به ورطه افراط ، تندروی و فحاشی افتاده و چندان ملتزم به رسالت روزنامه نگاری نبوده اند.
آنها شبیه آدمهای پا در زنجیر و نشسته در غارِ تاریکِ افلاطونی بوده اند که هر موقع هم حادثه ای خارجی یا داخلی موجب باز شدن زنجیرهایِ عینی شان می شد، آنها همانجا روی زنجیرهایشان می نشستند و از آن تاریکی بیرون نمی آمدند، چون چشمانِ خو گرفته به تاریکی شان از دیدن نور خورشید اذیت می شد! اما در این سرنوشت اندوهناک، تنها زنجیریان مقصر نیستند، بلکه این زنجیرها و تاریکی ها و سرنوشتِ طولانیِ چنین زیستی، بیش از همه مقصر بوده!
برهه های متعددی چون صدر مشروطیت یا زمان ورود متفقین را می توان مثال زد، خطیبان و روزنامه های مشروطه به منزله قشر باسواد جامعه، بارها مادر محمدعلی شاه را فاحشه نامیدند و آن وقت چه برسد به شعارها و فحاشی های عوام!
البته در انقلاب 57 نیز از فحشهای ناموسی به خانواده سلطنتی گذشته و رسید به ارنست پرون شوهر شاه...!
ناطقين تبريز، محمدعلى شاه را (ام الخاقانين اوغلى) خطاب می كردند یعنی کسی که پدرش معلوم نیست! (مجموعه آثار قلمى ثقة الاسلام...ص۵۰۶). کسروی می نویسد: سخنرانانی مانند بهاء الواعظين، سيدجمال و ملك المتكلمين در منبرها پرده درى ها كرده شاه را «پسر ام الخاقان» مي خواندند:
«امروز تهرانيان در دشمنى با محمدعلی ميرزا اندازه نشناختند و آنچه مي دانستند و توانستند گفتند امروز نام مادر او «ام الخاقان» را به زبانها انداختند»(کسروی، احمد، تاریخ مشروطه ایران...ص ۵۹۶)
می دانیم که از پس از قتل امیرکبیر، از او دو دختر باقی ماند که یکی از دخترانش به نام تاج الملوك ملقب به «ام الخاقان» با مظفرالدين میرزا ازدواج کرد و حاصل آن، محمدعلی شاه بود که در۱۲۸۹هجرى در تبريز متولد شد «اما مظفرالدین شاه، زنش را به بدى اعمال و افعال زشتش مطلّقه نمود و در سال ۱۲۹۲ هجرى كه محمدعلی شاه طفلى سه ساله بود با مادر مطلّقۀ خود به طهران آمد . دو سال در نزد مادرش بود بعد او را به اندرون ناصرالدين شاه بردند. در سال ۱۳۰۱هجرى در دوازده سالگی، مظفرالدين شاه او را به تبريز عودت داد و در نزد خود نگاهداشت».( تاریخ بیداری ایرانیان...ج ۱ص۱۹۳)
مخالفین محمدعلی شاه مدام از سوء اخلاق مادرش سخن سر داده و«مخصوصا از بى شباهتى قیافه او نسبت به پدرش مظفرالدين شاه می گفتند»(حیات یحیی...ج۲ص۹۶)
كلنل كاساكوفسكى نیز می گوید : «محمدعلى شاه از شاهزاده خانمى است كه فاحشه شده و مدتى است از شاه جدا شده و نمی خواهد با وى زندگى كند...»( خاطرات كلنل كاساكوفسكى... ص۲۰۴)
اما صحبت در این است که محمدعلی شاه هر چقدر هم مستبد بوده آیا اینکه مادرش فلان کاره بوده و قیافه اش شبیه پدرش نبوده اینها هم جزو گناهانِ او بوده؟!
اما در این میان، روزنامه هایی چون صوراسرافیل، روح القدس و مساوات... تندروی را از حد گذراندند، سيدمحمدرضا مساوات در روزنامه اش، شاه را هشدار داد که سرنوشتِ لويى شانزدهم پادشاه فرانسه را پیدا نکند که با گیوتین کشته شد...!
هنگامی که محمدعلی شاه به عدلیه شکایت کرد ، «سيدمحمدرضا نه تنها گردنكشى كرده و به دادگاه نرفت حتی در روزنامه اش (شماره ۲۲) به رفتار بيشرمانه ترى دست زد و بدكاريهايى به نام محمدعلى ميرزا و مادرش ام الخاقان را بروى چلوار بزرگى نوشته، به بازار فرستاد كه مردم، گواهى خود را در پاى آن بنويسند و مهر كنند...»(کسروی، تاریخ مشروطه ایران...ص ۵۹۳)
روزنامه صوراسرافيل نیز به تندی بر شاه و حتی مادرش می تاخت و همچنین به شاپشال روسی که او را «جهود» مي خواند، پس از بمباران مجلس و دستگیری روزنامه نگار، مامونتوف خبرنگار روسی که در زمان اعدام جهانگیرخان شاهد بوده می نویسد:
«سر‌گذشت این دو تن (میرزا جهانگیرخان و ملک‌المتکلمین) بسیار ساده بود. امروز ایشان را به باغ بردند و پهلوی فواره نگه داشتند. دو دژخیم طناب به گردن ایشان انداختند. از دو سو کشیدند. خون از دهان ایشان آمد و این زمان، دژخیم سومی خنجر در دل‌های ایشان فرو کرد» صحبت در این است که محمدعلی شاه هر چقدر هم مستبد بوده آیا اینکه مادرش فلان کاره بوده و قیافه اش شبیه پدرش نبوده اینها هم جزو گناهانِ او بوده؟!
شبِ قبل از اعدام، شاپشال از جهانگیرخان پرسیده بود:
«تو از کجا میدانستی که من یهودی هستم؟
روزنامه نگار پاسخ داده بود:
«این طور شنیده ام، تکلیف روزنامه نویس است که هر چه بگویند بنویسد و اگر دروغ است بعد تردید می کند...»
اما آیا بدکاره بودن مادرِ شاه را هم بنویسد و بعد، اگر ثابت نشد تردید کند؟!
چنین است که در همه جا و هر کشوری هر چیزی از همدیگر تاثیر می پذیرد، اربابِ قدرتش از روزنامه نگاران و احزابش و برعکس.
و در نتیجه در کشورِ ماقبل مدرن نیز، همه چیزش شبیه هم می گردد از شاه دیکتاتورش تا روزنامه هایش و احزابش...
کانال تاریخ تحلیلی ایران
صدای معلم، صدای شما
با ارائه نظرات، فرهنگ گفت‌وگو و تفکر نقادی را نهادینه کنیم.