مادر غلامحسین مصاحب شعر می‌سرود و پدرش پزشک بود.
در دبیرستان افزون بر شیفتگی به ریاضیات، زبان‌های عربی، فرانسه و انگلیسی را به نیکی فرا گرفت و بعدها با زبان‌های روسی و آلمانی هم آشنا شد.
۱۶ ساله بود که گواهینامه‌ای برابر دیپلم امروزی گرفت، شاگرد نمونه سراسر ایران شناخته شد و در دارالمعلمین عالی در رشته ریاضیات نام‌نویسی کرد.
سه سال پس از آن که فارغ‌ا‌لتحصیل شد، مجله "ریاضیات مقدماتی و عالی" را به راه انداخت و افزون بر تدوین چند کتاب آموزشی ریاضی و فیزیک برای دبیرستان‌ها به تدریس پرداخت.
۲۷ ساله بود که به پاریس رفت و چهار سال پس از آن با دانشنامه کارشناسی ارشد در رشته ریاضی به ایران بازگشت و مدرس دانشسرا شد.
۳۳ ساله بود که گرداندن روزنامه انتقادی ـ سیاسی "برق" را به مدت دو سال بر عهده داشت. سپس برای تکمیل تحصیلات به دانشگاه به نام کمبریج در انگلیس رفت و از جمله زیر نظر برتراند راسل ریاضیدان و فیلسوف نامدار، آموخت و کار کرد.
۳۸ ساله بود که با دانشنامه دکتری به ایران بازگشت و دو سال پس از آن پایان‌نامه‌اش در جلد ششم مجله "انجمن فلسفه کمبریج" به چاپ رسید، چون در آن پایان‌نامه به حل مسأله‌ای پرداخت که حدود ۲۰ سال حل نشده بود.
۴۱ ساله بود که در دوره حکومت ملی مصدق مدیرکل و معاون فنی وزارت فرهنگ شد، ولی با کارها و مقام‌های سیاسی و اداری نمی‌ساخت. می‌گفت:
«اگر مدیرکل نشده بودم، شاید برای خودم کاره‌ای بودم».
۵۱ ساله بود که دانشیار ریاضی دانشسرای عالی شد و دو سال پس از آن به مقام استادی رسید و روش نوشتاری علمی "ایرانیک" را به جای "ایتالیک" پیشنهاد داد.
از ماندگارترین آثار بی‌مانند او به جز "دائرة‌المعارف فارسی"، که تنها جلد نخست آن زیر نظر او بود، کتاب‌های مرجع ریاضی مانند "آنالیز ریاضی" است.
۶۲ ساله بود که "تئوری مقدماتی اعداد" را منتشر کرد که نخستین دانشنامه ریاضی نوین به فارسی است و بسیاری از مقاله‌های آن ارزش ترجمه شدن به زبان‌های اروپایی را دارند.
او در این کتاب زندگینامه ریاضیدانان خاورزمین و کارها و کشف‌های آنها را نیز آورده است:
«کسی که در سرگذشت بزرگان تأمل کند، درمی‌یابد به حکم اینکه درس می‌خواند از کسی طلبی ندارد و حقی هم بر دیگران ندارد. نبودن تشویق و بهانه‌هایی از این دست تنها دستاویزی برای توجیه تساهل در راه کسب علم است. در عین تنگدستی می‌توان مشتاقانه در طلب علم کوشید و صرف رفاه مادی کسی را عالم نمی‌سازد».
غلامحسین مصاحب در ۶۹ سالگی در زادگاهش درگذشت.
دویچه وله فارسی
نظرات بینندگان