مدت زمان مدیدی است که متخصصان امور دینی عادت کرده اند در مورد هر آنچه که مربوط به دین است با تکلف و پیچیدگی بی حد و حصری صحبت کنند و مخاطبانشان را با القای این حس که اندیشمندی در امور دینی نیاز به سالها ریاضت و بحث و فحص و مکاشفه دارد، از دایره پرسشگری و خردورزی بیرون برانند. این موضوع در خصوص مسائل مربوط به "تربیت دینی" نیز مصداق دارد. از آرمان گرایی افراطی در تنظیم اهداف تربیت دینی گرفته تا تنظیم سامانه تربیتی بر مبنای فلسفه صدرایی همه در چنین سنت ناپسندی ریشه دارند. متون تعلیم و تربیت اسلامی از متقدمین گرفته تا متاخرین آنان، در تعیین اهداف تربیت دینی راه به گزافه رفته و اهدافی همچون "به کمال رسیدن" (بدون ارائه تعریف درستی از کمال)، "نیل به قرب الهی"، "متصف به صفات الهی شدن"، "رسیدن به حیات طیبه" و . . . را بدون اینکه مصداق عینی چنین مفاهیم انتزاعی را مشخص کنند در دستور کار تربیت دینی قرار داده اند و برای باز کردن گره های ناگشودنی در تربیت دینی به جای قبول شکست این سیستم و چاره اندیشی برای ریشه یابی این معضل، به مبهم گویی و غامض نویسی رو آورده اند و به این شکل تربیت دینی را بیش از پیش در بن بست گرفتار کرده اند و در توجیه دلایل شکست ، به پیاده نشدن تربیت دینی واقعی در طول 14 قرن و وجود سیستم های تربیتی رقیب که قوی تر عمل می کنند اشاره کرده اند که همه مصادیق عذر بدتر از گناه است.
برای ریشه یابی دلایل شکست این مدل تربیتی بهتر است کارمان را با یک پرسش بنیادین آغاز کنیم که آیا اصولا تربیت دینی فعلی قابل تحقق است یا خیر؟
واقعیت امر این است که تربیت دینی هنگامی که در بافت و موقعیت جوامع اسلامی قرار می گیرد، دچار یک تناقض مفهومی شده و در پی آن تربیت از معنای اصیل خود تهی می شود. آیا اصولا تربیت دینی فعلی قابل تحقق است یا خیر؟
تربیت را در هر مکتب تربیتی و با هر معنایی که در نظر بگیریم، پرورش قوه عقل به عنوان تنها ابزاری که شاخص های تمیز حق از باطل و خوب از بد را ارزانی می دارد، از اجزای تفکیک نشدنی مفهوم تربیت است. یکی از راه های پرورش عقلانیت، دادن امکان و حق انتخاب به انسانهاست. تنها در موقعیت انتخاب "این" یا "آن"، انسانها به تمرین عقلانیت می پردازند. سوال مهم و بسیار چالشی در اینجا این است که وقتی در جامعه ای، دین و مذهب هر دو از طریق شناسنامه و بدون داشتن حق انتخاب و به عنوان تنها گزینه ممکن به فرزند منتقل می شود و فرد اگر پس از رسیدن به بلوغ فکری تصمیم به تعویض دین خود یا خروج از دین داشته باشد محکوم به مرگ می شود پرورش عقلانیت در کجای امر تربیت دینی تحقق می یابد؟ تربیت دینی در این حالت بدون توان پرورش قوه تعقل، در بهترین حالت فقط می تواند دانش دینی را منتقل کند و افراد را با مناسک و آیین های دینی آشنا کند که در نهایت به همان سیستم تربیتی با مدل بانک داری تبدیل می شود که وظیفه اش انباشتن حافظه انسانها از اطلاعات تهی از معناست و اینجاست که تربیت دینی راهش از تربیت معنوی نیز جدا می شود. یعنی دینی که در اصل برای ایجاد معنویت و ادای رسالت معناسازی در زندگی انسانها مبعوث شده است در نهایت در سیستم تربیت دینی به پدیده ای بر ضد خود تبدیل می شود.
از سوی دیگر تربیت دینی در جوامعی که پیش فرض آنها دیندار بودن انسانها از بدو تولد است به دلیل ناکارآمدی در پرورش عقلانیت، از مدار تربیت اخلاقی نیز دور می شوند. در گفتمان سنتی از تربیت اخلاقی، اخلاق یعنی مزین بودن فرد به فضائل اخلاقی. در این گفتمان، روش های تربیت اخلاقی، پند و موعظه و اسوه سازی است که مطابق بسیاری از پژوهشهای متخصصان تعلیم و تربیت دینی از جمله ناکارآمدترین روشها در تربیت اخلاقی انسانهاست.
در دنیای کنونی با وجود پیچیدگی هایی که در سبک زندگی ایجاد شده و مناسبات حاکم میان انسانها دست خوش تحولات عمیق شده است، تقلیل مفهوم اخلاق به تعین یافتن فضائل در افکار و رفتار انسانها، بسیار ساده انگارانه و گمراه کننده خواهد بود. در عصر حاضر، اخلاق ناظر بر عقلانیت و قدرت حل مساله در دوراهی های بغرنج زندگیست، انتخاب میان بد و بدتر، خوب و بهتر، بی مسئولیتی و مسئولیت پذیریست. اخلاق یعنی مسئولانه انتخاب کردن و متعهدانه پاسخگو بودن. در سیستم تربیت دینی که افراد حتی امکان تعقل و تامل در مورد اصول دین خود را ندارند و آنها را همچون پیش فرض های قطعی و محتوم و غیر قابل تشکیک زندگی خود باید بپذیرند، عقلانیتی که پیش نیاز زیست اخلاقیست چگونه پرورش می یابد؟
بهترین راه ارزشیابی در مورد اثر بخشی یک مدل تربیتی، بررسی خروجی های آن مدل است. آنچه که از خروجی های نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی در طول بیش از چهار دهه دیده شده است، همه شواهدی دال بر خروج جوانان از دایره اخلاق و معنویت است. شاید زمان تجدید نظر در رویکردهای تربیتی فرا رسیده باشد. اگرچه نسلهای بسیاری قربانی ندانم کاریهای مدعیان بی دانش و بصیرت شده اند ولی توقف امروز این سیستم ناکارآمد و آسیب رسان بی شک بهتر از فردا خواهد بود.
این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
نظرات بینندگان
تضادها در جوامع ارزشی -تصنعی پدید می آید .چونکه قالب محور می شوند و وقتی قالب محور شد تاریکی را ضد روشنایی و یا بالعکس می پندارد.در حالی که روشنایی و تاریکی ضد هم نیستند و فقط در نظر انسان قالب محور اینگونه نمود می یابد.و در معرفت شناسی هم همیشه تعرف الاشیاء باضدادها را در نظر می آورد .اما انسان کاملا اخلاقی طبیعی، تعرف الاشیاء را به واحدیت می شناسد نه به تکثر.در زمینهء ارتباطی هم با جوامع دیگر همیشه مشکل ازطرف جوامع قالب محور پیش خواهد آمد .چرا که سایر جوامع را در تضاد جامعهء خود خواهد خواند و به آنها مارک غیر اخلاقی و یا دشمن خواهد چسباند.
بدون رعایت قواعد و اصول پژوهش
وقتی نسبت به مسئله ای تخصص و اطلاع ندارید ورود نکنید.
سالهاست با دانش آموزانم در این مورد حرف میزنم و این که کل سیستم تربیتی به ویژه تربیت دینی ما، با آن همه هزینه های زمان و منابع، در مقابل تنها یکی از گزینه هایی چون مایکل جکسون، جنیفر لوپز، مارادونا، بکهام، رونالدو، مسی، تتلو و..... باخته است.
و به قول شما؛ آنچه که از خروجی های نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی در طول بیش از چهار دهه دیده شده است، همه شواهدی دال بر خروج جوانان از دایره اخلاق و معنویت است. شاید زمان تجدید نظر در رویکردهای تربیتی فرا رسیده باشد.
البته من باور ندارم که "خروج جوانان از دایره اخلاق و معنویت"، بلکه تربیتی دیگر. تربیتی که ما آن را بر اساس تربیت و داشته هایمان، خروج از اخلاق و معنویت می نامیم.
نوشته ما چند قسطه .
هرگلی به سرمان تا حالا زدیم ، از سر خانواده و والدین و بعد هم مدیران نالایق جامعه است . ساختار جامعه در اکثر مواقع مهمتر و قویتر از توانایی فرده . پدران و مادران بی عرضه نفهم که حال فعلی خودشون و اجتماع را نمی فهمن و نمیتونن حال فردا را هم ارزیابی کنن ، نباید خانواده بسازن یا لااقل بچه دار شوند که یک بدبخت دیگر مثل خودشون بسازند . تازه اون بچه بیست سی سال بعد نسبت به وضع قدیم والدینش ، خیلی مشکل دار تر و مشکل ساز تر میشه .
اگر هم مشکل و نقدی هست به کارگزاران و مجریان دینی هست
این خانم خیلی زیرکانه و هوشمندانه لفاظی کرده و اسمون را به زمین دوخته
شایدم این نوع ادبیات ثمره تحصیل مکاتب و افکار غربی مثل سکولار و... باشه
اگر هم مشکل و نقدی هست به کارگزاران و مجریان دینی هست
این خانم خیلی زیرکانه و هوشمندانه لفاظی کرده و اسمون را به زمین دوخته
شایدم این نوع ادبیات ثمره تحصیل مکاتب و افکار غربی مثل سکولار و... باشه