عليرغم گذر ِ زمان از وقوع حادثه دلخراش سيل ِ بهار 98، پرداختن به زواياي گوناگون آن جهت پيشگيري ، ضرورتي اجتناب ناپذير است .
هر چند ، توجه به چالش ِ شهرهای بي پناه در مقابل بلاياي طبيعي ، وظيفه هميشگي مسئولين ، نهاد هاي مدني ، رسانه ها ، آموزش و پرورش ، متخصصين ، شهروندان و ...مي باشد ولي زمان وقوع بحران و در بحبوحه امداد رساني ، تمرکز بر اصول اساسي و ريشه يابي چالش ها ممکن است به روند امداد رساني لطمه وارد کند لذا بررسي هاي کارشناسي و ريشه اي به آينده موکول مي شود !
اميد است اين گفت و گوي مجازي ، ياد آور ِ مسئوليت ها باشد ! تا مرور زمان و طرح موضوعات جديد ، موضوع مهم تاب آور نمودن شهر ها در برابر بلاياي طبيعي را به محاق نراند !
بخش نخست :
در مورد سيل نوروز 98 ، مطالب فراوان در رسانه ها بيان شده است :
گرمايش زمين ، کمک جهاني و منطقه اي ، حضور همسايگان جهت کمک به سيل زدگان و پيشگيري از گسترش سيل به کشورشان ، سد سازي هاي غير کارشناسي ، جاده سازي و توسعه خطوط راه آهن بدون کارشناسي لازم ، تخريب پوشش گياهي و نابودي جنگل ها و مراتع ، اجازه ساخت و ساز هاي بي رويه در بستر رودخانه ها ، هيچ ، باروري ابري وجود نداشته است . ورود به تر سالي و تغيير اقليم ، يک سال ِ تر نشانه خروج از خشکسالي نيست .
غيبت مسئولين ، بهره برداري سياسي و تخريب رقيب ، نقش چهره هاي سرشناس و نهادهاي مدني و محدويت هاي آنان ، تخريب غير منطقي و بي مورد جاده و خط راه آهن ، اگر مديريت صحيح باشد ، نياز نيست مديران وارد گل و لاي شوند ! مديريت بحران ، بحران مديريت بحران و... که قصد داشتم در اين باره ، نظرِ کارشناسان را به اطلاع شما خوانندگان فهيم و فرهيخته برسانم .
در اين رابطه مطالب بسياري از رسانه هاي گوناگون مطالعه کردم که دو موضوع مهم توجه ام را جلب نمود و تصميم گرفتم به جاي پرداختن به همه مطالب ِ فوق ، فقط به اين دو موضوع اشاره کنم .
موضوع اول : بحران مديريت بحران
روزنامه جمهوري اسلامي روز يک شنبه 25 فروردين 1398 در مقاله ي " خوزستان را مديريت کنيد " آورده است : ( 1 )
امتحان الهی با بارش باران‌های سیل آسا، به مردم و مسئولین کشور ما روی آورده است. علاوه بر استان‌های گلستان، مازندران، ایلام و لرستان، اکنون استان پهناور و حاصل خیز خوزستان محل این امتحان الهی است.
همه باید از این امتحان سربلند بیرون بیایند، هم مردم و هم مسئولین.
در زمان مناسب باید کوتاهی‌های گذشته مسئولین، که اگر با درایت و آینده نگری به وظایف ذاتی خود عمل کرده بودند، امروز خسارت سیل بسیار کمتر بود، به تفصیل مورد بررسی قرار گیرد.
نمایندگان مجلس هم، که امروز قرار است توضیحات چهار وزیر را در مورد حوادث و عوارض سیل اخیر بشنوند، باید به این سوال پاسخ بدهند که برای این قبیل حوادث چه قوانینی وضع کرده‌اند و در 20 روز تعطیلات نوروز 98 که مردم بسیاری از استان‌ها در سیل دست و پا می‌زدند چند جلسه فوق‌العاده برای این موضوع تشکیل داده‌اند؟
اکنون مساله اول کشور، مدیریت بحران سیل در خوزستان است. این طور نیست که مردم و مسئولین، چه از خود خوزستان و چه از نقاط دیگر کشور، پای کار نباشند. این طور نیست که امکانات به اندازه کافی وجود نداشته باشد.
مشکل اصلی این است که نیروها و امکانات توسط فرماندهی واحدی که دارای تدبیر باشد مدیریت نمی‌شوند.
اقشار مختلف مردم، بسیج، سپاه، ارتش، نیروی انتظامی و مسئولان اجرائی، همه فعالانه مشغول کار هستند، اما هر کسی یا هر جمعی هرچه به ذهنش برسد انجام می‌دهد و چون انسجامی وجود ندارد، در بسیاری موارد کارهای تکراری صورت می‌گیرد و در مواردی هم آنچه باید انجام شود، صورت نمی‌گیرد.
فقدان مدیریت به قدری مشهود و آزاردهنده است که حتی تهیه غذا در مواردی بیش از اندازه نیاز است و در عین حال عده‌ای بی‌غذا می‌مانند! صدها روستا در محاصره سیل و یا در آب غوطه‌ور هستند و اهالی آنها در مناطق مرتفع‌تر سرگردانند.
رساندن غذا و ملزومات اولیه زندگی به این خیل عظیم بی‌خانمان کاری مهم و حیاتی است. همه در تلاش هستند که این کار را انجام بدهند ولی به دلیل فقدان انسجام و مدیریت واحد، همچنان مشکلات باقی است. فقدان مدیریتی که این روزها در خوزستان و سایر مناطق سیل زده دیده می‌شود.
موضوع دوم و مهم تر : استاندار هاي پيشگيري و مواجهه با بحران چيست ؟
مي گويند :
هواپيما به دليل رعايت استاندارد هاي پرواز ، به ايمن ترين وسيله نقليه تبديل مي شود !
اميد است با رعايت استاندارد ها ، شهر ها و روستا هاي کشورمان ايمن شوند !
حقير پس از مطالعه مقاله ي " خوزستان را مديريت کنيد " در روزنامه جمهوري اسلامي ( 1 ) ، بي اختيار به ياد ِ پيام آگاه کننده ي شهردار مشهد ( 1386- 1392 ) ، سيد محمد پژمان افتادم که در مقدمه کتاب ِ " چگونه مي توان شهر ها را تاب آورتر نمود ؟ " مي گويد :
"اینجانب به عنوان شهردار شهر مقدس مشهد ضمن ابراز خرسندي از حضور در کمپین جهانی شهرهاي آماده ،اعلام می دارم مشارکت فردي و جمعی در پاسخ به این سوال که آیا من ایمن هستم ؟ (Am I safe ?) و آیا شهر من آماده است ؟ ( ? Is my city ready) شروع مي گردد و ادامه آن در زمینه مدیریت کاهش خطر پذیري بلایا (DRM)و حرکت به سویی که کلان شهر مشهد مقدس در منطقه و جهان به شهري تاب آور و الگوي جهانی (Role model for Risilient citiy) تبدیل شود،هدف نهایی کلیه مسئولان و دست اندرکاران این شهر می باشد ." ( 2 )
" به همین منظور اولین دفتر هماهنگی منطقه اي شهرهاي تاب آور ایران در مرداد ماه 1391 در مشهد افتتاح گردیده، تا ضمن ارائه تجربیات کلان شهر مشهد به عنوان اولین شهر ایرانی عضو کمپین جهانی شهرهاي تاب آور و آماده ، براي نخستین بار در جهان با ترجمه کتاب حاضر (چگونه می توان شهرها را تاب آور نمود ؟ ) به زبان فارسی ، نسبت به انتقال دانش و تجربیات، عضوگیري و آموزش به دیگر شهر هاي ایران و سایر کشورهاي فارسی زبان اقدام نمایند." ( 2 )
براي آشنايي با مطلب ارزشمند ِ اين کتاب ، گفت و گوي مجازي ذيل را تقديم خوانندگان عزيز و فرهيخته مي نمايم زيرا همان طور که قبلأ اشاره شد ، مي گويند :
هوا پيما به دليل رعايت استاندارد هاي پرواز، به ايمن ترين وسيله نقليه تبديل مي شود !
به اميد آنکه با رعايت استانداردها ، شهر ها و روستا هاي کشورمان ايمن شوند !
قطعأ ، با رعايت استانداردها ، مي توانيم شهرها را در مقابل بلاياي طبيعي تاب آورتر کنيم ! تا مردم در مواجهه با بلاياي طبيعي بي دفاع نباشند !
سئوال کننده :
پيام اصلي کتاب ِ چگونه می توان شهرها را تاب آور نمود ؟ چيست ؟ شهرها براي توسعه پايدار ، چه ويژگي بايد داشته باشند ؟
گفت و گو ادامه دارد.
منابع :
نظرات بینندگان
چه کاری انجام داده بودیم؟ و چه کاری انجام می‌دهیم؟
بار الهی! ما را از تکبّر و توهّم دور ساز، که فروبرنده گنج قارونی!
ای مالک زلزله و سیل و طبیعت و ای رها کننده فاسقان به سقف‌های طلایی! ای مالک طلای زرد و سیاه و بی رنگ! تفاوت رجا را در خطبه 194 نهج البلاغه، دبستان رجایی و دانشگاه رجایی به ما بفهمان!
بار الهی تکبر شیطانی و توهّم نفسانی را از ما دور ساز! که عقل ما یا ندانست و یا دانست و به کار نبست.