این ساختار باید با توجه با ماموریت های سازمانی تنظیم شود/ قرار نیست که ما بر اساس اشخاص کار را تعریف کنیم/ این اشخاص هستند که باید کار را انجام دهند که البته بر عکس است/ اگر از شرح وظایف و شغل ساختار را چیدید کار درست می شود اما اگر شما برای افراد خواستید شرح وظایفش را تعریف کنید خراب می شود/ صدای معلم : اگر این تناسب وجود ندارد پس چرا مسئولان اصرار دارند که این سند با این وضعیت باید اجرا شود ؟/ از خود آن مسئولان بپرسید !/ ساختار ما باید متناسب با سند تحول بنیادین اصلاح شود/ صدای معلم :اگر آموزش و پرورش واقعا نهاد حاکمیتی مثل سایر نهادهای حاکمیتی است حداقل باید بودجه آن هم مانند سایر نهادهای حاکمیتی باشد و البته عملا این گونه نیست/ من می گویم آن چیزی که شما می گویید آیا حاکمیتی است و یا آیا مردمی است ؛ من قائل به این " یا " نیستم/ چرا فکر می کنید که من از کسی که در هرمزگان نشسته بیشتر می توانم تشخیص بدهم/ من قرار نیست در مورد سند 2030 صحبتی بکنم. اما راجع به حیات طیبه اگر علاقه مند باشید می توانم صحبت کنم ...
حکیم زاده :
من گفتم که عضو شورای تحول اداری و آموزشی آموزش و پرورش شدم .
چند هفته هم گذشته و قرار شده است که شورای تحول تشکیل شود .
هنوز اولین جلسه هم تشکیل نشده است .
بنابراین من نه در آن شورا شرکت کردم و هنوز از من خواسته شده است که برنامه ای بدهم .
صدای معلم :
ما دیدگاه شما را می خواهیم .
می خواهیم بدانیم شما به عنوان یک " محقق " و " پژوهشگر " چه نظری دارید ؟
این ساختار را یک نفر باید درست کند .
حکیم زاده :
برای اصلاح ساختار راهش را می گویم .
ما در دانشگاه تهران این کار را انجام دادیم . مدل آن را می گویم .
قطعا این ساختار باید با توجه با ماموریت های سازمانی تنظیم شود .
ما در آن جا گفتیم که هر کسی باید چه کاری کند چون قرار نیست که ما بر اساس اشخاص کار را تعریف کنیم .
این اشخاص هستند که باید کار را انجام دهند که البته بر عکس است .
ما گفتیم معاونت های آموزشی دانشگاه وضعیت اش این است .
فرضا پذیرش برای ثبت نام دانش آموزان ، ارتقاء اساتید ، نظارت بر فرآیندهای آموزش ، بهبود کیفیت آموزش و...
شما باید ماموریت کلان هر دستگاه را بنویسید .
در ذیل آن باید تعریف کنید که برای رسیدن به این ماموریت کلان چه وظایفی بر عهده این سازمان است .
اهم مسئولیت های آن چه می باشد . باید آن را خرد کرد .
بعد از این که خرد کردید می گویید که این کارهای اصلی را باید انجام دهید .مثلا آموزش و پرورش باید زمینه های آموزش مواد درسی را برای دانش آموزان از سنین پیش دبستانی تا پایه دوازدهم فراهم کند .
این یکی از ماموریت های اصلی است .
این در ذیل آن ماموریت کلان یک ماموریت خردتر است .
بعد برای این که کار را انجام دهید شما باید چه کارهای کوچک تری انجام دهید . مثلا باید کتاب درسی را تالیف کنید .
برنامه درسی داشته باشید . باید نظام امتحانات داشته باشید .باید معلم جذب کنید . باید معلم تربیت کنید . باید معلم را ارزشیابی کنید . باید صلاحیت های معلم را بسنجید .
و هیچ کدام را نباید بیش از یک جا انجام دهد . یک جا تصمیم گیری کند .
بعد اگر از شرح وظایف و شغل ساختار را چیدید کار درست می شود اما اگر شما برای افراد خواستید شرح وظایفش را تعریف کنید خراب می شود .
یعنی اگر گفتم که حکیم زاده حتما باید باشد ، آقای پورسلیمان باشد ، آقای شهسوارزاده باشد ... مثلا آقای سیفی مسئول این کار بوده است نصفش را بکنیم تا این فرد انجام دهد ساختار شما فربه خواهد شد و چون ایشان تعلق خاطری دارد به برخی کارهایی که انجام می دهد ...
من یک مثال خیلی راحت می زنم .
صحبت از شورای مناطق مرزی شد .من گفتم سابقه آن چه بوده است .
گفتند زمانی که آقای زرهانی بوده است و ایشان در پرورشی بود این شورا در آن جا بود بعد که به مشارکت ها رفت این شورا هم به آن جا رفت !
بعد که این جا آمد دوباره ...
این یعنی این که شغل به شاغل چسبیده است !
به این فکر نمی کنیم که با توجه به شرایط موجود اصلا هدف این شورا چیست ؟
من در آن جلسه مخالفت کردم .
این بحث را شورای عالی انجام می دهد ، این بحث را در مناطق محروم انجام می دهیم .
کم ترین مدارس غیرانتفاعی را در مناطق محروم داریم ؛ برای چه باید این شورا زیر نظر ایشان باشد ؟
باید ببینیم این شورا در گذشته خودش جلساتی که گرفته است عملکردش چه بوده است ؟
منجر به چه تصمیمات اساسی شده است ؟
تا این که فقط یک جلسه تشکیل دهیم و بگوییم انجام شده است !
صدای معلم :
شما درست گفتید که باید بین ساختار و ماموریت یک سازمان باید هماهنگی و تناسب وجود داشته باشد .
مطابق چیزی که مسئولان اعلام کرده اند ماموریت کلان آموزش و پرورش بر اساس سند تحول بنیادین تعریف شده است .
به نظر شما ساختاری که الان در آموزش و پرورش وجود دارد و اجرا می شود چقدر با سند مطابقت دارد ؟
حکیم زاده :
تطابق ندارد .
صدای معلم :
اگر این تناسب وجود ندارد پس چرا مسئولان اصرار دارند که این سند با این وضعیت باید اجرا شود ؟
حکیم زاده :
از خود آن مسئولان بپرسید !
صدای معلم :
پس شما ظرفیت سند تحول بنیادین را برای ایجاد و اجرای اصلاحات ساختاری در آموزش و پرورش کافی و وافی می دانید ؟
حکیم زاده :
اصلا شما چنین نتیجه ای نگیرید . درست بر عکس شما نتیجه گرفتید !
من می گویم ساختار ما باید متناسب با الزمات سند تحول بنیادین به عنوان اسناد بالادستی شود .
نباید که بر عکس آن اتفاق بیفتد .
پس ساختار ما باید متناسب با سند تحول بنیادین اصلاح شود .
این کار باید انجام شود .
سند باید مبنا باشد .
من می گویم این سند ظرفیت دارد .
صدای معلم :
افرادی که سند تحول بنیادین را تدوین کرده اند بر اساس یک سری واقعیات و فکرهایی نشسته اند و در مورد آن فکر و تدوین کرده اند .
حکیم زاده :
بر اساس وضعیت مطلوب ترسیم کرده اند .
صدای معلم :
برنامه باید بر اساس ایده آل ها نوشته شود و یا واقعیات ؟
حکیم زاده :
برنامه بر اساس رسیدن به نقطه مطلوب است .
صدای معلم :
سند تحول بنیادین یک سند فرابخشی است .
این یک ماموریت فرابخشی به آموزش و پرورش می دهد .
آیا شما موافق هستید ؟
حکیم زاده :
یعنی چه ؟
صدای معلم :
یعنی بهداشت و درمان را می بیند ، رسانه را می بیند ، خانواده را می بیند و...
حکیم زاده :
این به معنای فرابخشی بودن نیست . این ها عناصر و دست اندرکارانی هستند که برای ایجاد تحول کلیدی هستند .
یعنی نمی توانید بدون آن که خانواده را درگیر کنید قادر باشید که تحولات اساسی در آموزش و پرورش ایجاد کنید .
صدای معلم :
خانم حکیم زاده .
اصولا شما آموزش و پرورش را یک نهاد حاکمیتی می بینید و یا نهاد مردمی ؟
حکیم زاده :
مگر حاکمیت از مردم جداست ؟
صدای معلم :
آقای دکتر نجفی به عنوان کسی که وزیر آموزش و پرورش بوده است ...
حکیم زاده :
حاکمیت ما برآمده از رای مردم است و من در آن جدایی نمی بینم .
این به آن معناست که من قائل بین فصل حاکمیت و مردم هستم و من قائل به فصل بین این دو نیستم .
صدای معلم :
ما از شما سوال نکردیم که بگویید بین حاکمیت و مردم اختلاف وجود دارد و یا ندارد !
حکیم زاده :
من می گویم وقتی شما سوال می کنید این هست و یا آن هست یعنی اختلاف وجود دارد .
صدای معلم :
ما داریم دیدگاه های مختلف را تببین می کنیم .
ما می گوییم یک دیدگاه که آقای نجفی هم به نظر ما قائل به آن است می گوید که آموزش و پرورش یک نهاد مردمی است و مردم باید آن را اداره کنند و خود مردم باید در آن سهم داشته باشند .
یک دیدگاه هم که البته در حاکمیت پر رنگ است می گوید که آموزش و پرورش باید نهاد حاکمیت باشد و ارزش های ما را انتقال بدهد .
حکیم زاده :
یعنی از کشورهای دیگر بیایند آموزش و پرورش را اداره کنند ؟
مگر ما جزء این مردم نیستیم ؟
صدای معلم :
شورای عالی انقلاب فرهنگی این دیدگاه را ارائه کرده است اما در عمل اعتقاد چندانی به آن وجود ندارد !
اگر آموزش و پرورش واقعا نهاد حاکمیتی مثل سایر نهادهای حاکمیتی است حداقل باید بودجه آن هم مانند سایر نهادهای حاکمیتی باشد و البته عملا این گونه نیست !
حکیم زاده :
این نتیجه ای است که خودتان می خواهیداز صحبت های خودتان بگیرید .
باید بنشینیم و روی آن صحبت کنیم .
اگر می گوییم آموزش و پرورش یک نهاد حاکمیتی است به این معنا است که همه بودجه آن را باید حاکمیت بدهد ؟
این بحث دیگری است که در اقتصاد آموزش و پرورش و تامین بودجه باید در مورد آن صحبت کنیم و من دیدگاهم را می گویم .
من می گویم آن چیزی که شما می گویید آیا حاکمیتی است و یا آیا مردمی است ؛ من قائل به این " یا " نیستم .
در هیچ نظام آموزشی دنیا ، آموزش های قبل از دانشگاه این گونه نیست که دولت ها هیچ نقشی در آن نداشته باشند .
این ساده انگاری است که باید چنین چیزی را بگوییم .
صدای معلم :
این در سیاست منجر به نوعی سانترالیزم و یا فدراتیزم می شود .
حکیم زاده :
درست است ، ممکن است شکل های مختلفی داشته باشد ؛مثلا در استرالیا و یا کانادا ایالت به ایالت فرق می کند اما در همان استرالیا یک چارچوب برنامه درسی ملی دارید که می گوید فرقی نمی کند تصمیم گیری های خرد شما چگونه باشد اما همه بچه های استرالیایی و یا همه بچه های نیوزیلندی در پایه نهم باید به این حد از مهارت ها در خواندن و نوشتن و علوم و فناوری رسیده باشند .
این که شما از چه منبع درسی استفاده می کنید که این مهارت ها را ایجاد کنید ممکن است در این جا در سازمان پژوهش خیابان ایرانشهر تصمیم گیری شود و آن جا ممکن است در اختیار معلم و یا منطقه و سطوح مختلف غیرمتمرکز باشد .
در سال 1384 کنفرانس انجمن مطالعات برنامه درسی ایران در شهر کرمان برگزار شد با موضوع تمرکز و عدم تمرکز و چالش هایش. من یک مقاله در آنجا دادم: :
" نظام برنامه ریزی درسی در نظام متمرکز آموزشی و چالش های جهانی وجود "
من گفتم نظام ها نه کاملا متمرکز و نه کاملا غیرمتمرکزند. در یک طیف قرار می گیرند اما چالش هایی وجود دارد که نظام های متمرکز را در عرصه جهانی شدن شامل می شوند .
فکر می کنم خیلی از آن سال ها تا به الآن که من حرف زنم تغییر نکرده و شرایط بیشتر تشدید کرده این اقتضائات جهانی ایجاب می کند با توجه به این که منابع اطلاعاتی متعدد می شود برای دانش آموزان و این که سواد تکنولوژیک یشان حتی گاهی اوقات از معلم بیشتر است خیلی ساده انگاری است که فکر کنیم که ما تنها کسی هستیم که در مدرسه منبع اطلاعاتی این ها هستیم و این ها را داریم شکل می دهیم .
این را باید به رسمیت بشناسیم .
باید آگاه سازی داشته باشیم.
حالا دانش آموز من نسبت به ده سال پیش ممکن است به تفکر انتقادی بیشتر نیاز داشته باشد تا ببیند که هر چیزی که رسانه به آن می دهد ممکن است که درست نباشد چون رسانه ها سعی می کنند با بمباران اطلاعاتی ما را شکل بدهند و فرقی نمی کند که یک شکلی از نظام هست....
صدای معلم :
البته شما را نمی توانند شکل بدهند !
حکیم زاده :
خواهش می کنم.
من می خواهم بگویم که این اقتضائات ایجاب می کند که قطعا ما این ها را در نحوه تصمیم گیری ببینیم .
این جا که آمدم خیلی جالب بود به همکاران گفتم ما راجع به انتخاب معاونان، چرا شما فکر می کنید منی که این جا نشسته ام و فلان نیرویی که در استان دیگر که همکار من را می خواهد انتخاب کند من بیشتر از او می شناسم و من باید نظر بدهم ؟
گفتند :
خانم دکتر !
این که نمی شود ! رسم این گونه بوده است. این برای من اقتدار می آورد و باید این را بکَنم. ما می توانیم معیار بدهیم. گفتند اگر این گونه نباشد دختر خاله یا پسر خاله اش را می آورد گفتم نه برای این که اتفاقی نیافتد کسی که اینجا می خواهد کار کند باید یک ویژگی هایی داشته باشد و یک چک لیست بدهیم که بگوید این شخص باید مدرک مرتبط داشته باشد در این زمینه فعالیت داشته باشد و الی آخر.
بعد به او بگوییم شما انتخاب کنید ؛ شاید شما از جهت روحی در حسن بیشتر از حسین بتوانید کارکنید. اما اگر من با او مصاحبه کنم شاید حسین را بیشتر از حسن ترجیح داشته باشم. من یک مدیر عمل گرا هستم و در این تقسیم بندی ها یکی دیگر ایده آل گرا باشد یکی دیگر فقط بگوید چشم و حتی راضی بشود که کارهایش را انجام ندهند یا انتقاد پذیر باشد و بگوید از من انتقاد کنید ولی کارتان را انجام دهید....
اینها روحیه های مختلف و سبک مدیریتی متفاوت دارند.
چرا فکر می کنید که من از کسی که در هرمزگان نشسته بیشتر می توانم تشخیص بدهم ؟
خیلی سخت بود که برایشان جا بیافتد !
چرا چون بعد که شما تحلیل روان شناختی می کردید این باید قسمتی از اقتدارش را می کَند و به آن شخص می داد بعد برای این که وقتش را صرف این کارها بکند ، خیلی کارهای مهم تر نمی کرد مثل این که قرار بود برای سِن کار کند نمی رفت سراغ پژوهش ها که ببیند در دنیا به چه معیارهایی را باید توجه کرد.این کار را باید من در سطح کلان انجام بدهم. در رابطه با آن بحث تیزهوشان که شما می گویید . نه این که بخواهم در کار دیگری دخالت کنم که فلانی می خواهد مدیر یک موسسه بشود و بگویم که در فلان مدرسه این بشود و آن نشود ؛ این اتفاقی است که می افتد....
صدای معلم :
اگر مبتنی بر آمایش سرزمینی باشد در نهایت شاید منتهی بشود به انحلال سازمان برنامه و بودجه . اجازه بدهید بخش " ماموریت " را در سند تحول بنیادین را برای خاتم دکتر بخوانم . شما می فرمایید این بند را قبول دارید ؟
این ماموریت این جا این گونه تعریف شده است :
" * فصل دوم بیانیه مأموریت وزارت آموزش و پرورش مهمترین نهاد تعلیم و تربیت رسمی عمومی، متولی فرآیند تعلیم و تربیت در همه ساحت های تعلیم و تربیت، قوام بخش فرهنگ عمومی و تعالی بخش جامعه اسالمی براساس نظام معیار اسلامی، با مشارکت خانواده، نهادها و سازمان های دولتی و غیردولتی است. این نهاد مأموریت دارد با تأکید بر شایستگی های پایه، زمینه دست یابی دانشآموزان در سنین الزم التعلیم طی 12 پایه( چهار دوره تحصیلی سه ساله تحصیلی ) به مراتبی از حیات طیبه در ابعاد فردی، خانوادگی، اجتماعی و جهانی را به صورت نظام مند، همگانی، عادلبانه و الزامی در ساختاری کارآمد و اثربخش فراهم سازد. انجام این مهم نقش زیرساختی در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی خواهد داشت.
حکیم زاده :
وقت تمام شده است . 5 دقیقه اضافه تر هم شده است .
صدای معلم :
یعنی شما می فرمایید ماموریتی که در این جا برای آموزش و پرورش تعریف شده است را کاملا قبول دارید ؟
حکیم زاده :
درست است.
مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً ۖ وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ
صدای معلم :
نظرتان در مورد سند 2030 و ماموریت آن را می خواهیم بدانیم ؟
حکیم زاده :
لزومی ندارد . من قرار نیست در مورد سند 2030 صحبتی بکنم. اما راجع به حیات طیبه اگر علاقه مند باشید می توانم صحبت کنم. اما فکر نمی کنم فرصت شود .
پایان بخش چهارم/
نظرات بینندگان
افسوس که آموزش و پرورش از نبود مدیران لایق رنج می برد
واقعا برای آموزش و پرورش متاسفم که مدیر شایسته به خود نمیبیند.