اولویت داشتن آموزش حضوری که بیشتر " شعار " بود ؛ حداقل " امتحانات مدارس " جدی گرفته شوند !

گروه گزارش/

با فرارسیدن آذر ماه به تدریج به فصل برگزاری امتحانات نیم سال اول نزدیک می شویم .

هنوز مرجعی رسمی در آموزش و پرورش کیفیت آزمون ها و امتحانات در خرداد و شهریور سال تحصیلی قبل به ویژه در حوزه داخلی مدارس را مورد پایش قرار نداده است . هرچند این وضعیت در آینده و با مشاهده نتایج آزمون های معتبر بین المللی که امکان دخل و تصرف و اعمال نظر در آن نیست شفاف خواهد شد .

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی به تشریح "چالش ها و راهکارهای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در سال تحصیلی 1400-1399" پرداخته است .

پرتال وزارت آموزش و پرورش می نویسد : ( این جا )

« از مهمترین چالش‌های ناشی از آموزش غیرحضوری که می‌تواند فرایند یاددهی-یادگیری را دچار اختلال کند می‌توان به کم ‌توجهی به فرایند ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، اشاره کرد که اگر از این بخش یاددهی-یادگیری غفلت شود بدون شک موجب کاهش بازده یادگیری دانش آموزان و اتلاف منابع می‌گردد.

ساکی افزود: کافی نبودن زیرساخت‌های ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات و نیز سخت افزارها و نرم‌افزارهای مورد نیاز آزمون‌های الکترونیکی در اقصی نقاط کشور به ویژه برای دانش آموزان مناطق محروم و حاشیه نشین کلان شهرها،  اختلال در فرایند ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به دلیل پیچیدگی‌های فنی و اجرایی آموزش و سنجش غیرحضوری و همچنین کاهش زمان آموزش حضوری، پایین بودن صحت و امنیت ارزشیابی الکترونیکی آنلاین از نگاه دانش آموزان، والدین و معلمان به دلیل ضعف نظارت مستقیم و دقیق بر فرآیند ارزشیابی، استفاده از تقلب در آزمون‌های آنلاین به علت اینکه در فرهنگ آموزشی مرسوم به ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به عنوان عامل ارتقاء پایه و گذر تحصیلی و کم توجهی معلمان به ویژه در شرایط کنونی به استفاده از روش‌ها و ابزارهای متنوع ارزشیابی تکوینی به دلیل زمان بر بودن و اطلاع ناکافی از شیوه‌های دقیق  اجراء و نمره گذاری آنها  از دیگر چالش‌های فرایند یادگیری در بستر فضای مجازی و آموزش غیرحضوری است.

وی گفت: برای مقابله با این چالش‌ها و ارتقاء کیفیت ارزشیابی پیشرفت تحصیلی غیرحضوری (الکترونیکی) در فضای مجازی مواردی همچون تمهید پهنای باند مورد نیاز و زیرساخت‌های فناورانه برای بهره برداری از آزمون‌های آفلاین و آنلاین،  طراحی و راه اندازی بات (Internet bots) آزمون‌ساز و بانک سؤال در شبکه آموزش دانش آموزان (شاد)، تلاش برای تغییر نگرش دانش آموزان، والدین، معلمان از نگاه به ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به عنوان سنجش از یادگیری برای ارتقاء پایه و گذر تحصیلی به سنجش برای یادگیری، توسعه فرهنگ ارزشیابی آنلاین با تقویت همکاری میان دانش آموزان، والدین، معلمان و مدیران آموزشی،  تدوین آیین‌نامه و شیوه‌نامه اجرایی ارزشیابی الکترونیکی آنلاین، اعتبار بخشی به نتایج حاصل از ارزشیابی پیشرفت تحصیلی الکترونیکی و جلوگیری از تقلب و سرقت علمی با استفاده از روش‌ها و ابزارهایی نظیر بحث و گفت و گوی آنلاین معلم با دانش آموزان و انجام ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در برنامه‌های آموزشی مدرسه تلویزیونی ایران حائز اهمیت می‌باشند.

ساکی ادامه داد: تهیه و تدوین بسته‌های ارزشیابی شامل؛ تکالیف درسی، پروژه‌های فردی و گروهی، آزمون‌های کوتاه، آزمون‌های تشریحی، فعالیت‌های عملی، آزمایشگاهی، تربیت بدنی و سلامت و بهداشت ( پیک آزمون) و ارسال آن به همراه بسته‌های آموزشی پیش بینی شده برای دانش آموزانی که دسترسی به اینترنت یا تجهیزات هوشمند و مدرسه تلویزیونی ایران را ندارند و همچنین تمهید امکان عودت پاسخ‌های دانش آموزان به مدرسه و بررسی و ارائه بازخورد و ثبت نتایج حاصل از این ارزشیابی‌ها به عنوان عملکرد پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مذکور در نظر گرفته شده است.

رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی با اشاره به اهمیت ارزشیابی مستمر (تکوینی) از آموخته‌های دانش آموزان به شیوه‌های مذکور گفت: در صورت لزوم برای انجام ارزشیابی پایانی در شرایط موجود نباید صرفاً به ارزشیابی الکترونیکی بسنده کرد و لازم است تدابیری برای برگزاری آزمون های پایانی حضوری متناسب با شرایط هر مدرسه ( تعداد  دانش آموز، فضای برگزاری آزمون و امکان توزیع دانش آموزان در زمان های مختلف) و رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی اتخاذ  گردد.

ساکی تصریح کرد: با وجود آنکه هنوز اکثریت معلمان و مدیران مدارس با نگاه سنتی مرسوم، معتقدند مؤثرترین شیوه و ابزار ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ارزشیابی تراکمی (پایانی) با استفاده از آزمون های مداد ـ کاغذی(کتبی) می‌باشد، اما زیست بوم کرونایی ، تغییر در دیدگاه و استفاده از رویکردهای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی نوین و به کارگیری روش‌های چندگانه گردآوری اطلاعات را، اجتناب ناپذیر ساخته است . « صدای معلم » ضمن دعوت از وزارت آموزش و پرورش به شفافیت و اقتدار لازم ؛ برگزاری امتحان به شیوه حضوری را فرصتی مناسب برای ارزیابی نزدیک به واقعیت آموزش های ارائه شده در این مدت ارزیابی می کند .

وی در پایان گفت: امید است این تغییرات منجر به پارادیم شیفت از تاکید بر رویکرد سنجش از یادگیری به تاکید بر رویکرد های سنجش برای یادگیری و به عنوان یادگیری و استفاده از روش‌ها و ابزارهای متنوع و متعدد نظیر آزمون‌های شفاهی، آزمون‌های عملکردی، کارپوشه، پروژه‌های فردی و گروهی، پژوهش‌های دانش آموزی، انجام تکالیف کلاسی، مشاهده رفتار در موقعیت‌های واقعی و شبیه سازی شده، خود سنجی(خود ارزیابی)، سنجش همسالان، آزمون‌های کتاب باز، آزمون‌های کوتاه و . . . به منظور ارزیابی دقیق‌تر از آموخته‌های دانش آموزان و تعمیق، تثبیت و بهبود کیفیت یادگیری گردد . »

اظهارات رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی در مورد وضعیت برگزاری آزمون در نیم سال نخست مبهم ، چند پهلو و غیرواقعی می باشند .

کارگروه مطالعات فوری پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش 21 مهر  در گزارشی به نکاتی اشاره کرده است که کاربست آن می تواند از لوث شدن جریان آموزش و آزمون در نظام آموزشی ممانعت به عمل آورد . ( این جا )

به برخی از این موارد اشاره می گردد :

« به طور قطع ملاحظات مربوط به ارزشیابی مناسب از دانش آموزان از جملۀ این سیاست های مؤثر هستند. از طرف دیگر، فقدان شکل گیری مهارتهای خودمختاری در دانش آموزان دورۀ ابتدایی برای بهره مندی بیشتر از برنامه های آموزش مجازی و از راه دور و همین طور عدم برخورداری این نوع آموزشها از ساز و کارهای بازخورد دهی و ارزشیابی تکوینی قابل اعتناء، بر دشواری های موجود افزوده اند. يكي از مهم‌ترين نگراني‌ها در ارزشيابي مجازی و از راه دور، اعتبار شاخص‌هاي عملكرد تحصيلي است. يعني ممكن است بنا به روش های معیوب سنجش و یا اقدامات خواسته و ناخواستۀ معلمان شاهد تورم نمرۀ دانش آموزان باشیم. این پدیده وقتی روی می دهد که افزایش نمرات دانش آموزان در آزمونها یا سنجش های مختلف، بازتاب پیشرفت واقعی آنها در یادگیری نیست.

بايد توجه داشت كه ارزشیابی مجازی و از راه دور به تنهایی براي همه دروس مناسب و سودمند نيست. بنابراين، اگر معلم ناگزیر نباشد، نبايد به  ارزشیابی از راه دور بسنده كند. با ملاحظه شرايط كنوني در مدارس کشور، براي ارزشیابی پایانیِ برخي از دروس مانند دروس علوم پايه، زبان و ادبیات نبايد به ارزشیابی مجازی و از راه دور بسنده كرد. برای ارزشیابی این دروس بهتر است با رعایت دقیق پروتکل های بهداشتی و در شرايط مناسب از نظر میزان انتشار اجتماعی ویروس کرونا، آزمون‌های حضوري معدودی در طول سال تحصیلی برگزار گردد. مدارس لازم است متناسب با شرايط (تعداد دانش‌آموز، فضاي برگزاري آزمون و امكان توزيع زمان‌هاي آزمون) امکان اجرای این آزمونها (دست کم 2 بار در طول سال) را فراهم سازند. از این حیث، اهتمام ستاد و صف وزارت آموزش و پرورش براي فراهم ساختن شرايط برگزاري آزمون حضوري مورد تأكيد است.

شرایط کنونی در کشور اقتضا مي‌كند كه وزارت آموزش و پرورش در اجراي سیاست‌های آموزشی خود مقتدرانه عمل كند. حفظ اقتدار وزارت آموزش و پرورش در شرايط كنوني مي‌تواند از پراکندگی سیاستی و همین طور سهل انگاری در فرایند آموزش و ارزشیابی پیشگیری نماید. در حال حاضر توصیه می‌شود که سامانه شاد به عنوان سامانه اصلی و ملی نظام آموزش و پرورش در سطح کشور تقويت شود. در عین حال، چشم پوشي از كاستي‌هاي سامانه شاد و سلب اختيار مدارس و معلمان برای بهره‌گیری از امکانات سایر سامانه‌های یادگیری  یا کارافزارهای  مجازی سودمند روا نيست.

پیشرفت تحصیلی اصلی ترین هدف آموزش و پرورش در جهان از گذشته تا امروز بوده است. با توجه به شرایط بحران کنونی، ضرورت تأسیس مرکز ملی پیشرفت تحصیلی بیش از پیش احساس می شود. وجود این مرکز می تواند ضمن مطالعۀ علمی پیشرفت تحصیلی و چگونگی ارتقاء آن در نظام آموزشی کشور، به طور مستقل بر سنجش و ارزشیابی آن به عنوان مهمترین شاخص ارزشیابی نظام آموزشی نظارت داشته باشد.

سنجش های پایانی دقیق و استاندارد یکی از شیوه های مهم تضمین کیفیت پیشرفت تحصیلی هستند. بنابراین در شرایط موجود انجام سنجش های پایانی حضوری از پیش موجود در دوره های ابتدایی و متوسطه تحت پروتکل های بهداشتی و سایر شرایط لازم مورد تأکید هستند. از طرف دیگر مرکز ملی پیشرفت تحصیلی باید آماده سازی و اجرای ملی آزمون های مستقل استاندارد و معتبر پیشرفت تحصیلی را به منظور پایش پیوستۀ آن در دستور کار قرار دهد. »

« صدای معلم » 7 خرداد 99 گزارشی را با عنوان : «  ادامه تعطیلی مدارس و برگزاری امتحانات مدارس به شیوه غیرحضوری غیرمنطقی و بلاموضوع است ! » ( این جا ) منتشر کرد .

در این گزارش آمده بود : هنوز مرجعی رسمی در آموزش و پرورش کیفیت آزمون ها و امتحانات در خرداد و شهریور سال تحصیلی قبل به ویژه در حوزه داخلی مدارس را مورد پایش قرار نداده است . هرچند این وضعیت در آینده و با مشاهده نتایج آزمون های معتبر بین المللی که امکان دخل و تصرف و اعمال نظر در آن نیست شفاف خواهد شد .

« علی رغم گفته های مسئولان در مورد ضریب نفوذ شبکه شاد اما آنان صحبتی در مورد کیفیت آموزش ها نمی کنند .

بدون تردید کیفیت آموزش تاثیر مستقیمی بر افت تحصیلی و نابرابری آموزشی دارد .

از سوی دیگر بیشترین آسیب در این زمینه متوجه مناطق کم برخوردار و محروم است که حتی به اینترنت دسترسی نداشته و از ابزارهای اولیه برای بهره مندی از آموزش های مجازی محرومند .

 در همین زمینه مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری در هفته آغازین اردیبهشت یک نظرسنجی اینترنتی انجام داد. در این نظرسنجی از دانش‌آموزان و والدین خواسته شده بود میزان رضایت خود از بازدهی آموزش‌های از راه دور مدارس را اعلام کنند. در مدت 5 روز بیش از 20 هزار نفر در این نظرسنجی شرکت کردند و اعداد و ارقامی به دست آمد که زنگ خطری جدی برای تصمیم گیران کشور به صدا در آورد.

 15 هزار نفر از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی مخاطب مدارس دولتی بودند که 61 درصد از این تعداد (حدود 10 هزار نفر) بازدهی آموزش‌های از راه دور را «ضعیف» ارزیابی کرده‌اند. 23 درصد نمره «متوسط» به این آموزش‌ها داده‌اند و مابقی (16 درصد) بازدهی این آموزش‌ها را «خوب» دانسته‌اند. ( این جا )

تجربه ناموفق و غیرموثر آموزش های ضمن خدمت و آزمون های آنلاین در سامانه ضمن خدمت فرهنگیان و تاثیر ناچیز آن در توسعه حرفه ای معلمان می تواند مهم ترین دلیل برای ناکارا بودن امتحان غیرحضوری در مدارس باشد .

پژوهشی که در " پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی " منتشر شده و عنوان آن " بررسي تاثير آموزش هاي ضمن خدمت بر عملکرد حرفه اي معلمان شهر شيراز "می باشد نتایج این پژوهش نشان می دهد که دوره هاي آموزش ضمن خدمت روش ها و فنون تدريس، مديريت کلاس و سنجش و اندازه گيري، تاثيري بر عملکرد حرفه اي معلمان در تدريس کلاسي، کلاس داري، ارزشيابي کلاسي و وضعيت تحصيلي دانش آموزان ندارد. ( این جا )

این رسانه در گزارش های پیشین تاکید کرده است :

علی رغم تاکید وزیر آموزش و پرورش بر اولویت داشتن آموزش حضوری و نیز اذعان بسیاری از مسئولان و مقامات مبنی بر آن که " مدارس " از جمله مکان هایی هستند که بیشترین میزان پروتکل های بهداشتی در آن رعایت می شوند اما تعطیلی مدارس به بیش از 90 درصد مدارس کشور سرایت کرده است .

استمرار این وضعیت موجب لوث شدن بیشتر جریان آموزش خواهد شد .

« صدای معلم » ضمن دعوت از وزارت آموزش و پرورش به شفافیت و اقتدار لازم ؛ برگزاری امتحان به شیوه حضوری را فرصتی مناسب برای ارزیابی نزدیک به واقعیت آموزش های ارائه شده در این مدت ارزیابی می کند .

این رسانه پیشنهاد برگزاری امتحانات در مدارس را با محوریت و نظارت اداره آموزش و پرورش می دهد .

پایان گزارش/