جلسه " شورای معلمان " و مراسم " روز خبرنگار " در آموزش و پرورش ... پیش به سوی ابتذال و روزمرگی بیش تر ؟!

یکی از پایه های عقلانیت پرسشگری است .

انسان به اندازه ای که پرسش، نقد و شک می کند خردمند است

سقراط

پیش از تصویب و ابلاغ آیین نامه اجرایی مدارس ( مصوب 1400 ) ؛ به بهانه ی برگزاری جلسه « شورای معلمان » معمولا زنگ آخر را تعطیل می کردند .

هم دانش آموزان در آن روز خوشحال بودند و هم معلمان از این که یک زنگ سر کلاس نمی روند راضی بودند اما آیین نامه جدید چنین می گوید :

« تبصره ۴- زمان برگزاری جلسات شورای معلمان باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که باعث تعطیلی ساعات آموزشی تربیتی دانش‌آموزان نشود » . ( این جا )

خیلی از این جلسات در بسیاری از مدارس ، سرکاری شده و بیشتر برای رفع تکلیف اداری و گزارش به مافوق است و الا کیست که نداند این جلسات شورای معلمان مشکلی از مشکلات مدرسه را حل نمی کند .

25 آبان 1395 در یادداشت کوتاهی با عنوان : « شورای معلمان و نماینده معلمان ؛ ابتذال و روزمرگی ؟! » نوشتم که تا به امروز قریب به 34 هزار نفر آن را خوانده اند . ( این جا )

برای بازخوانی این مطلب برخی بخش ها را دوباره تکرار می کنم تا متوجه شویم آیا پس از گذشت حدود یک دهه از آن زمان ؛ تغییری در وضعیت ، فرآیندها و مناسبات رخ داده است یا نه .

« به نظر می رسد تاکنون وظایف شورای معلمان مورد آسیب شناسی دقیق و جدی کارشناسان و حتی معلمان قرار نگرفته است .

غالبا در نخستین نشست شورای معلمان هر مدرسه « نماینده معلمان » آن واحد آموزشی مشخص می گردد . شورا با هر عنوانی باید محل و تجلی فرهنگ گفت و شنود و تمرینی برای قواعد و اصول و مفاهیم عالی « دموکراسی » باشد . اما شواهدی که این کارکرد و وظیفه را برای شوراها اثبات کنند در حال حاضر مشاهده نمی شوند .

نماینده معلمان در « شورای مدرسه » ، « انجمن اولیا و مربیان » و « شورای مالی مدرسه » حضور دارد .

مطابق ماده 87 آیین نامه اجرایی مدارس  ؛ شورای مالی مدرسه در هر سال تحصیلی با عضویت رییس انجمن اولیا و مربیان، نماینده‌ی شورای معلمان و مدیر مدرسه تشکیل می‌شود و باید اسناد هزینه به امضای اعضای شورای مالی برسد .

باز هم مطابق ماده 88 ، برداشت از حساب مدرسه با دو امضا از سه امضای شورای مالی مدرسه (امضای مدیر و یک نفر دیگر از اعضای شورای مالی مدرسه) صورت خواهد گرفت و اعضای شورای مالی در مقابل انجام هزینه‌ها مسؤولیت مشترک خواهند داشت.

همچنین در نشست هایی که در  مناطق ، نواحی و حتی ادارات کل آموزش و پرورش با دعوت از نمایندگان شوراهای معلمان مدارس انجام می شود ؛ جایگاه حقوقی و واقعی نماینده شورای معلمان بیش از پیش مشخص می شود .

چگونگی انتخاب " نماینده معلمان » نیز خود محل بحث و واکاوی است .

با وجود اهمیت مهم این جایگاه ؛ به نظر می رسد معلمان چندان جایگاه و اهمیت آن را جدی نگرفته اند .

در واقع ، « نماینده شورای معلمان » عصاره و نماینده افکار عمومی و وزن یک واحد آموزشی است .

شخصیت ، سواد و وزانت فردی که در این جایگاه قرار می گیرد می تواند آن را مهم و راهبردی و یا آن را کاملا فرمایشی و بی اثر کند .

بسیار کم اتفاق می افتد افرادی که نامزد این جایگاه می شوند برنامه ای برای حل مشکلات و معضلات آن واحد آموزشی داشته باشند .

در نظرات و گفت و گوهای مبادله شده میان همکاران ،  آن چه بیش از پیش مورد توجه قرار می گیر میزان ساعات اشتغال به کار یک همکار در مدرسه است .

غالبا رقابتی جدی میان معلمان در این زمینه دیده نمی شود و نوع برخورد و قضاوت های سطحی برخی از معلمان ، جایگاه واقعی  « شورای معلمان » و « نماینده معلمان » را به ابتذال کشانده است .

حتی مشاهده شده است که در برخی مدارس به جای رای گیری با برگه؛ مدیر مدرسه فردی را پیشنهاد داده و بقیه با ذکر یک صلوات ، نماینده شورای معلمان مدرسه را مشخص کرده اند !

آری !

برخی اوقات ، معلمان خودشان و با رفتارشان ، جایگاه بی بدیل خود را در میان دانش آموزان ، اولیاء دانش آموزان ، مدیر و کادر اجرایی مدرسه و نیز مسئولان آموزش و پرورش تنزل داده اند .

در انتخابات نماینده شورای معلمان یک جور « رودربایستی » میان معلمان وجود دارد .

فرهنگ غلط سازمانی که متاسفانه به صورت یک « نرم و رویه » در مدارس حاکم شده است وظایف این جایگاه مهم را در حد « تنظیم کننده صبحانه همکاران و ناقل پیشنهاد معلمان به مدیر » و یا بحث در مورد « کم و زیاد بودن ساعات زنگ تفریح و زنگ چهارم و... » تقلیل داده است .

روال برگزاری یک جلسه شورای معلمان معمولا به شرح زیر است :

ابتدا مدیر مدرسه، سپس معاونین و مشاوران مسائل و انتظارات خود را بیان می کنند .

این وضعیت غالبا حدود دو سوم وقت جلسه را می گیرد .

با توجه به ساعت تعطیلی مدرسه ، زمانی که نوبت به معلمان می رسد برای صرفه جویی در زمان و این که بحث به درازا کشیده نشود ، معلمان با عرض یک سلام و تشکر از دیگران ، نوبت را به فرد دیگری می سپارند و پایان .

به دلایل مختلف ، بحث های جدی در این شورا مطرح نمی شود .

دیده شده است که برخی از معلمان انتقادات و سخنان منطقی خود را در جلسه مطرح نمی کنند اما پس از جلسه و در روزهای بعد شروع  به نقدهای در گوشی و به اصطلاح « خاله زنک بازی » می کنند .

شورای معلمان محلی برای بیان نقدها و دیدگاه های معلمان در مورد مشکلات مختلف آن مدرسه  و یافتن یک راهکار جمعی برای آن ها است .

اگر قرار است تحول جدی در جایگاه « مدرسه » و نیز « معلمان » صورت گیرد باید از ارکان آن که یکی از آن ها « شورای معلمان » هر مدرسه است آغاز شود .

درست است که مدیر مدرسه مسئول تعیین دستور جلسات است اما معلمان می توانند موضوعات مهم و قابل طرح هر مدرسه را به مدیر پیشنهاد کنند .

مطابق ماده 16 آیین نامه ، مدیر مدرسه پی‌گیر اجرای تصمیماتی است که توسط اکثریت اعضای شورای معلمان اتخاذ می‌شود .

بر این اساس ، معلمان موارد مصوب در هر نشست را باید از مدیر بخواهند و مدیر مدرسه نیز باید در برابر آن پاسخ گو باشد .

برای دیده شدن در سلسله مراتب اداری و سازمانی وزارت آموزش و پرورش ، نخست باید معلمان خودشان و سپس شورایشان را جدی بگیرند .

با تعریف و تعارف در جلسات نمی توان هویتی برای شورای معلمان مدرسه مشخص کرد .

پیشنهاد نگارنده به همه معلمان کاندید نمایندگی شورای معلمان آن است که قبل از همه « آیین نامه اجرایی مدارس » را با دقت مطالعه کنند .

نهادهای تصمیم گیری در وزارت آموزش و پرورش مانند شورای عالی آموزش و پرورش و نیز نهادهای قانون گذاری که مهم ترین آن مجلس و کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس است باید جایگاه مشورتی و حتی نمایشی این شورا را در فرآیند تصمیم گیری ها و تصمیم سازی های آموزش و پرورش ارتقا بخشند .

یکی از موارد مهم در این زمینه می تواند انتخاب یک نفر و حتی بیشتر در شورای عالی آموزش و پرورش به نمایندگی از سوی نمایندگان معلمان مدارس سراسر کشور باشد .

بدون تردید ، نگاه جدی ، مستمر و مطالبه محور معلمان در قالب نهادهای انتخابی مانند شورای معلمان می تواند منزلت  آنان را به طور قابل ملاحظه ای ارتقا و بهبود بخشد » .

حال پرسش آن است آن 23 وظیفه و اختیاری که بر عهده ی شورای معلمان هر مدرسه نهاده شده کجا مورد مطالعه ، پایش و ارزیابی قرار می گیرد ؟

از نظر نگارنده و حداقل در یک دهه ی گذشته تغییری در وضعیت شورای معلمان در نظام آموزشی رخ نداده جز آن که بیش تر به سمت ابتذال و روزمرگی » غلتیده است .

در پژوهشی با عنوان : « آسیب شناسی شوراهای مدارس و ارائه راهکارهای مناسب برای تقویت نقش آنها » که توسط دکتر مرتضي سميعي زفرقندي در سال 1395 انجام پذیرفته چنین آمده است :

« اين نتیجه با نتیجه تحقیق شارعی ( 1382 ) همسوست مبنی بر اين که شوراها نتوانسته اند به وظايف خود عمل کنند و در آيین نامه اجرايی و مقررات تشکیل شوراها در مدارس اشاره اي به نحوه تأمین هزينه هاي شوراها نشده است.

پیشنهاد می شود اعتبارات و مبالغ مالی موردنیاز و منابع تأمین آن براي برگزاري هر يک از شوراها در آيین نامه مشخص گردد.

زمان و نحوه برگزاري جلسه هاي شوراها مشخص نیست و مدارس به سلیقه خود و همراه با  برخی محدوديت ها، اين  اين شوراها را برگزار می نمایند .

این موضوع نیز با نتیجه تحقیق مشهدي ( 1389 ) مبنی بر اين که نبود برنامه ريزي دقیق و هدايت الگوهاي تصمیم گیري جمعی و شورايی در بدنه اجرايی کشور مشکلاتی را به بار آورده، همسوست .

همچنین اين نتیجه با نتیجه تحقیق گلکار صابري و نصر اصفهانی ( 1387 )  و ايزدي  ( 1389 ) هماهنگ است. آنان در نتیجه تحقیق خود آورده اند که جلسات شوراها به طرف مباحث غیر مرتبط سوق يافته است.

همچنین با توجه به نتیجه تحقیق ضروري است زمان برگزاري جلسات شوراها در خارج وقت برنامه درسی دانش آموزان تعیین و حق الزحمه اي براي شرکت اعضا در جلسات شوراها منظور شود.

در آيین نامه اجرايی ابلاغی ی هیچ گونه ساختار و وظايفی براي استان ها و مناطق جهت راهبري و هدايت فعالیت شوراهاي مدارس پیش نشده است. در حالی که در اکثر کشورها شوراها طبق ساختار پیش بینی شده به شوراها و انجمن هاي بزرگتر و ملی مرتبط می شوند.

در امريکا شوراهاي مدارس به انجمن ملی شوراها و در کانادا به انجمن ناظران پیوند دارند. (  فلچر، 2005 )

شورا با هر عنوانی باید محل و تجلی فرهنگ گفت و شنود و تمرینی برای قواعد و اصول و مفاهیم عالی « دموکراسی » باشد . اما شواهدی که این کارکرد و وظیفه را برای شوراها اثبات کنند در حال حاضر مشاهده نمی شوند .

به مناسبت « روز خبرنگار » ؛ مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش مراسمی را در باشگاه فرهنگیان تهران تدارک دیده است .

تعدادی از این خبرنگاران حضور پیدا می کنند .

مثل شورای معلمان بدون آن که فردی برای صحبت و یا ارائه دیدگاه اعلام آمادگی کرده باشد ؛ دور می چرخد .

یکی دو نفر از عدم پاسخ گویی مدیران ستادی گلایه می کنند . جو به بقیه هم سرایت می کند .

یک دفعه ؛ جو نشست که کمی پیش آرام به نظر می رسید ؛ ملتهب و اعتراضی می شود .

تقریبا همه یک حرف را با ادبیات مختلفی بیان می کنند .

نوبت به من می رسد .

تحلیلی ارائه می کنم . ( این جا )

آخر سر هم خطاب به خبرنگاران می گویم با شناختی که از آنان و جامعه ی ایرانی دارم بعید می دانم محتوای این نشست را رسانه ای جز « صدای معلم » منتشر کند .

البته ذوالفقاری خبرنگار ثابت « صدا و سیما » به طنز و کنایه می گوید که شما هر چه دوست دارید می نویسید و...

من هم در پاسخ به او می گویم که کسی جلوی شما را نگرفته است . شما هم بنویسید .

پیش بینی درست از آب در می آید .

جز چند رسانه که فقط تصاویر را منتشر کرده اند ؛ چیز دیگری در اخبار و جست و جو مشاهده نمی شود .

البته پرتال وزارت آموزش و پرورش هم تصاویر را منتشر کرده اما نوع نگارش خبر این طور به ذهن مخاطب متبادر می کند گویی فقط رئیس مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش در این نشست حضور داشته و بقیه هم نقش « ربات » را ایفا کرده اند .

حتی به خودشان زحمت نداده اند اسامی رسانه های شرکت کننده در این نشست را منتشر کنند .

درست مانند شورای معلمان که حرف هایی زده می شود و انرژی تخلیه می شود ؛ اما کسی نمی پرسد و یا پی گیر این نیست که آیا مصوبات نشست پیشین اجرا شده اند و یا اگر اجرا نشده و یا ناقص عمل شده است دلیل آن چه بوده است ؟ و چه کسی و کدام مقام باید در مورد آن پاسخ گو باشد ؟

مشابه این وضعیت با اندکی حذف و اضافه در سایر جاهای این سرزمین هم مشاهده می شود .

« اگر تغییر نکنیم ؛ از بین خواهیم رفت » .

این اصل طبیعت با کسی شوخی ندارد .

***

بخشی از مصاحبه‌ی بلاتار کارگردان مجارستانی

 زیرنویس فارسی :