از سمپاد تا شهاب ... آسیب شناسی برنامه شهاب

  این روزها حذف آزمون های ورودی دانش آموزان دوره دبستان به متوسطه اول و کنار رفتن تدریجی مدارس سمپاد ،جامعه آموزش و پرورش را جان تازه ای بخشیده است.به جرات می توان گفت این تصمیم ارزشمند و منطقی وزارت آموزش و پرورش تا این تاریخ مهم ترین و بهترین عملکرد این وزارت خانه در دولت تدبیر و امید بوده است که حرکتی اساسی در راستای سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی در نظام آموزش و پرورش است .اما نکته مهمی که وزیر محترم آموزش و پرورش به آن اشاره کرد ؛ جایگزین کردن برنامه شهاب جهت شناسایی استعدادهای برتر در مدارس بود که کمتر در جامعه آموزش و پرورش و رسانه های آموزشی به آن پرداخته شد ،در این مقوله برآنیم  ضمن پرداختن به عملکرد سمپاد و حذف تدریجی این مدارس به رویکردهای برنامه شهاب و چالش های پیش روی این طرح نیز بپردازیم .

در مورد عملکرد سمپاد (سازمان ملی پرورش استعداد های درخشان ) در طول سی سال گذشته می توان سوال و جواب های متعددی را مطرح کرد اما واقعیت این است که ما در طول ایام گذشته با یک انحراف سی ساله (از تاریخ تاسیس در سال 1366 ) آموزشی و پرورشی مواجه بوده ایم ،گواه این سخن آن است که دانش آموزان و اولیا امروز  از خبر حذف استفاده از کتب کمک آموزشی و حذف آزمون های ورودی نمونه دولتی و تیز هوشان ابراز رضایت زیادی دارند چراکه دانش آموزان فرصت تجربه کردن کودکی را پیدا می کنند و دیگر خود را درگیر رقابت های ساختگی نخواهند کرد .

دوره تحصیلات دانش آموزی (به ویژه دوره ابتدایی )به واسطه ی روح مستعد و آماده فراگیر بهترین دوره برای رشد و نهادینه شدن ارزش هاست این در حالی ست که با وجود مدارس تیز هوشان و نمونه دولتی  نقطه مطلوب و آرمانی برای دانش آموزان و اولیا در مقطع ابتدایی پذیرش در آزمون های تیز هوشان و مدارس نمونه تبدیل می شود .

در مرحله بعد تیپ ایده آل دانش آموز درس خوان به عنوان فردی تصور می شود که خود را از دید و بازدید های خانوادگی ،جشن ها ،رفتن به مسافرت ،... محروم کرده و صرفا بر مطالعات درسی متمرکز است ،دانش آموز هم که به نوعی جدا سازی خود خواسته رضایت داده به جای حضور در جمع خانواده ها ،تنها به صرف وقت در اتاق خود می اندیشند و می کوشند با درس خواندن از هراس سرزنش های خانواده یا انتظارات فامیل هر چه بیشتر خود را به تیپ یک درسخوان ایده ال نزدیک کند ،نتیجه آنکه در پایان دوره متوسطه اول  از یک سو شاهد از دست رفتن فرصت ها برای رشد ارزشها و شکل گرفتن شخصیت دانش آموز هستیم و از سوی دیگر باید منتظر عواقب ناشی از نهادینه شدن اضطراب در وجود دانش آموزان باشیم.

همچنین درست از زمانی که خانواده ها با افتخار از قبولی فرزندان خود در مدارس تیز هوشان و نمونه یاد می کنند نوعی احساس برتری در دانش آموز به وجود می آورد که نتیجه آن اعتماد به نفس کاذبی است که صرفا به لطف حضور در کلاس های متعدد تقویتی و تست زنی ،توانسته اند بر سد ستبر چنین آزمون هایی فایق آیند و در نهایت رشد اجتماعی دانش آموز که از کارکرد های مهم آموزش و پرورش می باشد با پرورش نوعی غرور کاذب عملا به بیراهه می رود .

پرورش قوه تعقل و ظهور تفکر در دانش آموزان از دیگر کارکردهای آموزش و پرورش است که در مدارس سمپاد به راحتی با تاکید فزاینده بر علوم پایه و به حاشیه راندن عامدانه علوم انسانی و اجتماعی ،به فراموشی سپرده می شود ،اندک دروس تعاملی و خلاق مانند تربیت بدنی ،انشا و هنر  به سادگی قر بانی کمبود وقت دروس علوم پایه مانند ریاضی و علوم تجربی می شود و به جای پرورش خلاقیت و تفکر اخذ نمرات بالا در اولویت قرار می گیرد .

کاهش استرس خانواده ها ،کاهش اضطراب های وحشتناک دانش آموزان ،افزایش تعلق و پیوند دانش آموزان نسبت به مدرسه ،رشد هیجانات مثبت مانند؛ شادی ،لذت ،امیدواری ،خوش بینی ،... دانش آموزان ،کاهش اختلالات روانی و رفتاری مانند؛ تیک های عصبی ،افسردگی ،پرخاشگری ،... از دیگر مهم ترین دستاورد های حذف آزمون های مدارس نمونه و تیز هوشان می باشد که از یک سو وزارت آموزش و پرورش باید با جدیت بر حذف آنها تاکید کند و از سوی دیگر به منظور جلو گیری کردن از ایزوله کردن و جدا سازی دانش آموزان با هر ضریب هوشی از شرایط عادی و جاری زندگی ،بایستی برنامه ای مدون و جامع در راستای هدایت استعدادهای تحصیلی ارائه نماید  ؛ در همین راستا طرح شناسایی و هدایت استعداد های برتر (شهاب )از سوی بنیاد ملی نخبگان به آموزش و پرورش ارائه شده است که قرار است در قالب این طرح دانش آموزان دارای استعدادهای گوناگون شناسایی و متناسب با توانایی هایشان در همان مدارس تحت پوشش و مورد هدایت قرار گیرند .

نظر به اینکه به عنوان مدرس طرح شهاب وظیفه توانمند سازی همکارانم را در منطقه عهده دار هستم لازم دانستم چند نکته در مورد این طرح،جهت روشن شدن اذهان عمومی و والدین ارائه نمایم:

• طرح شهاب در اکثر مناطق و استان ها از پایه چهارم به صورت چراغ خاموش شروع شده و به صورت برنامه در حال اجرا می باشد .

• برنامه شهاب وظیفه ایی اضافه شده به وظایف طبیعی آموزش و پرورش نیست بلکه وظیفه ایی فراموش شده از وظایف طبیعی آموزش و پرورش است که از جانب بنیاد ملی نخبگان یاد آوری می شود .

• در برنامه شهاب ،شناسایی برخلاف مدارس سمپاد به معنی پیدا کردن تعدادمحدودی از دانش آموزان دارای هوش های برتر نیست بلکه شناخت ویژه تک تک دانش آموزان و کسب توانایی توصیف ویژگی ها و تفاوت ها ی ایشان به ویژه از منظر استعداد مد نظر است .

• در برنامه شهاب ،هدایت برخلاف مدارس سمپاد به معنی دادن امتیازات ویژه به دانش آموزان دارای هوش و استعداد برتر نیست بلکه آشنا کردن خود دانش آموز و افراد پیرامون از استعدادهای دانش آموز ،نشان دادن راههای ممکن و موجود برای پرورش آنها و برداشتن موانع پیش رو برای حرکت در مسیر نخبگی است .

• مقایسه افراد در برنامه شهاب از نظر استعداد با دیگران مد نظر نیست بلکه ملاک برتری استعداد یا استعدادهای برتر هر فرد در مفایسه با سایر استعداد های خود دانش آموز مد نظر است و حوزه های هوشی در برنامه شهاب  شامل استعداد های کلامی-بیانی  ،ریاضی-منطقی، هنری-موسیقایی ،فضایی-بصری ،حرکتی -بدنی ، اجتماعی ،علوم تجربی و فرهنگ دینی می باشد .

با خصوصیات و اوصاف  ذکر شده ،جایگزین کردن برنامه شهاب به جای مدارس سمپاد ،اگر چه در ظاهر نوید خوبی برای تحقق عدالت آموزشی و اجرای شدن سند تحول بنیادین است .اما واقعیت این است که برای اجرای شدن هر طرح و برنامه ایی در تمام ارگان ها و نهادها ،اول زیر ساخت ها و امکانات آن طرح یا برنامه بایستی مهیا شود  ؛ ولی به نظر می رسد برنامه شهاب هم به مانند سایر برنامه های ارائه شده در آموزش و پرورش قبل از آنکه تمهیدات و زیر ساخت ها فراهم شود در مدارس اجرا شده  و هر روز بر مشکلات این برنامه اضافه می شود .

از مهم ترین بستر های لازم اجرایی شدن بهینه این برنامه توانمند سازی درست معلمان است ،معلمان باید به این توانمندی برسند که استعدادهای متنوع ومتفاوت دانش آموزان را شناسایی و به رسمیت بشناسند و در راستای این استعداد ها به دانش آموزان آموزش بدهند اما به نظر می رسد سی و دو ساعت دوره ی آموزش ضمن خدمت برای معلمان به هیچ وجه نمی تواند مبنای توانمند شدن معلمان برای اجرای برنامه شهاب باشد .

محتوی کتاب های درسی و برنامه درسی ما در حال حاضر در راستای برنامه شهاب نیست ،سمت و سوی بیشتر کتاب های درسی به سمت  ،به رسمیت شناختن یک یا دو نوع استعداد است در حالیکه همانطور که قبلا اشاره شد در برنامه شهاب تمام استعداد ها مد نظر است.

آموزش و پرورش غیر متمرکز  می تواند به عنوان یک عنصر برانگیزنده در راستای اجرای برنامه شناسایی و کشف استعدا ها،عملکرد معلم را تسهیل کند در حالی که متمرکز و الزامی بودن برنامه های آموزش و پرورش در بسیاری از موارد عامل بازدارنده در راستای برنامه شهاب است .

تعدد برنامه ها در آموزش و پرورش مخصوصا در آموزش ابتدایی مانع از اجرای درست برنامه شهاب خواهد شد ؛  با نگاه اجمالی به گویه های سنجش استعداد و اهداف برنامه شهاب می توان به راحتی برنامه ارزشیابی توصیفی را در برنامه شهاب تلفیق کرد و نگرانی معلمان از افزایش حجم کارهای اجرایی مدارس کاست.

عدم در نظر گرفتن شرایط کلاس های چند پایه دوره ی ابتدایی و مناطق روستایی ،آگاهی کم همکاران نسبت به مسائل روان شناسی دانش آموز و مفاهیم استعداد،هوش و..،کندی فرایند تغییر نگرش ها و پائین بودن انگیزه در بین برخی همکاران به دلایل متعدد از جمله وضعیت معیشتی و اقتصادی ،تراکم بالای آمار بالای دانش آموزی در کلاس های درس، تجربه تلخ همکاران از طرح ها و برنامه های بی سرانجام گذشته و تعمیم آن به برنامه شهاب ،وجود ابهام در برخی از گویه های ابزار شناسایی و دشواری ثبت اطلاعات در سامانه مربوطه، تبیین و توجیه نادرست برنامه شهاب برای اولیا و عدم مشارکت و همراهی آنهادر اجرای برنامه شهاب را می توان از مهمترین چالش های پیش روی  برنامه شهاب دانست اما علیرغم تمام این مشکلات شهاب مخالف تقسیم بندی دانش آموزان به دوگروه با هوش و کم هوش است ،این برنامه داستان بی استعداد بودن برخی دانش آموزان و مستعد بودن عده ای دیگر را تخیلی می داند

جدا از اینکه بایستی به نگرانی های موجه و منطقی در زمینه حذف مدارس سمپاد اهمیت داد .اما در پایان باید بپذیریم حذف آزمون های ورودی مدارس سمپاد یک تغییر بزرگ در آموزش و پرورش است و اجرای چنین تغییر بزرگی هم بسیار دشوار و هم می تواند هزینه های گزافی برای بسیاری از نیرو های ستادی و خط مقدم داشته باشد اما این نکته کلیدی را فراموش نکنیم که حذف تدریجی مدارس سمپاد و آزمون های ورودی برای ورود به مدارس متوسطه ی اول می تواند  پایه گذار حذف شعبده کنکور با تمام شعبه هایش باشد .

ارسال مطلب برای صدای معلم

این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید