در روزهای گذشته تنبیه دانش آموزی توسط معلم خود در خوزستان دوباره خبر ساز شد.
شبکه های اجتماعی این مساله را در سطح وسیعی مطرح نموده و از چرایی گسترش آن پرسش کردند. اگر چه از رسانه ای شدن یک پدیده نمی توان لزوما افزایش آن را نتیجه گرفت ولی واقعیت این است که نوعی تحول کیفی در پدیده تنبیه دانش آموزان طی سی سال گذشته قابل مشاهده است. از همین رو معتقدم که برای تبیین دلایل تنبیه در دهه شصت باید بیشتر از رویکرد روان شناسی بهره جست و برای تحلیل علل تنبیه در دهه نود باید بیشتر به سراغ جامعه شناسی رفت!
دهه شصت:
برای همه ما این دهه پیوندی استوار با پدیده تنبیه داشت. معلمان به عنوان سوژه های قدرتمند تغییر که توانسته بودند با بسیج دانش آموزان انقلاب ۵۷ را رقم بزنند اکنون از مرجعیت و احترام فراوانی در جامعه برخوردار بودند. فرهنگ پدرسالاری موجود هم هنوز توسط فردیت های دانش آموزان با چالش جدی روبه رو نشده بود، لذا معلمان می کوشیدند تا در نقش یک هدایت گر دلسوز مسیر آینده را به دانش آموزان نشان دهند. کلاس ها اگرچه پرجمعیت بود ولی انگیزه های درسی هم فراوان بود.
تنبیه جزء ضروریات مدارس تلقی می شد آن چنان که حجم و شدت آن کمتر با اعتراض دانش آموزان مواجه می شد. معلمان دانش آموزان را همچون فرزندان خود می دیدند و چه بسا از سر دلسوزی شلاق را بر دست های آنها می نواختند.
به نظرم رویکرد روان شناسی به خوبی می تواند واقعیت های آن روز کلاس های درس ایران از منظر نگاه معلمان به دانش آموزان را تبیین کند! گویا والدین دانش آموز خوزستانی هم با چاقو و چماق به معلم فرزند خود حمله و او را روانه بیمارستان کرده اند!
دهه نود:
این دهه اما متفاوت از گذشته است. مرجعیت معلمان به دلیل تنگناهای معیشتی و تکثر منابع معرفتی دچار چالش های جدی شده است. امید به آینده رنگ باخته و مدیریت کلاس های پرازدحام و سرشار از دانش آموزان کم انگیزه به بحرانی جدی انجامیده است. همین امر موجب شده که زمام کلاس در برخی اوقات از دستان معلمان خارج و بازگرداندن آن به نظم اولیه مستلزم تنبیه برخی خاطیان باشد. دانش آموزانی که اکنون با بحران های متعدد جنسی، هویت و اعتماد در زندگی خود مواجهند و در عوض می کوشند تا محیط مدرسه را به فرصتی برای کشتن زمان و خوش باشی تبدیل کنند.
ورود به عصر فرزند سالاری هم موجب ظهور فردیت ها و به چالش کشیده شدن اقتدار معلمان در کلاس ها شده است. دانش آموزانی که اکنون برای معلمان غوطه ور در انبوه مشکلات روزمره، دیگر نه به عنوان فرزند بلکه به مثابه مزاحمی سمج تلقی می شوند.
بر همین اساس معتقدم که نگاه جامعه شناختی بهتر می تواند چنین وضعیتی را توضیح دهد!
نکته پایانی:
برخی جامعه شناسان از دانش آموزان امروز با عنوان " نسل آبی" یاد کرده اند که می تواند ترجمان اندوه و سرگشتگی این نوجوانان در کشاکش تحولات امروز ایران باشد. نسلی بی پناه، دیجیتالی شده، بدون فرصت کودکی کردن، درگیر با بحران اعتماد به مراجع ارزشی، بدون آینده ای روشن و کلافه از امر و نهی های روزمره! روشن است که معلمی کردن برای این نسل بیش از همه مستلزم شناخت عمیق از زمانه ای است که در آن به سر می بریم. آموزش و پرورش اما با گرفتار آمدن در تامین نیازهای اولیه ای مانند کمبود کلاس و معلم، مدارس را به محیطی فرسایشی برای معلمان و دانش آموزان تبدیل کرده است!
پ.ن: گویا والدین دانش آموز خوزستانی هم با چاقو و چماق به معلم فرزند خود حمله و او را روانه بیمارستان کرده اند!
کانال مهران صولتی
نظرات بینندگان
دهه ۷۰ هم که دبیر شدم باز روال همانطور بود فقط کم کم معلم جایگاه ارزشی خود را به دیگر
چیزها از جمله دسترسی به اینترنت و بعد موبایل و همزمان ماهواره ، واگذار کرد و منابع اطلاعاتی پر داده ، گویی نیاز به آموزش و معلم و کلاس درس را کم رنگ کرد.
البته شاید تفاوت جنسی در گفته های استاد تجلی دیگری دارد. بحران خشنونت در دهه ۹۰ شدت گرفته است که در جابجایی ارزش ها در جوامعی که مصرف کننده دانش است و خودبالنده نیست ، پدیده ای طبیعی است. نقش بازی های رایانه ای را
در ترویج این خشنونت باید مدنظر داشت.
همزمان با افزایش جمعیت ، گسترش شهرها و نیازها ، آپارتمان نشینی و فقر و بیکاری و تضاد طبقاتی ، خشنونت نیز افزایش می یابد.
خشنونت ما کجا ، آمریکایی ها کجا ؟!
باید در یک جامعه آماری مشخص ، بررسی کرد
در بین ۱۰۰ دانش آموز ، چند تن گرایش و یا رفتار
خشنونت آمیز دارند ؟!
و گرنه قضاوت بر اساس ضرب و جرح بین معلمان
و دانش آموزان ، که گه گاهی خبر آنها را می شنویم صحیح نیست .
یک دلیل خشنونت در جامعه ما می تواند بر اساس این فرضیه باشد که تنوع و تعدد نیازهای تمامی گروه های سنی زیاد و دست نیازیدنی شده است که این ناتوانی به بروز خشنونت منجر می شود.
بی عدالتی و تبعیض از دلایل مهم افزایش خشنونت هست.
کدامیک را ما نداریم ؟! پس شاید به قول امیل دورکیم، حدی از خشنونت و جرم طبیعی است.
اگر تناسب آن را با جمعیت امروز و دیروز مقایسه کنیم.
خشنونت هر جامعه انعکاسی از ماهیت همان
جامعه است.
معلمان به طور کل، مشکلات و معضلات دانش آموزان که در واقع زائیده وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خانواده ها و کل اجتماع هست را درک می کنند اما در درجه اول خانواده ها باید فرصت و امکان لازم را جهت در کنار فرزند بودن را داشته باشند وقت بگذارند از طرق مختلف اگر مسئله و مشکلی باشد پیگیری کنند و نتیجتا اجتماع حال بهتری پیدا کند آنوقت مشکلات را یافته به مدرسه در حدی خواهد بود که مدرسه و معلم یارای پیگیری و حل مسائل آموزشی و تربیتی دانش آموزان را داشته باشند و در کنار خانواده و جامعه، در فضای آرام و بدور از هیاهو مسائل حل خواهد شد...
متاسفانه با مسائل و مشکلات در هر حوزه ای، دَم دست ترین گزینه بعنوان دلیل مشکلات اعلام، محاکمه و مجازات میشود بدون در نظر گرفتن علت و علت ها...
تنبیه بدنی زمان مااصلی کاملاپذیرفته شده توسط همه بودحتی خودمازمان دانش آموزبودیم پذیرفته بودیم که اگرشیطنت کنیم یابرای انجام ندادن درس تنبلی بایدتنبیه شویم پس آموخته بودیم بخاطرخبط وخطابایدهزینه اش داده شودبرای همین منظبط و درسخوان ماروبارآورده بودندحتی پدرومادرهابه این کاملامعتقدبودندتنبیه شدن درمدرسه لازمه!به خاطرهمین مدرسه ی ما هم مانندمدرسه پسرونه ها،غیرازکفدستی زدن با چوب،باخطکش کف پای مامیزدندفلک می کردند که بامقایسه این نسل که سوادچندان وتربیت خوب نشده اندمافهمیدیم برای موفقیتهای آینده خودمون بعضی وقتهاواقعالازم و ضروری بوده!هرچی که باشه گفته اندجوراستادبه ازمهرپدر