نظام آموزشی ایران از یک سلسله بیماری رنج می برد و علی رغم کوشش‌های انجام گرفته، هنوز مشکلات لاینحل زیادی باقی مانده است. ترک تحصیل نوجوانان زنگ خطری است برای مسئولان در نهادهای مختلف آموزشی، فرهنگی، اجتماعی اقتصادی و... نباید به راحتی از کنار آن گذشت. آمار نشان از تضادی عمیق در ذهن و عملکرد نوجوانان دارد ، تناقض هایی که اذهان نوجوانان را درگیر کرده با آن دست به گریبان می شوند تا آنجا که در نبرد و رویارویی با چنین پارادوکس هایی شکست خورده و ترک تحصیل و عقب ماندن از چرخه آموزشی را اولین و بهترین راهکار می دانند.
عوامل مختلف ترک تحصیل دانش آموزان، به خصوص مقطع متوسطه، همگی بیانگر این واقعیت است که یا فقر مالی یا فقر انگیزشی بیشترین نقش را دارد. از طرفی محیط نامناسب خانه و مدرسه، خشونت، سرزنش و مقایسه، سخت گیری های بیهوده و... باعث می شود انگیزه تحصیلی دانش آموزان ضعیف شود و زمینه‌های ترک تحصیل فراهم گردد.
متاسفانه آمار دانش آموزانی که به دلخواه ترک تحصیل می کنند به مراتب بیشتر از آنانی است که به دلایل اقتصادی خانواده مجبور به این کار می شوند. چنین دانش آموزانی به دلیل تعارضات اجتماعی موجود و ساختار شکنی به ترک نحصیل روی می آورند.
در سراسر ایران حتی در دورافتاده ترین روستاها مردم با تحصیل و تاثیرات آن بر زندگی خصوصی، خانوادگی و اجتماعی شان آشنا هستند و گرایش هرچه بیشتر خانواده‌ها به تحصیلات فرزندان شان در سطوح عالیه، در اقصی نقاط کشور وجود دارد که بعضا برخی از افراد رتبه‌های بالای کنکور از روستاها و شهرستان های دور و محروم بوده که وضعیت مالی مناسبی نیز نداشته اند. ازاین رو نمی‌توان عامل اقتصادی را در ترک تحصیل نوجوانان مهم‌ترین به شمار آورد.
در زمان رضاخان و قبل از آن بسیاری از مردم فرزندان شان را به ترک تحصیل ترغیب می کردند تا در کارهای کشاورزی یا در حرفه پدری مشغول به کار شوند و منبع نان و درآمدی برای خانواده باشند. البته این موضوع درباره پسران بیشتر صدق می کرد و اکثر دختران از آموزش محروم بودند و صرفا باید ازدواج کرده و مسئولیت خانواده‌ای جدید را عهده دار می شدند .
اما بعد از پیروی انقلاب کمتر شاهد این موضوع هستیم که خانواده ای به واسطه فقر اقتصادی فرزندش را وادار به کار یا ازدواج کرده و او را از درس خواندن محروم کند. درنتیجه آسیب را باید در دیگر حوزه های اجتماعی مورد بررسی قرار داد. البته در برخی خانواده ها که فقر فرهنگی وجود دارد یا والدین معتاد بوده و از سلامت اجتماعی و تربیتی لازم برخوردار نیستند چنین مسائلی مشاهده می‌شود و ممکن است فرزندان چنین خانواده هایی نه تنها ترک تحصیل کنند، حتی خود میلی به ادامه تحصیل نداشته باشند.
حال باید بررسی کرد چرا بعضی انگیزه لازم را برای درس خواندن از دست داده اند و مدرسه رفتن را نوعی وقت‌گذرانی می دانند، یا درس خواندن را اتلاف عمر می‌دانند و حضور در بازار کار را برای پول درآوردن بهتر می دانند. یقینا انگیزه های افراد با هم متفاوت است.
اما پژوهش ها و مطالعات نشان داده آنچه که در سال‌های اخیر بر روند ترک تحصیل تاثیر قابل توجهی داشته، استفاده از شبکه های اجتماعی و رایانه ای است. ضریب نفوذ ماهواره ها به منازل افزایش یافته و شبیخون های فرهنگی تله های ناپیدایی هستند که ذهن و هوش نوجوانان را نشانه گرفته اند.
همچنین نامناسب بودن رشته های دانشگاهی با نیازهای اشتغال و عدم تناسب و تعادل بین فارغ التحصیلان و بازار کار بازتاب بدی در آینده تحصیلی نوجوانان برجای گذاشته و موجی از عدم ترغیب را در میان این نسل حساس دامن زده است. مساله ترک تحصیل و عدم میل و رغبت به درس خواندن در سه دهه پیش در آمریکا و کانادا سرعت گرفت به طوری که مسئولان از این امر به واهمه افتاده و با تبلیغات فراوان و اختصاص امکانات خاص به تیزهوشان و نخبگان دیگر کشورها به مهاجرت مغزها دامن زدند تا در این راستا بتوانند فقدان توجه به آموزش عالی و تحصیل را از راه جذب نخبه های کشورهای در حال توسعه جبران نمایند.
می طلبد همه مسئولان از آموزش و پرورش تا دیگر نهادهای اجتماعی هرچه زودتر چاره ای بیندیشند تا نوع نگاه جوان ها را به زندگی تغییر دهند. حتی نوع نگاه افراد درس خوانده به زندگی نیز با ده های قبل تغییر کرده است. همه راحت طلب شده اند، قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به خاطر کمبود پزشک از هندوستان و پاکستان پزشک وارد می کردیم. اما در حال حاضر بسیاری از پزشکان ما حاضر نیستند چند سالی را در مناطق محروم کار کنند، یا مهندسان ما حاضر نیستند در مناطق جنوبی کار کنند، حتما در شهرهای بزرگ و محل زندگی شان کار می خواهند و هنگامی که کاری برایشان پیدا نمی شود دم از افزایش بیکاری زده در حالی که همین متخصصان اگر به کانادا سفر کنند باید در دمای چهل درجه زیر صفر کار کنند.
باید کار بیشتری صورت بگیرد تا هم مانع ترک تحصیل فرزندان مان شویم و هم بتوانیم آنها را از معضلات و آسیب های اجتماعی به دور نگه داشته و حس کار و فعالیت بر اساس آموخته های علمی را در ایشان تقویت نماییم.
روزنامه آفتاب یزد
صدای معلم، صدای شما
با ارائه نظرات، فرهنگ گفت‌وگو و تفکر نقادی را نهادینه کنیم.