توران میرهادی ؛ « معلم معلمان » و « ماهیِ آبِ تعلیم و تربیت »

پرواز را به خاطر بسپار

پرنده مردنی است. (فروغ) 

در ایران نام شورای کتاب کودک و نام فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان با نام توران میرهادی، بزرگ بانویی از سرزمین شگفت انگیز پُر راز و رمز کودکان هویت می گیرد. نطفۀ چنین نهادی حدود 50 سال پیش در ذهن این بانوی بانوان و معلم معلمان که بخش بزرگی از جوانیش را در راه آموزش و پرورش کودکان ایران در مدرسۀ فرهاد گذرانده بود، شکل گرفت.

خانم میرهادی با شور و عشقی وصف ناپذیر و با توانايي های شگف انگیزی که در وجودش می جوشید و می خروشید، و با این باور که« عشق های بزرگ، زایندۀ کارهای بزرگ است»، به همراهی و همگامی تنی چند از دوستان اندیشمند، به ویژه خانم نوشین انصاري کار سترگ فرهنگنامه نویسی برای کودکان را آغاز کردند. گسترۀ اخلاقي والای این شخصیت برجسته، فروتنی و شکیبایی بسیار او، و روحیۀ فره مند نیرومند او، گروه بزرگی از اصحاب اندیشه و صاحبان قلم و معلم و هنرمند را از لایه های مختلف اجتماعی به پیرامونش در شورا و سازمان فرهنگنامه گرد آورده بود. 

خانم میرهادی خود را « ماهیِ آبِ تعلیم و تربیت » توصیف می کردند و توصیه شان به همۀ جوانان این بود که بکوشند تا در کنکاش در درون وجود خود دریابند که « ماهی کدام آب اند » تا در آن آب نیرو و شایستگی های خود را به کار گیرند.

به یقین، یکی از اهداف خانم میرهادی در بهره گیری از نیروهای جوان در فرهنگنامه نویسی، تحقق بخشیدن به همین اصل مهم و آشناکردن جوانان به شایستگی های نهفته در خودبودن خویش بوده است. همچنین اندیشه و قصد ایشان در بنیان نهادن این نهاد فرهنگی- آموزشی، زدن پلی فرهنگی برفراز سنت و تجدد، و ایجاد نگاه و نگرشی نو از بام فرهنگ ایران به گسترۀ فرهنگ جهانی بوده است. مهم تر از همۀ اینها، کوشش و تلاش این معلم اخلاق القای حس هویت شناسی فرهنگی در ذهنیت کودکان و نوجوانان برای ساختن آینده و زندگی فردا در جامعه ای بود که در آن می زیند.

بی تردید اثر جاودانۀ فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان، حاصل خوی و منش والا، سلوک و سازگاری بی کران، آرامش و متانت و بردباری بی مثال این بانوی افسانه ها است که با کار مداوم هر روزه و سخت کوشی خستگی ناپذیر خود در مراقبه، تحقیق، خوانش و آفرینش به حضور آن در جامعه تحقق بخشید. تنها  با نگاهی به این فرهنگنامه می توان به ارزش و اعتبار وجود تأثیرگذار این بزرگ بانوی فرهنگ که پیوسته با تواضع خود را « شاگردی» خوب و با گوشی شنوا برای صدای دیگران می خواند، در شکل دهی شخصیت فرهنگی کودکان در جامعۀ ایران پی برد و طراوت نسیم احساسِ کودک پرور این بانو را پس از پرواز به آسمان ها، چون عطر گل از لا به لای نوشته های مجلدات منتشر شدۀ فرهنگنامه بویید. 

او پیوسته با ما و کودکان ما در جامعۀ  امروز و فردای ما خواهند بود.

دکترعلی بلوکباشی/  عضو شورایعالی انسان شناسی وفرهنگ و مدیر گروه مردم شماسی دائره المعارف بزرگ اسلامی است. 

انسان شناسی و فرهنگ