یکی از کلیدی‌ترین راه‌ها‌ی ارتقای کارآمدی نظام آموزش و پرورش در کشور ایجاد و تقویت روحیه پرسشگری در میان دانش‌آموزان است.اساسا همین روحیه پرسشگری است که موجب پرورش دانش‌آموزانی خلاق، مبتکر و نوآور خواهد شد. اگر ما بتوانیم دانش‌آموزانمان را به مهارت پرسشگری مجهز کنیم و به آنها بیاموزیم که طرح پرسش، کلید دستیابی به پاسخ‌ها‌ی بزرگ است، راه پر پیچ و خم آموختن را برایشان هموار کرده ایم.
به طور کلی، فرآیند آموزش امری دوطرفه و تعاملی است و قرار نیست معلم گوینده و دانش‌آموز شنونده باشد بلکه معلم نقش راهنما و هدایتگر را دارد و باید بستری را آماده کند تا دانش‌آموز بدون دغدغه و با اعتماد به نفس پرسش‌ها‌یش را مطرح کند.
وزیر آموزش و پرورش نیز در این خصوص معتقد است: «اگر مسئله اعتماد به نفس دانش‌آموزان حل شود، مسائل دانشی آنها نیز حل خواهد شد اما اگر فردی اعتماد به نفس نداشته باشد از ترس تمسخر همکلاسی‌ها و تحقیر معلم، جرات سوال کردن در کلاس را ندارد.»
فخرالدین احمدی دانش آشتیانی اظهار داشت: معلمی که دانش‌آموزان را تحقیر می‌کند، نمی‌تواند انتظار داشته باشد، افرادی با اعتماد به نفس بالا تربیت کند.
احمدی دانش آشتیانی افزود: اینکه کتابی به عنوان تفکر در مدرسه تدریس شود، دانش‌آموزان متفکر تربیت نمی‌کند، بلکه معلم باید با فرصت دادن به دانش‌آموزان، زمینه را برای فکر کردن دانش‌آموز مهیا کند تا آنان افرادی متفکر و نقاد تربیت شوند.
آموزش ما القایی است نه اقتناعی
مهدی بهلولی کارشناس آموزش و پرورش در این خصوص به آفتاب یزد گفت: به نظر من اساسی‌ترین مشکلی که در آموزش و پرورش داریم این است که آموزش در کشور القایی است نه اقناعی. یعنی اینکه چه وقتی که به دانش‌آموزان علوم انسانی درس می‌دهیم و چه وقتی که به دانش‌آموزان علوم انسانی درس می‌دهیم و چه وقتی که به آنها یک و ریاضی درس می‌دهیم از روش القایی استفاده می‌کنیم. اصولا در نظام آموزش و پرورش در شیوه‌ها‌ی تدریس، اقناع و پرسشگری اهمیت ندارد. مثلا فرمول را برای دانش‌آموز می‌نویسیم و به او می‌گوییم طبق این فرمول مسائل را حل کند. بهلولی گفت: مقوله پرسشگری اهمیت زیادی دارد. فکر می‌کنم یکی از پرسش‌ها‌ی مهم آقای دکتر روحانی در سالهای گذشته مربوط به همین موضوع بود باید دانش‌آموزان را با تفکر انتقادی (critical- thinking) و خرد سنجش‌گر تربیت کنیم.در واقع پرسشگری باید دغدغه اصلی در آموزش و پرورش باشد. بهلولی در ادامه گفت: زیاد بودن تعداد دانش‌آموزان در کلاس یکی از موانع تقویت تفکر و پرسشگری در کلاس است زیرا هر چه کلاس شلوغ تر باشد معلم دیگر نمی‌تواند فضای پرسشگری را برای دانش‌آموزان ایجاد کند. بنابراین اگر آموزش و پرورش به دنبال تقویت روحیه پرسشگری در میان دانش‌آموزان است باید شاخص‌ها‌ی کمی را بهبود بخشد و فضای لازم را برای معلم و دانش‌آموز ایجاد کند. از سوی دیگر مشکل بعدی این است که محتوای کتاب‌ها‌ی درسی آنقدر زیاد است که اگر معلم بخواهد مبنای کارش را بر پرسشگری قرار دهد نخواهد توانست کتاب درسی را تا پایان آن تدریس کند. به عنوان مثال خود من در ترم اول، پرسش‌محور حرکت کردم اما وقت کم آوردم و به همین دلیل در ترم دوم برای اینکه تمام کتاب‌ها را برای دانش‌آموزان تدریس کنم با سرعت بیشتری پیش رفته و دوباره به همان روش جزوه گفتن روی آوردم.بنابراین وقتی حجم کتاب درسی زیاد باشد نمی‌شود با شیوه پرسشگری پیش رفت. وی افزود:اکنون در دوره متوسطه اول کلاس گفت و گو پیش بینی شده است.به نظر من دانش‌آموزان با هم گفت و گو کنند. به دانش‌آموزان نقش داده شود و دانش‌آموزان باید هم در محیط خانواده و جامعه و مدرسه شروع به پرسشگری کنند.
**ساختار ضعیف نظام آموزشی
از سوی دیگر سعید خراط‌ها جامعه شناس در گفت و گو با آفتاب یزد تصریح کرد: ایجاد و تقویت روحیه پرسشگری در دانش‌آموزان از خانواده شروع می‌شود. اگر می‌خواهیم یک نسل پرسشگر داشته باشیم باید آموزش‌ها‌ی صحیح در این خصوص به خانواده‌ها داده شود تا روحیه پرسشگری در بچه‌ها ایجاد شود. خراط‌ها گفت: مشکل اصلی این است ساختار آموزش و پرورش ما برای پرسشگری طراحی نشده است و نمی‌توان انتظار پژوهش و تولید علم را از آن داشت.وضعیت به گونه ای است که دانش‌آموزان باید فقط مطالب کتاب‌ها‌ی درسی را یاد بگیرند و در امتحان هم طبعا اگر پاسخ‌ها‌ی آنها خارج از کتاب‌ها‌ی درسی باشد نمره لازم را نمی‌گیرند.در چنین فضایی دانش‌آموز از خود می‌پرسد پرسش من چه اهمیتی دارد؟ او با خود می‌گوید که اگر مطالب کتاب را حفظ کند نمره‌اش را می‌گیرد. تا زمانی که ساختار نظام آموزشی اصلاح نشود نباید انتظار تربیت دانش‌آموزانی خلاق و پرسشگر را داشته باشیم.
**بعد تحریر
البته نباید از یاد برد که تقویت روحیه پرسشگری در دانش‌آموزان تنها وظیفه معلمان نیست. خانواده‌ها نیز در این خصوص نقش مهمی دارند. اگر والدین بتوانند فرزندانشان را به گونه‌ای تربیت کنند که آنها ذهن نقاد و پرسشگری داشته باشند، قطعا در محیط مدرسه و جامعه نیز این روحیه پرسشگری همراه دانش‌آموزان خواهد بود.ضمن اینکه ساختار آموزش و پرورش نیز باید به شیوه‌ای اصلاح شود تا بستر لازم برای تقویت روحیه پرسشگری فراهم گردد.
نظرات بینندگان