بررسي چالش هاي سيل نوروز 98 ( 4 )

عليرغم  گذر ِ زمان از وقوع حادثه دلخراش سيل ِ بهار 98، پرداختن به زواياي گوناگون آن جهت پيشگيري ، ضرورتي  اجتناب ناپذير است .

هر چند ، توجه به چالش ِ شهر ها بي پناه در مقابل بلاياي طبيعي ، وظيفه هميشگي مسولين ، نهادهاي مدني ، رسانه ها ، آموزش و پرورش ، متخصصين ، شهروندان و ...مي باشد ولي زمان وقوع بحران و در بحبوحه امداد رساني ، تمرکز بر اصول اساسي و ريشه يابي چالش ها ممکن است به روند امداد رساني لطمه وارد کند لذا بررسي هاي کارشناسي و ريشه اي به آينده موکول مي شود !  

اميد است اين گفت و گوي مجازي ،  ياد آور ِ مسئوليت ها باشد تا مرور زمان و طرح موضعات جديد  ، موضوع مهم تاب آور نمودن شهر ها در برابر بلاياي طبيعي را به محاق نراند ! 

خلاصه قسمت هاي قبل :

در مورد سيل نوروز 98 ،  مطالب فراوان در رسانه ها بيان شده است : 

در اين رابطه مطالب بسياري از رسانه هاي گوناگون مطالعه کردم که دو موضوع مهم توجه ام را جلب نمود و تصميم گرفتم به جاي پرداختن به همه مطالب ِ فوق ، فقط به اين دو  موضوع اشاره کنم . 

موضوع اول : بحران مديريت بحران 

در زمان مناسب باید کوتاهی‌های گذشته مسئولین، که اگر با درایت و آینده نگری به وظایف ذاتی خود عمل کرده بودند، امروز خسارت سیل بسیار کمتر بود، به تفصیل مورد بررسی قرار گیرد. ( 1 )

 نمایندگان مجلس هم، که امروز قرار است توضیحات چهار وزیر را در مورد حوادث و عوارض سیل اخیر بشنوند، باید به این سوال پاسخ بدهند که برای این قبیل حوادث چه قوانینی وضع کرده‌اند و در 20 روز تعطیلات نوروز 98 که مردم بسیاری از استان‌ها در سیل دست و پا می‌زدند چند جلسه فوق‌العاده برای این موضوع تشکیل داده‌اند؟ ( 1 )
فقدان مدیریت بقدری مشهود و آزاردهنده است که حتی تهیه غذا در مواردی بیش از اندازه نیاز است و در عین حال عده‌ای بی‌غذا می‌مانند! ( 1 )

موضوع دوم و مهم تر : استاندار هاي پيشگيري و مواجهه با بحران چيست ؟

مي گويند : 

هواپيما به دليل رعايت استاندارد هاي پرواز ، به ايمن ترين وسيله نقليه تبديل مي شود  !

اميد است با رعايت استاندارد ها ، شهر ها و روستا هاي کشورمان ايمن شوند !

اولین دفتر هماهنگی منطقه اي شهرهاي تاب آور ایران در مرداد ماه 1391 در مشهد افتتاح گردیده، تا ضمن ارائه تجربیات کلان شهر مشهد به عنوان اولین شهر ایرانی عضو کمپین جهانی شهرهاي تاب آور و آماده ، براي نخستین بار در جهان با ترجمه کتاب حاضر (چگونه می توان شهرها را تاب آور نمود ؟ )  به زبان فارسی ، نسبت به انتقال دانش و تجربیات، عضوگیري و آموزش به دیگر شهر هاي ایران و سایر کشورهاي فارسی زبان اقدام نمایند." ( 2 )

پیام این است: 

تاب آوري و کاهش خطرپذیري بلایا باید بخشی از طراحی شهري و استراتژي هاي دستیابی به توسعه پایدار باشد. 

مهمترین علل به وجود آورنده خطرپذیري عبارتند از:

• جمعیت شهري در حال رشد و افزایش تراکم  که بر اراضی و خدمات شهري فشار می آورد .

• تمرکز منابع و ظرفیت ها در سطح ملی و فقدان منابع و ظرفیت هاي پولی و انسانی در دولت هاي محلی
  

  • حکومت هاي محلی ضعیف، مشارکت ناکافی توسط ذي نفعان محلی در برنامه ریزي و مدیریت شهري 

  • بی کفایتی در مدیریت منابع آب، کمبود سیستم هاي زه کشی و کانال هاي انتقال آب ، عدم مدیریت مواد زائد جامد

  • کاهش زیست بوم ها ، به دلیل فعالیت هاي انسانی از قبیل راه سازي ، آلودگی ، احیاي تالاب ها و استخراج منابع 

  • فرسودگی زیرساخت ها و مصالح ساختمانی ناایمن  که ممکن است منجر به ریزش ساختمان شود .

  • خدمات اورژانس ناهماهنگ که باعث کاهش ظرفیت براي واکنش سریع و آمادگی می شود.

   

چارچوب كنفرانس جهاني هيوگوي ژاپن ، جامع بوده به نقش دولت ها، سازمان هاي منطقه اي و بین المللی می پردازد و جامعه مدنی، دانشگاه ها، سازمان هاي داوطلب و بخش خصوصی را به پیوستن به این تلاش ها فرا می خواند.

کتاب ِ چگونه می توان شهرها را تاب آور نمود ؟ و کنفرانس هيو گوي ژاپن ، حاوي نکات دقيق و ارزشمندي است که گسترش و پذيرش اين تئوري ها ، آماده کردن  ِ زير ساخت ها ، اقدامات عملي در جهت اجرايي کردن ِ پيشنهادات و راهکار هاي آن وظيفه رسانه ها ، نهاد هاي مدني ،  مردم ، مسئولين و ... مي باشد .

بخش چهارم :

سئوال کننده :  

پيشنهاد ِ کنفرانس هيو گو تمرکز گرا است ؟ يا عدم تمرکز را سر لوحه عملکرد خود قرار داده است ؟

پاسخ دهنده : ( 3 )

این چهارچوب باعث عدم تمرکز قدرت و منابع به منظور ارتقاي کاهش خطرپذیري بلایا در سطح محلی می گردد.

نتیجه مورد انتظار از چارچوب هیوگو آن است که منجر به کاهش اساسی تلفات جانی و خسارات به اموال عمومی، اقتصادي و زیست محیطی جوامع و کشورها گردد.

سئوال کننده :  

 اولویت هاي چارچوب اجرایی هیوگو چيست ؟

پاسخ دهنده : ( 3 )

 اولویت هاي پنج گانه چارچوب اجرایی هیوگو عبارتند از:

1. ایجاد ظرفیت نهادي: مطمئن شویدکه کاهش خطرپذیري بلایا اولویتی ملی و محلی با چارچوب اجرایی قدرتمند است .

2. خطرپذیري (ریسک هاي)  احتمالی خود را بشناسید . 

 بر خطرپذیري بلایا و تقویت سیستم هشدار ِ زود هنگام ،  ارزیابی و نظارت داشته باشيد .

3. از دانش، نوآوري و آموزش و پرورش براي ایجاد فرهنگ ایمنی و تاب آوري درتمام سطوح جهت ِ  ایجاد درک و آگاهی استفاده کنيد .

4. خطرپذیري را کاهش دهید:  عوامل اساسی خطر آفرین را از طریق برنامه ریزي کاربري اراضی و اقدامات و تدابیر محیط زیستی، اقتصادي و اجتماعی کاهش دهید.

5. آماده و مهیاي عمل باشید : آمادگی براي واکنش موثر در تمام سطوح را تقویت کنید.

سئوال کننده :  

چک لیست اصول ِ تاب آور سازي شهرها چيست ؟

پاسخ دهنده : ( 2 )

براي تاب آور سازي شهرها ، چک لیستي با  اصول دهگانه وجود دارد که عبارتند از :

1_ نظم و هماهنگی را برقرار سازید تا خطرپذیري بلایا را درك کنید و بر پایه مشارکت گروه هاي شهروندي و جامعه مدنی خطرپذیري را کاهش دهید. ائتلافات محلی تشکیل دهید، اطمینان حاصل کنید که تمام ادارات و دستگاه ها نقش خود را در کاهش خطرپذیري بلایا و آمادگی در برابر بلایا درك می کنند.

2_ اختصاص بودجه براي کاهش خطرپذیري بلایا و ارائه مشوق هایی براي مالکان ، خانواده ها و اقشار کم درآمد، مشاغل آزاد و بخش دولتی به منظور سرمایه گذاري در کاهش خطرپذیري هایی که با آن روبرو هستند.

3_ داده هاي خطر و آسیب پذیري را به روز رساني کنيد . ليست  ارزیابی هاي خطرپذیر را تهیه کنيد و از  آن به عنوان پایه اي براي برنامه هاي شهرسازي و تصمیم گیري استفاده کنند  . باید اطمینان حاصل شود که این اطلاعات و برنامه هاي تاب آوري شهر،  به آسانی در دسترس عموم قرار مي گيرد و به طور کامل با آنها مورد بحث و تبادل نظر قرار می گیرد.

4_ سرمایه گذاري و حفظ زیرساخت هاي حیاتی که خطرپذیري را کاهش می دهند، از قبیل سیستم مسیل ها و کانال ها براي سیلاب ها، که در صورت لزوم بتوان آنها را براي مقابله با تغییرات آب و هوایی تغییر داد.

5_ همه مدارس و تأسیسات درمانی از نظر ایمنی ارزيابي شوند و در صورت لزوم ايمني آن ها  ارتقاء يابد .

6_  اجراي مقررات ساختمانی واقع بینانه و به کار گيري  اصول برنامه ریزي کاربري اراضی مطابق با خطرپذیري احتمالی  رعايت شود .  

اراضی ایمن براي شهروندان کم درآمد شناسایی شود  .

شهرک هاي غیرقانوتی و غیر رسمی، در حد  امکان ايمن سازي شوند . 

7_  در مدارس و جوامع محلی از تنظیم برنامه هاي درسی و آموزشی ، درباره کاهش خطرپذیري بلایا ، اطمینان حاصل شود .

_ 8 از زیست بوم ها و سپر (بافر)  هاي طبیعی براي کاهش سیل، توفان و سایر مخاطراتی که شهر ممکن است در برابرشان آسیب پذیر باشند ،  محافظت شود . 

از طریق ساخت و ساز ( منطبق ِ  با تغییرات آب هوایی)  به روش هاي بهینه، خطرپذیري (ریسک ) را کاهش دهيد .

9_ سیستم هاي هشدار دهنده زود هنگام را نصب  کنيد . 

با برگزاري منظم مانورهاي آمادگی عمومی  ، ظرفیت هاي مدیریت سوانح ِ  شهر  را افزايش دهيد . 

10 _ پس از هر مورد از بلایا، از این که نیازهاي جمعیت آسیب دیده ( از جمله بازسازي خانه ها و از سر گیري معاش مردم  و ... )  محور عملیات بازسازي قرار مي گیرد، اطمینان حاصل کنيد .

 از مردم  و سازمان هاي  مردم نهاد، در طراحی و کمک به پیاده سازي واکنش ها  و پشتیبانی بهرمند شويد .

سئوال کننده :  

فرایند برنامه ریزي استراتژیک یک شهر باید چه ويژگي داشته باشد ؟

پاسخ دهنده  ( 2 ) :

"بزرگ فکر کنید، کوچک شروع کنید. این جوامع هستند که ملت ها را می سازند."

فرایند برنامه ریزي استراتژیک یک شهر باید تا جایی که ممکن است مشارکتی بوده و به شهردار و تمامی ذینفعان امکان دهد تا بهترین راه را براي یکپارچه سازي ده اصل مورد نظر در قالب برنامه ها و فعالیت هاي توسعه شهر مد نظر قرار دهند.

سئوال کننده :  

نقش برنامه توسعه ، در مواجهه با برنامه ريزي استراتژيک براي يک شهر ، چيست ؟  

پاسخ دهنده ( 2 )  :

در صورتی که شهر فاقد برنامه توسعه باشد این فرصتی است تا به تهیه یک برنامه توسعه فکر کنیم . چنانچه شهر ، چنین برنامه اي دارد در این صورت زمان مناسبی خواهد بود تا این برنامه را بررسی کرده و اطمینان حاصل کنیم که داراي تمامی عناصر لازم براي کاهش خطرپذیري بلایا می باشد.

سئوال کننده :  

فرایند برنامه ریزي چند  فاز و چند مرحله دارد ؟

پاسخ دهنده ( 2 )  :

فرایند برنامه ریزي فازها و مراحل ذیل را در بر می گیرد:

سئوال کننده :  

باتوجه به آنکه علاوه بر مسولين ، شهروندان به ويژه آموزش و پرورش و فرهنگيان فرهيخته در فرایند برنامه ریزي فازها و مراحل آن نقش آفريني مي کنند ، مراحل هريک از فاز ها را بيشتر توضيح دهيد .

گفت و گو ادامه دارد .

منابع : 

1. تهران – ايرانا

2. چگونه مي توان شهر ها را تاب آورتر نمود ؟

( 3 ) خلاصه چارچوب كاري هيوگو براي اقدام از سال 2005 تا 2015 برگشت پذير ساختن ملت ها و جوامع نسبت به بلايا