اصل سنگریزه ها

همانطور که بارها عرض کرده ام، مدیریت و برنامه ریزی معاونت آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محیط زیست در دوره جدید بر اساس اصل سنگریزه ها بوده است. اما منظور از این اصل چیست؟

بر اساس این اصل که نام آن را از مثل ایرانی "سنگ بزرگ علامت نزدن است" اقتباس کرده ام، تمرکز بر اهداف ایده آل، بهینه و عالی که می توانند همه ذینفعان و ذیمدخلان را خشنود کنند (سنگ بزرگ)، فرصت های پیشرفت های کوچک (سنگریزه ها) را از بین می برد.

باور پایه این اصل این است که سنگریزه ها در کنار هم، ارزش سنگ بزرگ و صخره پیدا می کنند و این باور می تواند اعضای مجموعه را به بلند کردن سنگریزه ها به جای سنگ بزرگ تشویق کند.

جابه جا کردن سنگریزه ها و رسیدن به اهداف کوچک و دست یافتنی سه ویژگی مهم دارد:

1-  تقویت خودباوری، ایجاد امید و بالا نگه داشتن سطح انرژی و ممنتم (عزم حرکت)در حالیکه نزدن سنگ بزرگ می تواند به یأس، ناامیدی و انفعال منجر شود،  جابه جایی سنگریزه ها و به عبارتی موفقیت های کوچک، با ایجاد خودباوری، می تواند میزان امید به دستیابی به اهداف بعدی و بزرگتر را بالا ببرد و با بالا نگه داشتن سطح انرژی مجموعه، عزم پیشرفت آن را تقویت نماید.

2-   تقویت روحیه کار گروهی و ظرفیت هم افزایی مجموعه ای که موفقیت های متعدد در کنار هم به دست می آورد به تدریج یاد می گیرد که چگونه فعالیت های خود را هم راستا کند تا بتواند با کمترین هزینه، انرژی و زحمت، بهترین خروجی را به دست آورد. توزیع لذت و افتخارات ناشی از موفقیت های کوچک در بین اعضای مجموعه نیز می تواند تمایل به همکاری را در مجموعه افزایش دهد. مجموعه ای که یاد می گیرد غنائم و افتخارات ناشی از جابه جایی سنگریزه ها را عادلانه تقسیم کند، می تواند به هم افزایی و همکاری برای جابه جایی سنگریزه های بزرگتر امیدوار باشد.

3- بهبود کیفیت هدف گذاری و برنامه ریزیموفقیت در جابه جایی سنگریزه ها به اعضای گروه دید بهتری را از توانایی و میزان موفقیت آنها در رسیدن به اهداف قبلی ارائه می دهد. رفته رفته اعضای مجموعه با شناخت بهتر از ظرفیت های خود، هدف گذاری و برنامه ریزی را با کیفیتی بهتر انجام می دهند و یاد می گیرند که به جای هدف گذاری برای حل یک شبه همه مشکلات بزرگ،  آنچه را بخواهند که توانایی انجام آن را در مدت زمان معقول داشته باشند.

متأسفانه، در اثر سالها بی دقتی و عدم توجه به اهمیت محیط زیست در تدوین برنامه های توسعه ای کشور، با مجموعه متعددی از مشکلات محیط زیستی مواجهیم. ورشکستگی آبی، آلودگی هوا، گرد و غبار، بیابانزایی و فرسایش زمین، خشکیدن تالابها،  تخریب جنگلها، کاهش تنوع زیستی،  فرونشست زمین و فروچاله ها، انباشت و آلودگی های ناشی از پسماندها و ... از جمله مشکلات جدی محیط زیست کشور در حال حاضر می باشند که حل آنها به توجه ملی، عزم و اراده جدی، همکاری فرابخشی، منابع کافی مالی و مشارکت همگانی نیاز دارد. این مشکلات که در طی سالها شکل گرفته اند، در مدت زمان کوتاه قابل حل نیستند.

سنگ بزرگ محیط زیست ایران،  اصلاح و دگرگونی ساختار حکمرانی محیط زیست و دستیابی به موارد فوق الذکر می باشد که در زمان کوتاه غیر ممکن به نظر می رسد.

حال سوال اینجاست که ایا در این شرایط که مردم به طور جدی از معضلات محیط زیستی رنج می برند، جابه جایی سنگریزه ها توجیهی دارد و دردی از درد مردم دوا خواهد کرد یا خیر؟

به اعتقاد بنده، سنگریزه هایی نظیر تلاش برای بی زباله و کم زباله شدن محیط زندگی، مصرف کمتر آب به هنگام حمام کردن و مسواک زدن، دوچرخه سواری و پیاده روی به جای استفاده از خودروی شخصی و اقداماتی از این دست در بدترین (کمترین) حالت می توانند سرعت و شدت تخریب محیط زیست و میزان خسارات ناشی از این تخریب را کاهش دهند.اما در واقع این سنگریزه ها در کنار هم می توانند ارزشی بیشتر از یک سرعت گیر داشته باشند و نیرو و ظرفیت بازوان ما برای جابه جایی سنگ بزرگ را افزایش دهند. با این اوصاف، هدف گذاری برای جابه جایی سنگریزه ها نه تنها کاملا منطقی بلکه بسیار ضروری است. در غیر این صورت در حسرت زدن سنگ بزرگ، تنها نظاره گر وخامت بیشتر حال محیط زیست ایران خواهیم بود.

در اینجا نکته ظریفی قابل توجه است و آن اینکه شناسایی و جابه جایی سنگریزه های کوچک فقط مختص مردم نیست. دولتی که هوشمند است نیز با شناسایی محدودیت های خود به این باور می رسد که در مدت محدود نمی تواند همه مشکلات کشور را حل کند. بنابراین به جای وعده های رنگارنگ و غیر واقعی برای حل همه مشکلات کشور در کوتاه مدت، با شناسایی، اولویت بندی و اعلام اهداف سنگریزه ای، مسیر توسعه پایدار کشور بر پایه اهداف و برنامه های منطقی و واقع بینانه را هموار می نماید. در این شرایط می توان به تقویت روحیه کار گروهی در بر گیرنده دولت و مردمی توانا، مصمم،  هدفمند و واقع گرا امید داشت.

وبلاگ کاوه مدنی