در روزهای اخیر سریال طنزی با کارگردانی مهران مدیری موجی از اعتراضات را به‌وجود آورده است. بحث هنر اجتماعی بحث مهمی است که تقریبا در همه کشورها توجه ویژه به این حوزه می‌شود و در قالب طنز مسائل اجتماعی مطرح می‌شود و روی پدیده‌های اجتماعی نقدی توام با طنز انجام می‌گیرد و چه در قالب نوشتاری، چه در قالب تصویری به جامعه ارائه می‌شود و طبیعتا هم پیام‌هایی برای جامعه دارد و هم پیام‌هایی برای مسئولان.اگر بخواهیم فارغ از این پیام‌ها روی خود طنز متمرکز شویم و خود طنز را مورد نقد و بررسی قرار بدهیم شاید دشوار باشد و داوری درستی نسبت به موضوع نداشته باشیم.
طبیعتا خود طنزپرداز باید نکاتی را رعایت کند که در این طرحی که آماده می‌شود خط قرمزها رعایت شود و بی‌حرمتی‌ای به کسی صورت نگیرد. اگر تمامی این نکات رعایت شود ما می‌توانیم طنز را به عنوان یک ابزار مناسب برای نقد در نظر بگیریم. از سوی دیگر نیز انتظار می‌رود آستانه تحمل و نقدپذیری اصناف، گروه‌ها، شخصیت‌ها و ... بالاتر برود.
متاسفانه ما در این بعد ضعیف هستیم و تمرین نکرده‌ایم که نقد را بشنویم و آستانه تحمل خود را بالا ببریم. وقتی شما به کشورهای مختلف نگاه می‌کنید به‌ویژه در کشورهای توسعه یافته می‌بینید که در قالب طنز حرف‌های بسیار سنگینی گفته می‌شود که آدم‌ها واکنش فوری نشان نمی‌دهند و روی نقدی که شده فکر می‌کنند؛ چه بسا آن نقد آنها را متوجه اشتباه‌شان بکند.
حتی در کشورهایی که آزادی‌بیان بسیاری وجود دارد در طنزها به شخصیت‌های خاص پیام داده می‌شود که خط مشی خود را تغییر دهند و این نقدپذیری در افراد هم وجود دارد ولی ما در این زمینه کم کار کرده‌ایم. الان طنز آقای مدیری گویا 90 قسمت است و این یعنی 80 قسمت از این مجموعه باقی مانده! چطور با این قسمت‌های کمی که پخش شده است می‌توان قضاوت و داوری کرد؟
از سوی دیگر متاسفانه تمرین‌مان درباره نقد طنازانه هم بسیار کم است. طنزپردازان باید همان ابتدا مدنظر داشته باشند که نباید با طنز خود به بهانه نقد اهانتی صورت گیرد و با ظرافت تمام به نکاتی که مد نظر دارند بپردازند؛ باید پیامی را که می‌خواهند منتقل کنند موجب شادی باشد چراکه، یک مجموعه طنز بناست هم بستری باشد برای شادی هم فضایی باشد برای نقد. طنزپرداز باید بتواند این دو را با هم تلفیق کند.
یکی از مشکلاتی که ما در اکثر گروه‌های اجتماعی‌مان داریم همین آستانه تحمل پایین است و برای همین است که تا فردی مورد انتقاد قرار می‌گیرد بلافاصله واکنش بروز می‌دهد؛ حال می‌خواهد درمورد شخصی خاص باشد یا یک گروه؛ درحالی که این واکنش‌های فوری در واقع به ضرر خود همان گروه است چراکه وقتی طنزی دارد از سیمای جمهوری اسلامی پخش می‌شود و به گروهی نقد می‌کند یعنی این‌که در آن سیستم مشکلاتی وجود دارد که قطعا پزشکان نیز منکر آن نیستند پس این واکنش آنی راه حل نیست.اتفاقا در بحث پزشکان که در این مجموعه بیان شده؛ خود وزیر بهداشت وارد صحنه شده بود و نکاتی را مطرح کرد که در جامعه پزشکان که قطعا شامل همه آنها نمی‌شود وجود دارد که باید تغییر کند. وقتی خود وزیر می‌پذیرد که نقد به این جامعه وارد است پس نباید درهای نقد بسته شود. قطعا مشکلاتی وجود دارد که باید رفع شود و به نظرم مسئولان خود این حوزه نیز متوجه این مشکلات هستند و حتما این را همه مردم می‌دانند که در میان اتفاقات نادرستی که در این جامعه می‌افتد پزشکان بسیاری وجود دارند که صادقانه و شریف به مردم خدمت می‌کنند. درنهایت فکر می‌کنم به‌جای این واکنش‌های آنی بهتر است تمامی گروه‌ها و اقشار آستانه‌تحمل خود را بالا ببرند و نقد را بشنوند.
* مددکار اجتماعی و استاد دانشگاه
نظرات بینندگان